ФИЗИКА ДЛЯ 9 КЛАССА
СКОРОСТЬ ЗВУКА ЗАВИСИТ ОТ СРЕДЫ
Железо
Стекло
Вода
Дерево
5000 м/с
Воздух
340 м/с
5500 м/с
1483 м/с
4500 м/с
Davlat va jamiyat ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimining
faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni amalga
oshiruvchi kadrlarni tayyorlash va ularni qabul qilib
olishning kafillaridir.
SHaxs kamoloti nafaqat o’zi uchun, balki davlat va
jamiyat taraqqiyoti, ravnaqi uchun ham muhim
ahamiyatga egadir. Binobarin, fuqarolari yuksak
ma’naviyatga ega jamiyat har tomonlama taraqqiy eta
oladi.
SHaxs va davlat (jamiyat) o’rtasidagi aloqa ikki
tomonlama xususiyatga ega. SHu bois har qanday davlat
(jamiyat) o’z fuqarolarining yashashi, mehnat qilishi,
iqtidori va salohiyatini ro’yobga chiqarishi, uni namoyon
eta olishi uchun yetarli darajada shart-sharoit yaratib
bera olishi lozim. Respublika ta’lim tizimida davlat va
jamiyat shaxsning har tomonlama shakllanishi, o’zligini
namoyon eta olishi uchun yetarli darajada shart-sharoit
yaratib berish mas’uliyatini o’z zimmasiga oluvchi sub’ekt
sifatida namoyon bo’ladi.
DAVLAT VA JAMIYAT
Ta’lim qonunining 10-moddasida ta'lim quyidagi turlarda amalga oshirilishi ko’rsatiladi:
· maktabgacha ta'lim;
· umumiy o’rta ta'lim;
· o’rta maxsus, kasb-hunar ta'limi;
· oliy ta'lim;
· oliy o’quv yurtidan keyingi ta'lim;
· kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash;
-maktabdan tashqari ta'lim»
11-17- moddalarda esa shu har bir tur mohiyati qisqacha yoritib beriladi. Bunga ko’ra
maktabgacha ta'lim bola shaxsini sog’lom va yetuk, maktabda o’qishga tayyorlangan
tarzda shakllantirish maqsadini ko’zlashi aytiladi. Umumiy o’rta ta'lim esa quyidagi
bosqichlarda amalga oshishi ko’rsatiladi: boshlang’ich ta'lim (I-IV sinflar); umumiy o’rta
ta'lim (1-IX sinflar). Qonunda o’rta maxsus, kasb- hunar ta'limi olish maqsadida g’ar kim
umumiy o’rta ta'lim asosida akademik litseyda yoki kasb-hunar kollejida o’qishning
yo’nalishini ixtiyoriy ravishda tanlash huquqiga ega ekanligi ta'kidlanadi. Akademik
litseylar va kasb-hunar kollejlari egallangan kasb-hunar bo’yicha ishlash huquqini
beradigan hamda bunday ish yoki ta'limni navbatdagi bosqichda davom ettirish uchun
asos bo’ladigan o’rta maxsus, kasb-hunar ta'limi beradi. Oliy ta'lim yuqori malakali
mutaxassis tayyorlaydi, ikki bosqichda: bakalavriat va magistraturada amalga oshadi
Д
Maktabgacha ta’lim bolaning sog’lom, har tomonlama
kamol topib shakllanishini ta’minlaydi, unda o’qishga
intilish hissini uyg’otadi, uni muntazam ta’lim olishga
tayyorlaydi hamda bola olti-etti yoshga yetguncha davlat
va nodavlat maktabgacha ta’lim muasasalari va oilalarda
amalga oshiriladi. Bu kabi ta’lim muassasalarining
faoliyatini tashkil etishda mahallalar, jamoat va xayriya
tashkilotlari, xalqaro fondlar faol ishtirok etadi.Keyingi
yillarda maktabgacha ta’lim muassasalarining yangi
tarmog’i shakllanib bormoqda. Bu o’rinda «Xonadon
bog’chasi» hamda «Bolalar bog’chasi – boshlang’ich
maktab» majmualarini misol qilib keltirish mumkin.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida Bblalarga tasviriy
san’at, musiqa, til va kompyuter savodxonligini o’rgatuvchi
guruhlar tashkil etilmoqda. Bu kabi harakatlar
maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarning «Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi» talablari asosida ma’naviy-
axloqiy tarbiyalashga xizmat qiladi.
Umumiy o’rta ta’lim to’qqiz yillik majburiy xarakterdagi umumiy hamda
uch yillik majburiy-ixtiyoriy xarakterdagi o’rta maxsus, kasb-hunar
ta’limidan iborat. Umumiy o’rta ta’lim boshlang’ich ta’limni ham
qamrab oladi. Mazkur bosqichda o’quvchilarning fanlar asoslari
bo’yicha muntazam bilim olishlari, ularda bilim olish ehtiyojining
yuzaga kelishi, asosiy o’quv-ilmiy va umummadaniy bilimlarning
o’zlashtirishlari, milliy va umumbashariy qadriyatlarga asoslangan
ma’naviy-axloqiy fazilatlar, mehnat, ijodiy fikrlash, atrof-muhitga ongli
munosabatda bo’lish, shuningdek, kasb tanlash ko’nikmalarining
shakllanishi uchun pedagogik shart-sharoit yaratiladi. Davlat
tomonidan tasdiqlangan namunadagi attestat o’quvchilarning
umumiy o’rta va o’rta maxsus, kasb-hunar ma’lumotiga egaliklarini
belgilaydi.
O’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish vazifasi maktab jamoasi va
ota-onalar hamkorligida o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish va
psixologik-pedagogik tashhis markazlari rahbarligida amalga
oshiriladi.
O’qish muddati uch yil bo’lgan majburiy o’rta maxsus, kasb-hunar
ta’limi uzluksiz ta’lim tizimining mustaqil turi sanalib, umumiy o’rta
ta’lim negizida tashkil etiladi. O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining ikki
muhim yo’nalishi bo’lgan – akademik litsey yoki kasb-hunar kollejida
ta’lim olish o’quvchilar tomonidan ixtiyoriy ravishda tanlanadi.
Oliy ta’lim o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi negiziga asoslanib, ikki bosqich
(bakalavriyat hamda magistratura)da tashkil etilib, mutaxassisliklar
yo’nalishlari bo’yicha xalq xo’jaligining turli sohalariga oliy ma’lumotli
mutaxassislarni tayyorlaydi. Oliy ta’lim muassasalariga talabalar qabul qilish
davlat grantlari negizida va pullik-shartnomaviy asosda amalga oshiriladi.
Bakalavriat - mutaxassisliklar yo’nalishi bo’yicha fundamental va amaliy bilim
beradigan, ta’lim olish muddati kamida to’rt yil davom etadigan tayanch oliy
ta’lim.
Bakalavr darajasiga ega bo’lgan shaxs oliy ta’lim tizimi yo’nalishidagi o’zi
tanlagan soha bo’yicha oliy ma’lumotli mutaxassis hisoblanadi va davlat
klassifikatorida belgilangan lavozimda ishlash huquqiga ega bo’ladi.
Magistratura aniq mutaxassislik bo’yicha fundamental va amaliy bilim
beradigan, bakalavriyat negizida ta’lim muaddati kamida ikki yil davom
etadigan oliy ta’lim bo’lib, magistraturadagi tahsil yakuniy klassifikatsion
davlat attestatsiyasiga muvofiq olib boriladi.
Magistr bakalavr darajasidagi mutaxassisdan farqli ma’lum ixtisoslik bo’yicha
ta’lim olgan yuqori malakali mutaxassis hisoblanib, u ilm-fan sohasida, ishlab
chiqarishning mas’uliyatli lavozimlarida faoliyat ko’rsatadi. U aspiranturaga
kirish huquqiga ega.
|
