GİRİŞ
Material dəyərlərinin əldə edilməsi, istifadəsi və bölüşdürülməsi onların təkcə ölkədaxili səviyyədə deyil, o cümlədən də ölkələrarası səviyyədə mübadiləsini tələb edir. Ölkələr arasında mübadilə əməliyyatlarının həyata keçirilməsinin labüdlüyü beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin ayrıca bir iqtisadi kateqoriya kimi formalaşmasını gücləndirdi, həmçinin beynəlxalq əmək bölgüsünün intensiv inkişafına və ticarət, kapitalın, elmi-texniki biliklərin, işçi qüvvəsinin, informasiyanın hərəkəti sahəsində qarşılıqlı əlaqələrin möhləmlənməsinə gətirib çıxardı. Əminliklə söyləmək olar ki, beynəlxalq əmək bölgüsü və beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdən düzgün və rasional istifadə iştirakçı ölkələrin hər birinə böyük fayda verə bilər.
Açıq iqtisadiyyatın reallaşdırılması prinsipləri içərisində ən vaciblərdən biri də azad iqtisadi zonaların yaradılması hesab olunur. Onların fəaliyyət göstərməsi xarici iqtisadi fəaliyyətin liberallaşması və fəallaşdırılması ilə sıx əlaqədardır. Azad iqtisadi zonaların təsərrüfat həyatı xarici dünyaya yüksək formada açıqlığı ilə seçilir, buradakı gömrük, vergi və investisiya rejimi isə daxili və xarici investisiyalar üçün əlverişlidir.
Son bir neçə onilliklərdə azad iqtisadi zonaların inkişafı dünya iqtisadiyyatında baş verən yeni hadisələrdən biridir. Onlar dünyanın bir çox ölkələrində geniş yayılmışlar. Bu baxımdan azad iqtisadi zonaların mahiyyətinin və onların xarici iqtisadi əlaqələrdə tutduğu rolunun öyrənilməsi mühüm aktuallıq kəsb edir.
Tədqiqatın əsas məqsədi azad iqtisadi zonaların mahiyyətinin və formaları-nın araşdırılması, onların dünyanın müxtəlif ölkələrində yaradılması təcrübələrinin tədqiqi, həmçinin bu cür zonaların Azərbaycanda da təşkil edilməsi zəruriyyətinin və perspektivlərinin təhlil edilməsidir.
İnformasiya mənbəyi kimi mövzu ilə əlaqədar mövcud milli və xarici elmi və dərslik ədəbiyyatından, yerli və xarici alimlərin və mütəxəssislərin araşdırmala-
rından, bu sahədə qəbul edilmiş yerli və beynəlxalq qanunvericilik aktlarından, həmçinin müxtəlif internet saytlardan istifadə edilmişdir.
Xarici iqtisadi əlaqələrdə azad iqtisadi zonaların rolu öyrənilərkən analiz və sintez metodundan istifadə olunmuşdur.
Buraxılış işinin strukturu qarşıya qoyulan məqsədə uyğun olaraq formalaşdı-rılmışdır. Buraxılış işi girişdən, iki fəsildən və nəticədən ibarətdir. Buraxılış işində 4 cədvəl və 29 mənbədən istifadə edilmişdir.
Buraxılış işinin birinci fəsli “Azad iqtisadi zonalar iqtisadiyyatın strukturunun yenidən qurulmasının aləti kimi” adlanır. Bu fəsildə azad iqtisadi zonaların mahiyyəti, onların yaranma səbəbləri və məqsədləri, azad iqtisadi zonaların dünyada geniş yayılmış növləri və onların xarakterik cəhətləri, həmçinin azad iqtisadi zonaların yaradılmasında müxtəlif dünya ölkələrinin təcrübəsindən söhbət açılır.
Son zamanlar Azad iqtisadi zonaların Azərbaycanda da yaradılması aktual məsələlərdən biri olduğundan II fəsli tamamilə buna həsr etmişik. “Azad iqtisadi zonalar Azərbaycanın dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya üsulu kimi” adlanan bu fəsildə isə Azərbaycanda azad iqtisadi zonaların yaradılmasının zəruriliyi, bu cür zonaların ölkəmizdə formalaşdırılması zamanı meydana çıxan sosial-iqtisadi və hüquqi problemlər, bundan başqa Azərbaycana xarici investisiyaların cəlb edilməsi baxımından azad iqtisadi zonaların inkişaf perspektivləri və s. bu kimi məsələlərə toxunulur. Buraxılış işi nəticə ilə tamamlanır.
Tədqiqat işinin genişliyi baxımından buraxılış işində bəzi məsələlərin dərin-dən təhlil olunmaması mümkün hal kimi qəbul edilir. Fikrimizcə, bu istiqamətdə araşdırılmalı olan xeyli problemlər qalmışdır.
| 