Gruppa 5/EK-94 3
Holdorova Nargiza
O’zbekiston Respublikasi agrar siyosatining mazmuni,
maqsadi va asosiy yo’nalishlari.
1 O'zbekiston respublikasi agrar siyosatining o'ziga hos
hususiyatlari;
2 Agrar siyosatning bosqichlari va rivojlanish tamoyillari;
3 Agrar siyosatni amalga oshirishning vosita va mexanizmlari;
1 O'zbekiston respublikasi agrar siyosatining o'ziga hos
hususiyatlari
“Siyosat” termini (grek tilidan politika-davlat va jamiyat ishlari) aholi turli
guruhlari o’rtasidagi munosabatlar sohasidagi faoliyat, shuningdek davlat
ishlaridagi ishtirok, uning faoliyati mazmuni, shakl va vazifalarining
aniqlanishi tushuniladi. Davlatning iqtisodiy siyosati uning strategik
vazifalaridan kelib chiqib jamiyatda ishlab chiqarish, daromad va
ne’matlarni taqsimlash jarayonlarini tartiblash uchun davlat tomonidan
joriy davr ichida qo’llaniladigan choratadbirlar tizimini ifodalaydi.
Davlatning iqtisodiy siyosati o’z ichiga tashqi iqtisodiy,
tarkibiyinvestisiyaviy, institusional, agrar, sanoat, ijtimoiy, narx,
moliyaviy, soliqbyudjet, pul-kredit, hududiy (mintaqaviy) siyosatlarni
oladi.1 Agrar siyosat - iqtisodiy siyosatning tarkibiy qismlaridan biri bo’lib,
u qishloq xo’jaligi va unga bog’liq xo’jalik sohalarini qamrab oladi,
mamlakat oziq-ovqat xavfsizligini va aholini oziqovqat mahsulotlari bilan
ta’minlashni yaxshilash, agrar sektor ishlab chiqarishining
samaradorligini oshirish, qishloqlarni obod etish asosida qishloq
aholisining daromadlari va turmush darajasini yuksaltirish vazifalarining
amalga oshirilishini ko’zda tutadi.
Uni davlatning agrar iqtisodiyot doirasida harakatga keltiriladigan jarayonlar shakli va
metodlari ko’rinishidagi faoliyati deb ham tushunish mumkin. Agrar siyosatni agrar
iqtisodiyot sohasida eng ta’sirchan shakl va usullar orqali yuz beradigan iqtisodiy
jarayonlarning o’zaro ta’siri orqali amalga oshuvchi agrar sektorda xo’jalik-moliyaviy
va ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlarni yaratishga qaratilgan davlatning faoliyati
sifatida belgilash mumkin. Davlatning agrar siyosati qishloq xo’jaligi va hududlarini
barqaror rivojlantirishga qaratilgan davlat ijtimoiy-iqtisodiy siyosatining tarkibiy qismi
bo’lib hisoblanadi. Qishloq hududlarining barqaror rivojlanishi deganda ularning
barqaror ijtimoiyiqtisodiy rivojlanishi, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab
chiqarishning o’sishi, qishloq xo’jaligi samaradorligining oshishi, qishloq aholisi to’liq
bandligiga erishish va turmush darajasining oshishi, yerlardan oqilona foydalanish
tushuniladi. Agrar siyosat o’zida qishloq aholisining moddiy, ijtimoiy, huquqiy va
iqtisodiy shartsharoitlarini shakllantiradigan davlat faoliyatini qamrab oladi. Agrar
bozor, investisiya, kredit, moliya, ilmiy texnikaviy va texnologik faoliyat, soliqlar va
soliqqa tortish, ijtimoiy muhit, maqsadli va tarkibiy qayta shakllanish agrar
siyosatning asosiy sohalaridir. Agrar siyosatning umumiy maqsadi muayyan siyosiy,
iqtisodiy, ijtimoiy, hududiy, tarmoq, ekologik maqsadlar bilan tavsiflanadi. Davlat
rivojlanishi bosqichlari va tabiiy-tarixiy sharoitlarga bog’liq ravishda aniq maqsadlar
o’zaro nisbati o’zgaradi.
Davlat agrar siyosatining asosiy maqsadlari quyidagilar:
•
qishloq xo’jaligi mahsulotlari va tovar ishlab chiqaruvchilar
raqobatbardoshligini oshirish, oziq- ovqat mahsulotlari sifatini
ta’minlash;
•
qishloq hududlari barqaror rivojlanishini, qishloq aholisi
bandligini ta’minlash, ularning turmush darajasini, shuningdek
qishloq xo’jaligida band bo’lganlarning ish haqini oshirish;
•
qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi ehtiyojlari uchun qo’llaniluvchi
tabiiy resurslarni takror ishlab chiqarish va asrab-avaylash;
•
qishloq xo’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari daromadliligi
oshishini va shu bozorlar infratuzilmasi rivojlanishini
ta’minlovchi xomashyo, qishloq xo’jaligi va oziq-ovqat
mahsulotlari samarali faoliyat yurituvchi bozorlarini
shakllantirish;
•
qishloq xo’jaligi sohasida investisiyalar hajmini oshirish va qulay
investision muhitni yaratish;
•
qishloq xo’jaligi mahsulotlari, xomashyo va qishloq xo’jaligi tovar
ishlab chiqaruvchilari qo’llovchi sanoat mahsulotlariga narx
indeksini kuzatish va bu narxlar indeksi o’zaro nisbatiparitetini
ushlab turish.
Agrar siyosat negizida agrar qonunchilik va agrar tarkib shakllanadi. Agrar
qonunchilik - qishloq xo’jaligida va qishloq aholisi hayoti bilan bog’liq holda amalga
oshayotgan jarayonlarga ta’sir o’tkazuvchi huquqiy me’yorlardir. Yerga egalik
munosabatlari, kredit va soliqqa tortish, mehnat munosabatlari, mulkiy
munosabatlar, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish, taqsimlash,
ayirboshlash va iste’moli yuzasidan vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlar,
ijtimoiy ta’minot va boshqalar agrar qonunchilikning muhim sohalariga kiradi:
Agrar tarkib - agrar qonunchilikka asoslangan, qishloq xo’jaligi rivojlanishi,
aholining yashash va ishlash sharoiti xususiyatlari hisobga olingan, ishlab chiqarish
omillariga bog’liq agrar sohaning iqtisodiy, texnik va ijtimoiy unsurlari yig’indisidir. U
mutlaq va nisbiy ko’rsatkichlarda ifodalanadi.
Agrar siyosatning negizida agrar bozor yotadi. Agrar bozor agrar siyosatni ham
ishlab chiqaruvchi, ham iste’molchi manfaatlariga mos amalga oshirilishiga yordam
qiladi.
Davlatning agrar siyosati quyidagi tamoyillarga asoslanadi:
•
qishloq xo’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilarini davlat
tomonidan qo’llabquvvatlaning manzilliligi va
hammabopligi;
•
davlat agrar siyosati holati to’g’risida axborotning
mavjudligi;
•
qishloq xo’jaligi mahsulotlari, xomashyo va oziq-
ovqat mahsulotlari bozorining yagonaligi va bu
bozorda raqobat teng shartlarining ta’minlanishi;
•
davlat agrar siyosati chora-tadbirlarini amalga
oshirishning ketma-ketligi va uning barqaror
rivojlanishi;
•
davlat agrar siyosatini shakllantirish va amalga
oshirishda qishloq xo’jaligi tovar ishlab
chiqaruvchilarining ishtiroki.
Agrar siyosatning asosiy vazifasi - agrar sohadagi jarayon va
qarashlarni aks ettiribgina qolmasdan, balki kishilarning shu sohadagi
qarashlari, jarayonlari va qonunlari tizimidagi faoliyatini ochib
berishdir. Uning vazifalariga quyidagilar kiradi:
• mamlakat aholisini iqtisodiy asoslangan baholardagi sifatli oziq-
ovqat mahsulotlari bilan ta’minlash;
• qishloq xo’jaligining umumiy daromad yaratish sohasidagi ishtirokini
ta’minlash, agrar sektorni rivojlantirish;
• agrar tashqi savdo siyosatini olib borish, qishloq xo’jaligi
infratuzilmasini yaratish;
• atrof-muhitni muhofaza qilish muammolarini hal qilish.
Davlat agrar siyosatining asosiy yo’nalishlari:
•
oziq-ovqat tovarlari bilan aholini barqaror
ta’minlash;
•
qishloq xo’jaligi va oziq-ovqat mahsulotlari,
xomashyo bozorlarini shakllantirish va tartibga
solish, uning infratuzilmasini rivojlantirish;
•
qishloq xo’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilarini
davlat qo’llab-quvvatlashi;
•
ichki va tashqi bozorda qishloq xo’jaligi tovar
mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilar iqtisodiy
manfaatlarini himoya qilish;
•
agrosanoat majmuasi sohasida fanni va innovasion
faoliyatni rivojlantirish;
•
qishloq hududlarini barqaror rivojlantirish;
•
qishloq xo’jaligi uchun mutaxassislarni o’qitish,
tayyorlash va qayta tayyorlash tizimini
takomillashtirish.
|
