chastotalarida o‘t oldirishning ilgariligi burchagi; silindrlarni navbat bilan o‘chirishda dvigatelning aylanishlar chastotasini
pasayish darajasini.
Tizimni uzluksiz takomillashtirib bormoqdalar.
10-rasm. IDTning elektrik sxemasi
Indikasiya tizimi. Displeylar. Haydovchi ahborotlarni asboblar panelidan oladi. Elektronika panelni elektron
axborot qurilmasi va indikatorli qilib tayyorlash imkonini berdi. Elektron indikatorlar ilgari bo‘lganidek faqat bitta
parametrning signalini emas, balki turli tuman xabarlarni berishi va axborotlar hajmini keskin oshirishi mumkin. Haydovchini
bir vaqtning o‘zida ortiqcha ma’lumotlar
bilan yuklamaslik uchun, panelda uch-beshta asosiy parametrlar va besh-oltita
yoritkichli signallar taqdim etiladi. qolgan ma’lumotlarni haydovchi hoxishga ko‘ra chaqirib oladi.
MSIEEBT dvigatel majburiy salt ishlaganda yonilg‘ini uzatilishini to‘xtatish uchun xizmat qiladi.
Bu tizim joriy qilinishi yonilg‘ini 2...3% ga tejash va chiqindi gazlardagi zaharli moddalarni miqdorini
15...30% ga kamaytirish imkoniyatini beradi.
MSIEEBT quyidagicha ishlaydi (7.4-rasm). Majburiy salt ishlash rejimini aniqlash uchun dvigatel
tirsakli valini aylanish chastotasi, drossel to‘siqchasining holati datchiklari xizmat qiladi.
MSIEEBTni ishlashi uchun quyidagi shartlar bir vaqtni o‘zida bajarilishi kerak:
- dvigatel tirsakli valining aylanishlar chastotasi ma’lum belgilangan qiymatdan yuqori bo‘lishi
kerak;
- drossel to‘siqchasi to‘la yopilgan bo‘lishi kerak;
- sovitish tizimidagi suyuqlik temperaturasi 65
0
C dan yuqori bo‘lishi kerak.
Oxirgi shart sovuq dvigatel qizdirilayotganda, uni salt ishlashdagi
aylanishlar chastotasi
belgilangan qiymatdan baland bo‘ladi va bu hol MSIEEBT tomonidan majburiy salt ishlash rejimi
sifatida qabul qilinishi va yonilg‘i uzatilishini to‘xtatib qo‘yilishi bilan bog‘liq.
Dvigatel tirsakli valining aylanish chastotasi haqidagi signal sifatida o‘t oldirish g‘altagining
bilamchi chulg‘amidan olingan signal ishlatiladi. Drossel to‘siqchasining holati datchigi sifatida
karburatorga joylashtirilgan mikro almashlab-ulagich ishlatiladi. Agar drossel to‘siqchasi ochiq bo‘lsa
almashlab-ulagich kontaktlari tutash, yopiq bo‘lsa - uzilgan bo‘ladi.
Majburiy salt ishlash rejimi vujudga kelsa, elektron blok elektromagnit klapanga yopilish haqidagi
boshqaruv signalini beradi va karburatorni salt ishlash tizimi orqali dvigatelga yonilg‘i uzatilishi
to‘xtatiladi. Majburiy salt ishlash rejimi tugab drossel to‘siqchasi ochilsa yoki tirsakli valning aylanish
chastotasi ortib ma’lum qiymatga yetganda elektron blok elektromagnit klapanni ochadi va karburatorni
salt ishlash tizimi orqali yana yonilg‘i uzatila boshlaydi.
7.5-rasmda majburiy salt ishlash ekonomayzeri elektron boshqarish blokining umumiy sxemasi
keltirilgan. Elektron boshqarish bloki
ikkita kuchlanish komparatori, teskari aloqa zanjiri va
nosimmetrik triggerdan iborat. Blok quyidagicha ishlaydi. O’t oldirsh tizimidagi uzgichdan kelayotgan
signal mikrosxema A1 kirish qisqichi 4 ga uzatiladi. Mikrosxema A1 ning chiqish joyida (qisqich 3)
davomiyligi doimiy bo’lgan impulslar shakllanib, ularni qaytarilish chastotasi kirish signalining
chastotasiga mos buladi. VT1 va VT2 tranzistorlar
kalit vazifasini bajarib, ular A1 mikrosxemaning
chiqish joyida impulslar vujudga kelganda vaqt belgilovchi kondensator C1 ni zaryadsizlanishini
ta’minlaydi. Impulslarni vujudga kelishi oraligidagi vaqt davomida kondensator C1 - R1 va R2
rezistorlar orqali zaryadlanadi. Kirish signali chastotasi kamayishi bilan C1 kondensatorning
zaryadlanish mumkin bo’lgan kuchlanishning maksimal qiymati ortib boradi.
VT3 va VT4 tranzistorlar chegaraviy element vazifasini bajaradi. Kondensator C1 dagi kuchlanish
8 V dan (tayanch kuchlanish) ortishi bilan bu tranzistorlar ochiladi.
Shunday qilib, kirish signal
chastotasi ulanish chegarasidan kam bo’lganda, kondensator C1 chegaraviy elementning tayanch
kuchlanishidan ortiqroq qiymatga ega bo’lgan kuchlanishgacha zaryadlanib ulguradi. Bunda, VT3 va
VT4 tranzistorlar ochiladi va mikrosxema A2 orqali VT6 tranzistor bazasiga yuborilgan signal ta’sirida
VT6 tranzistor ochiladi. Bu esa, o’z navbatida VT8 tranzistorini ochilishi va shtekker X6 orqali
elektromagnit klapan 2 ga kuchlanish uzatilishini ta’minlaydi. Shtekker X5, drossel to’siqchasi holati
datchigi S1
kontaktlari orqali, «massa» bilan ulanganda (ya’ni drossel to’siqchasi yopiq holat)
elektromagnit klapanga uzatilayotgan kuchlanish kirish signali chastotasiga bog’liq ravishda o’zgaradi.
Shtekker X5 «massa» dan ajratilsa (ya’ni drossel to’siqchasi ochilsa) tranzistor VT7 yopiladi, VT5
tranzistor esa ochiladi. Bu chiqish tranzistori VT8 ni ochilishiga va tok manbaining musbat qutbini
(kirish signali chastotasidan qat’iy nazar) elektromagnit klapaniga ulanishiga va karburatorni salt ishlash
naychasini ochilishiga olib keladi.
Shunday qilib, majburiy salt ishlash rejimida, ya’ni tirsakli valning aylanishlar chastotasi, elektron
boshqarish blokining komparatorini ishga tushish chegarasidan yuqori bo’lganda elektromagnit
klapanga tok kelmaydi va dvigatelga yonilg’i uzatilmaydi. Aylanish chastotasi
komparatorni ishga
tushishi chegarasidan pasayganda elektromagnit klapan ochiladi va dvigatelga yonilg’i uzatilish jarayoni
tiklanadi. Agar drossel to’siqchasi ochiq bo’lsa, tirsakli valning aylanish chastotasi qiymatidan qat’iy
nazar, dvigatelga yonilg’i uzatilishi davom etadi.
Majburiy salt ishlash rejimida dvigatel silindrlarida havoni keskin siyraklanishi vujudga kelishi
sababli moy sarfini ortishi - bu tizimning kamchiligi hisoblanadi.
Majburiy salt ishlash rejimida dvigatel silindrlarida havoni keskin siyraklanishi vujudga kelishi
sababli moy sarfini ortishi - bu tizimning kamchiligi hisoblanadi.
