1.2.Tarixiy rivojlanish va dastlabki kompyuter grafikasi tizimlari
Kompyuter grafikasi tarixi 1950-yillarda boshlangan, va dastlabki kompyuter
grafikasi tizimlari juda sodda va chegaralanmagan edi. 1950-yillarda kompyuterlar
juda kam kuchga ega edi va ular yalniz qat'iy sonlar va matematik hisoblash uchun
ishlatilardi. Bu davrda, kompyuter grafikasi o'zining sohasida eng boshlang'ich
ishlab chiqarilgan va egallangan tizimlardan biri bo'lib, kompyuterlar orqali
tasvirlash va boshqa grafik elementlarni yaratish uchun asosiy bo'lgan qadamni
belgiladi. 1950-yillarda boshlang'ich kompyuter grafikasi dasturlari qurilganligi va
sohasidagi imkoniyatlari chegaralanib, ulardan biri SAGE (Semi-Automatic Ground
11
Environment) tizimi edi. SAGE Amerikadagi qilichqadamlar sistemasi uchun ishlab
chiqilgan va uning maqsadi havo faoliyati bilan bog'liq ma'lumotlarni qabul qilish
va boshqarish edi. SAGE tizimi, shuningdek, kompyuter grafikasi asarlarining
ilkinchi namunalaridan biri hisoblanadi. 1950-yillarda, yaratilgan boshqa dasturlar
grafik elementlarni yaratish va ularni kuzatishga imkon berdi. Bu, qiziqarli va qiyin
ish bo'lsa-da, ular kompyuter grafikasi sohasining rivojlanishiga qaratilgan asosiy
qadamni belgiladi. Bu dasturlar sodda matematik amaliyotlar va algoritmik
hisoblashdan foydalanib, boshqaruv va tasvirlash imkoniyatlarini taqdim etishda
o'zlarini namoyon qilishdi. Shunday qilib, dastlabki kompyuter grafikasi tizimlari
sodda va chegaralanmagan edi, ammo ular kompyuter grafikasi sohasining
rivojlanishi uchun katta ahamiyatga ega bo'lgan qadamni belgiladi. Bu asosiy
qadam, keyingi yillarda kompyuter grafikasi sohasidagi rivojlanish va
innovatsiyalarga olib kelgan edi.
1960-1970-yillarda kompyuter grafikasi sohasida vektorni tasvirlash va 2D
grafikani yaratishning boshlang'ich hodisalari sodda va chegaralanmagan dasturlar
orqali amalga oshirilgan. Ushbu davrda eng mashhur dasturlardan biri Sketchpad
hisoblanadi. Sketchpad, Ivan Sutherland tomonidan 1963-yilda yaratilgan va o'zida
grafik interfeysni qo'llagan birinchi dastur edi. Ushbu dastur, foydalanuvchilarga
qalam va ekran yordamida grafik ob'ektlarni yaratish, o'zgarishlar kiritish va
harakatlandirish imkoniyatini berdi. Bu, kompyuter grafikasi sohasida yangi
o'zgarishlarni olib kelgan va 2D grafikani yaratishdagi boshlang'ich qadam bo'lib
tanalandi.
1980-yillarda kompyuter grafikasi sohasidagi rivojlanishning ahamiyatli
davri bo'ldi. Ushbu davrda dastlabki kompyuter grafikasi tizimlari, 2D va 3D
grafikani yaratish, tahrirlash va animatsiyalarni amalga oshirish uchun keng
imkoniyatlarga ega bo'ldi. Bu, kompyuter grafikasi sohasida o'zining yangiliklarni
olib kelgan va o'zgarishlariga to'g'ri keladi. Mashhur dasturlardan biri AutoCAD edi.
AutoCAD 1982-yilda yaratilgan va eng muhim dasturlardan biri sifatida tanalandi.
Bu dastur, 2D va 3D grafikani yaratish va tahrirlashda ishlatiladi va ayni paytda
12
arxitektura, injinerlik, va boshqa sohalarda keng qo'llanilgan bo'ldi. Boshqa mashhur
dasturlar Adobe Photoshop va 3D Studio edi. Adobe Photoshop 1988-yilda ishga
tushirilgan va rasmlarni tahrirlash va qayta ishlash uchun eng mashhur dasturlardan
biri bo'ldi. 3D Studio esa 3D model yaratish va animatsiyalarni yaratishda ishlatilgan
muhim dasturlardan biri edi. Bu dasturlar 1980-yillarda kompyuter grafikasi
sohasidagi rivojlanishga katta hissa qo'shdi va 2D va 3D grafika, tahrirlash va
animatsiyalar yaratishda yuqori sifat va imkoniyatlarni taqdim etdi.
1990-yillarda kompyuter grafikasi sohasida yangi rivojlanishlar va
imkoniyatlar yuzaga keldi. Ushbu davrda har xil matn, rasmlar va animatsiyalarni
integratsiya qilish imkoniyatlari kengaydi, bu esa internetning rivojlanishi va
interaktiv mulk etkazish uchun yangi grafik vositalarining ko'plab ishlatilishini olib
kelgan. 1990-yillarda, internetning rivojlanishi va massal tarqalishi bilan birga, veb-
sahifalar va onlayn xizmatlar osonlik bilan yaratishga imkon berdi. Bu esa veb-
dizayn va kompyuter grafikasi sohasidagi talabni kengaytirdi. Yaratish va tahrirlash
imkoniyatlari taraqqiy etgan dasturlar, masalan, Adobe Photoshop va Adobe
Illustrator, matn, rasmlar va animatsiyalarni integratsiya qilish imkoniyatlarini
taqdim etdi. 1990-yillarda Flash texnologiyasi ham keng tarqaldi. Flash
animatsiyalarni va interaktiv dasturlarni yaratish uchun oqimishlarni ishlatish
imkonini berdi. Bu, veb-sahifalarda dinamik va interaktiv elementlarni integratsiya
qilish imkonini ta'minladi va internetning yangi imkoniyatlarini ochdi. Shunday
qilib, 1990-yillarda kompyuter grafikasi sohasida internetning rivojlanishi, veb-
dizayn va interaktiv mulk etkazish uchun yangi imkoniyatlar yaratdi. Bu davrda
kompyuter grafikasi sohasidagi texnologiyalar va dasturlar internetning rivojlanishi
va veb-sahifalar uchun muhim rolni o'ynadi.
2000-yillardan hozirgacha kompyuter grafikasi sohasida rivojlanish juda tez
davom etdi va yangi imkoniyatlar ochildi. 3D grafika, virtual haqiqiylik (VR) va
augmental haqiqiylik (AR) sohalari katta ahamiyatga ega bo'ldi va kompyuter
grafikasi sohasidagi eng bosh maqsadlaridan biri bo'ldi. Mashhur dasturlar
yangilandi va keng qo'llanilgan. Adobe Creative Suite 2003-yilda ishga tushirildi va
13
bu o'zida turli Adobe dasturlarini, masalan, Adobe Photoshop, Illustrator, InDesign,
Premiere Pro va After Effects kabi dasturlarni birlashtiradi. Bu, foydalanuvchilarga
matn, rasmlar, videolar, animatsiyalar va dizaynlarni yaratishda keng imkoniyatlar
beradi. Autodesk Maya 2000-yillarda ham keng tarqaldi va animatsiyalar, vizual
effektlar, 3D model yaratish va virtual haqiqiylik sohasida keng qo'llanilgan bo'ldi.
Unity esa o'yin yaratish sohasida katta ahamiyatga ega bo'ldi va bir nechta
platformalarda va qurilmalarda o'yin yaratish imkoniyatini taqdim etdi. Shunday
qilib, 2000-yillarda kompyuter grafikasi sohasida mashhur dasturlar kengaydi va 3D
grafika, virtual haqiqiylik (VR) va augmental haqiqiylik (AR) sohalari katta
ahamiyatga ega bo'ldi. Bu dasturlar va texnologiyalar yangi imkoniyatlar ochishda
katta rol o'ynadi va kompyuter grafikasi sohasidagi rivojlanishga katta ta'sir
ko'rsatdi.
|
