• Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o„zbek tili va adabiyoti universiteti “KOMPYUTER LINGVISTIKASI: MUAMMOLAR, YECHIM, ISTIQBOLLAR”
  • Alisher Navoiy nomidagi Toshkent




    Download 0,73 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet5/6
    Sana07.09.2024
    Hajmi0,73 Mb.
    #270539
    1   2   3   4   5   6
    Bog'liq
    abduraxmonova-u.r.-matnni-qayta-ishlash-va-tahlil-qilish-usullari

    Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
    davlat o„zbek tili va adabiyoti 
    universiteti 
    “KOMPYUTER LINGVISTIKASI: 
    MUAMMOLAR, YECHIM, ISTIQBOLLAR”
    Respublika I ilmiy-texnikaviy konferensiya
    Vol. 1
    №. 01 (2021) 
    http://compling.navoiy-uni.uz/
    99 
    2-rasm. Matnlarni ikkifazada qayta ishlash. 
    Yuqorida 
    aytib 
    o'tilganidek, 
    modullar 
    tizimning 
    haqiqiy 
    kirish 
    ma'lumotlarida sinovdan o'tkazilishi kerak va har qanday muammolarni hal qilish 
    uchun mos bo'lgan universal tahlil modullarini tayyorlashga urinishlar bir xil 
    muammoga duch keladi - modullar bitta muammo uchun optimallashtirilgan bo'lib, 
    boshqalar uchun maqbul emas, va agar matn tahlili yomon bajarilgan bo'lsa, unda 
    butun tizimning sifati past bo'ladi. Ikki fazali matnni qayta ishlash bilan tizim qaysi 
    modullardan foydalanish zarurligiga va matnni lingvistik tahlil qilish qanchalik 
    samarali ekanligiga ta'sir o'tkaza oladi. 
    Amaliy masalalarni echishda ularni ikkita katta guruhga bo'lish muhim (3-
    rasm): individual hujjatlarni qayta ishlash va ularning massivlarini qayta ishlash.
    3-rasm. Amaliy vazifalarni tasniflash. 
    Individual hujjatlarni qayta ishlash bo'yicha topshiriqlar guruhini ikkita kichik 


    Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
    davlat o„zbek tili va adabiyoti 
    universiteti 
    “KOMPYUTER LINGVISTIKASI: 
    MUAMMOLAR, YECHIM, ISTIQBOLLAR”
    Respublika I ilmiy-texnikaviy konferensiya
    Vol. 1
    №. 01 (2021) 
    http://compling.navoiy-uni.uz/
    100 
    guruhga bo'lish kerak: hujjatlarni to'g'rilash va ma'lumot olish. Birinchisi, kirish va 
    chiqishda matnli hujjat bo'lishini nazarda tutadi (xatolarni tuzatish, matnni tuzatish, 
    uning tuzilishini aniqlash, umumlashtirish, mashinaga tarjima qilish vazifalari). 
    Ikkinchi kichik guruhga rasmiy ravishda taqdim etilgan ma'noni qayta ishlash bilan 
    bog'liq vazifalar kiradi: faktlarni yig'ish, tabiiy tilda so'rovlarni bajarish, tabiiy til 
    interfeyslarini tashkil etish va to'g'ri matnlarni yaratish. Birinchi kichik guruhning 
    barcha vazifalarini amalga oshirish yoki mutaxassislar tomonidan tuzilgan 
    qoidalarga yoki mashinada o'qitish usullarini qo'llash natijasida olingan 
    namunalarga asoslanishi mumkin. Qoidalar tizimidan foydalanish aniqroq va 
    bashorat qilinadigan natijalarni berishi mumkin, ammo uni yaratish uchun yuqori 
    xarajatlarni nazarda tutadi. O'z navbatida, mashinada o'qitish usullarini qo'llash 
    unchalik mashaqqatli emas, balki juda ko'p sonli yuqori sifatli misollarni talab 
    qiladi. Aytaylik, siz boshqa ko'plab Evropa tillari va ingliz tilidagi matnlarini 
    tarjimalarni qilishimiz mumkin, ammo nodir tillarga tarjima namunalarini topish 
    qiyin. Alohida hujjatlarni qayta ishlash bo'yicha vazifalarning ikkinchi kichik 
    guruhiga ma'lumot olish, tabiiy tilda so'rovlarni bajarish, matnlarni yaratish va 
    tabiiy til interfeyslarini tashkil etish kiradi. Ushbu vazifalarning barchasi matnlarni 
    "tushunish" va ko'rsatilgan faktlarni topishni o'z ichiga oladi. Ish ma'lumotlar 
    yig'ish qoidalari tizimi asosida amalga oshiriladi, ularning har biri sintaktik tuzilish 
    shablonini va rasmiylashtirilgan axborot taqdimotining yaratilgan bo'lagi uchun 
    shablonni belgilaydi. Hujjatni qayta ishlashda sintaktik tahlil natijalari ko'rib 
    chiqiladi va parchalari qidirilmoqda, uning tuzilmasi informatsiyadan chiqarib 
    olish qoidalaridan andozalarga mos keladi. Keyingi, "Ishladi" qoidalariga muvofiq 
    so'zlarning bir qismi matndan olinadi va rasmiy tuzilishga aylantiriladi. Matnni 
    "tushunish" vazifasidan asosiy farq shundaki, u belgilangan predmet sohasidagi 
    ma'lumotlar bilan ishlaydi, buning uchun ma'lumotlar kontseptual modeli va ajratib 
    olish qoidalari aniq belgilangan. Tabiiy til interfeyslarini tashkil qilish IBM 
    Watson tizimida birdaniga echilgan uchta vazifaning kombinatsiyasi sifatida 
    qaralishi mumkin: ma'lumot olish, bilim bazasi darajasida javob izlash va matn 
    yaratish. Ushbu texnologiyalar qanday talabga javob berishini aytish hali ham 
    qiyin, ammo tizimdan tibbiy diagnostika uchun foydalanish rejalashtirilgan, ammo 
    tabiiy til interfeysi ekspert tizimlari bilan o'zaro aloqaning boshqa usullaridan ko'ra 
    qulayroq bo'lishi aniq emas. 

    Download 0,73 Mb.
    1   2   3   4   5   6




    Download 0,73 Mb.
    Pdf ko'rish