|
Маъруза o’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
|
| bet | 16/69 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 1,78 Mb. | | #251021 |
Bog'liq Маъруза o’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vaz (1)Klayperon-Klauzius tenglamasi.
Biror toza moddani bir fazadan ikkinchisiga o’tishidagi qonuniyatlarini ko’ramiz. Bunga suyuqlanish, bug’lanish, qaynash, qattik holdan gaz holatga o’tishi va xokazolar misol bo’la oladi. Ikkala fazada moddaning kimyoviy potenstiali uchun ifodalarni yozsak
d(1) q-S(1)dTQV(1)dP, d(2) q-S(2)dTQV(2)dP,
Muvozanatda d(1) q d(2) bo’lishi kerak. Unda yuqoridagi tenglamalardan quyidagini hosil qilamiz SVqdPdT
Bu erda SqS(2)- S(1); Vq V(2)- V(1)
G’aytar izotermik o’tish jarayonlari uchun SqHf.u. G’T bo’ladi. Bu erda Hf.u. - faza o’tish issiqligi ; T- faza o’tish temperaturasi. Bu ifodani yuqoridagi tenglamaga qo’ysak
dpG’dTqHf.u. G’TV
Bu ifodani Klayperon- Klauzius tenglamasi deb ataladi.
K ondensirlangan (suyuq qattiq) sistemadagi o’tishlar uchun bu tenglamani qo’llaymiz.
Biror moddani suyuqlanish (erish) jarayon uchun quyidagi ko’rinishda dTG’dpqTVG’Her
Bu erda dTG’dp – bosim o’zgarishi bilan suyuqlanish temperaturasini o’zgarishi: T- suyuqlanish (erkin) temperaturasi, K; Ner. – erish issiqligi; V q V2- V1 - erish jarayonida xajmni o’zgarish.
Bug’lanish va sublimatlanish jarayonlari uchun Klayperon- Klauzius tenglamasi boshqacharoq ko’rinishda yozish mumkin.
Bug’ xajmi suyuqlik modda hajmidan ko’p farq qilgani, ya’ni Vbuq >>Vsuyuq ligidan Vq Vbuq -Vsuyuq
Tenglamadagi V Vbuq deb olinsa katta xato bo’lmaydi. 1 mol ideal gaz yoki bug’ uchun Vbuq qRTG’P
Bu ifodani yuqoridagi tenglamaga qo’ysak, tenglama quyidagi ko’rinishga keladi. Vbuq qRTG’P dlnPG’dTqHbuqG’RT2
Bu erda Hbuq- molyar buqlanish issiqligi. Uncha katta bo’lmagan temperaturalar oralig’ida Hbuqni o’zgarmas deb olib, yuqoridagi ifodani integrallasak quyidagini hosil qilamiz.
Lnpqc-(HbuqG’R) x 1 G’ T
Bu erda s-integrallash doimiysi.
Bu tenglamadan Lnp va 1G’T orasida to’g’ri chiziqli bog’lanish borligi ko’rinib turibdi. Shu chizmadan foydalanib (burchak tangensi yordamida) bug’lanish issiqligini aniqlash mumkin. (yoki sublimatlanish issiqligini)
Yuqoridagi tenglamani r1 dan r2 gacha va mos ravishda T1 dan T2 gacha integrallab buq const, deb qarab quyidagi ifodani hosil qilamiz lnP2G’P1qHbuqG’R T2 - T1G’T2T1
Bu tenglamadan foydalanib ikki temperaturadagi bug’ bosimlari malum bo’lsa, molyar bug’lanish issiqlikni topish mumkin.
|
| |
