Mavzu:
Dasturlash, dasturlash elementlari, dastur turlari mavzularini o'qitish
metodikasi.
Ishdan maqsad: Dasturlash, dasturlash elementlari, dastur turlari mavzularini
o'qitish metodikasini o’rganish.
Nazariy qism:
Dasturlar. Kompyuterni biron bir amalni bajprishga majburlash uchun, siz (yoki
boshqalar) unga nima xoxlayotganingizni aniq, batafsil aytishingiz kerak. Bundan
tashqari, biz o’zimiz bajarishimiz kerak bo’lgan vazifa tavsifini olamiz, masalan,
"yaqin oradagi kinoteatrga qanday borish mumkin" yoki "to’lqinli pechda go’shtni
qanday qovurish mumkin". bunday tavsiflar va dasturlar orasidagi farq aniqlik
darajasida aniqlanadi: insonlar sog‗lom aql bilan qo‗llanmani noaniqligini
aniqlashga harakat qiladilar, kompyuter bunday qila olmaydi. Masalan, "yo’lak
bo’ylab o’nga, zinadan yuqoriga, so’ngra chapga" - yuqori qavatdagi yuvinish
xonasini topish imkonini beruvchi aniq qo’llanma. Biroq, agar siz bunday sodda
qo’llanmaga qarasangiz, u holda ular grammatik noaniqligi va to’liq emasligini
ko’rish mumkin. Masalan, siz stol atrofida o’tiribsiz va yuvinish xonasiga qanday
o’tishni so’radingiz. Sizga javob beruvchi, o’rningizdan turishingizni, uni aylanib
o’tishingizni va boshqalarni aytishi shart emas. Yana sizga hyech kim sanchqini
stolga qo’yishingiz, zanadan ko’tarilayotganda chiroqni yoqishingiz kerakligini,
yuvinish xonasiga kirish uchun eshikni ochish kerakligini maslahat bermaydi
Qarama-qarshi holatda bunga kompyuterning aqli yetmaydi. Unga barchasini aniq
va batafsil tavsiflash kerak. Kompyuterga qo’llanmani batafsil tavsiflash uchun,
o’ziga xos grammatikaga ega bo’lgan aniq belgilangan til hamda biz bajarishni
xoxlayotgan faoliyatlarni barcha ko’rinishlari uchun yaxshi aniqlikdagi lug‗at
kerak bo’ladi. Bunday til dasturlash tili va ko’p qamrovli masalalarni yechish
uchun ishlab chiqilgan - C++ dasturlash tili deb nomlanadi.
C++ dasturlash tili C tiliga asoslangan. C esa o‘z navbatida B va BCPL tillaridan
kelib chiqqan. BCPL 1967 yilda Martin Richards tomonidan tuzilgan va operatsion
sistemalarni yozish uchun mo‘ljallangan edi[42]. Ken Thompson o‘zining B tilida
BCPL ning ko‘p hossalarini kiritgan va B da UNIX operatsion tizimining birinchi
versiyalarini yozgan. BCPL ham, B ham tipsiz til bo‘lgan. Ya’ni o‘garuvchilarning
ma’lum bir tipi bo‘lmagan - har bir o‘zgaruvchi kompyuter xotirasida faqat bir
bayt joy egallagan. O‘zgaruvchini qanday sifatda ishlatish esa, yani butun son-mi,
kasrli son-mi yoki harfdek-mi, dasturchi vazifasi bo‘lgan. C tilini Dennis Ritchie B
dan keltirib chiqardi va uni 1972 yili ilk bor Bell Laboratoriyasida, DEC PDP-11
kompyuterida qo‘lladi. C o‘zidan oldingi B va BCPL tillarining juda ko‘p muhim
tomonlarini o‘z ichiga olish bilan bir qatorda o‘zgaruvchilarni tiplashtirdi va bir
qator boshqa yangiliklarni kiritdi. Boshlanishda C asosan UNIX sistemalarida keng
tarqaldi. Hozirda operatsion sistemalarning asosiy qismi C/C++ da yozilmoqda. C
mashina arxitekturasiga bog‘langan tildir. Lekin yaxshi rejalashtirish orqali
dasturlarni turli kompyuter platformalarida ishlaydigan qilsa bo‘ladi[41]. 1983
yilda C tili keng tarqalganligi sababli, uni standartlash harakati boshlandi. Buning
uchun Amerika Milliy Standartlar Komiteti (ANSI) qoshida X3J11 texnik komitet
tuzildi va 1989 yilda ushbu standart qabul qilindi. Standartni dunyo bo‘yicha keng
tarqatish maqsadida 1990 yilda ANSI va Dunyo Standartlar Tashkiloti (ISO)
hamkorlikda C ning ANSI/ISO 9899:1990 standartini qabul 40 qilishdi. Shu
sababli C da yozilgan dasturlar kam miqdordagi o‘zgarishlar yoki umuman
o‘zgarishlarsiz juda ko‘p kompyuter platformalarida ishlaydi. C++ 1980 yillar
boshida Bjarne Stroustrup tomonidan C ga asoslangan tarzda tuzildi. C++ juda
ko‘p qo‘shimchalarni o‘z ichiga olgan, lekin eng asosiysi u ob’ektlar bilan
dasturlashga imkon beradi.
