Multimedia (
lotincha
— koʻp va — vositachi boʻlmoq) —
kompyuterning
matn,
grafik, tovushli va videomaʼlumotlar bilan ishlashga imkon beruvchi qurilmasi.
Ana shunday qurilma oʻrnatilgan kompyuter
multimedia kompyuter
deyiladi.
Hozirda deyarli barcha kompyuterlar multimedia qurilmalar bilan taʼminlangan.
Bularga SE-KOM, SE-K\U kompakt disklarini oʻqiydigan disk yurituvchi
qurilmalar, tovush platalari, videokartalar va boshqalar kiradi. Keyingi vaqtlarda
multimedia qurilmalar standartiga grafik tezlatgichlar va katta hajmli
universal
kompakt disklar
ham qoʻshildi.
Multimediy vositalari (multimedia – ko’pvositalilik) - bu insonga o’zi uchun tabiiy
muxit: tovush, video, grafika, matnlar, animatsiya va boshqalardan foydalanib,
kompyuter bilan muloqatda bo’lishga imkon beruvchi texnik va dasturiy vositalar
majmuidir.
Multimedia - gurkirab rivojlanayotgan zamonaviy axborotlar texnologiyasidir.
Uning ajralib turuvchi belgilariga quyi-dagilar kiradi:
- axborotning xilma-xil turlari: an'anaviy (matn, jadvallar, bezaklar va boshqalar),
original (nutk, musika, videofilmlardan parchalar, telekadrlar, animatsiya va
boshqalar) turlarini bir dasturiy maxsulotda integratsiyalaydi. Bunday integratsiya
axborotni ro’yxatdan o’tkazish va aks ettirishning turli kurilmalari: mikrofon,
audio-tizimlar, optik kompaktdisklar, televizor, videomagnitafon, videokamera,
elektron musiqiy asboblardan foydalanilgan holda kompyuter boshqaruvida
bajariladi;
- muayyan vaqtdagi ish, o’z tabiatiga ko’ra statik bo’lgan matn va grafikadan farqi
ravishda, audio va videosignallar faqat vaqtning ma'lum oralig’ida ko’rib chiqiladi.
Video va audio axborotlarni kompyuterda qayta ishlash va aks ettirish uchun
markaziy protsessor tez harakatchanligi, ma'lumotlarni o’zatish shinasining
o’tkazish qobiliyati, operativ (tezkor) va video-xotira katta sig’imli tashqi
xotira (ommaviy xotira), hajm va kompyuter kirish-chiqish kanallari bo’yicha
almashuvi tezligini taxminan ikki baravar oshirilishi talab etiladi;
- "inson-kompyuter" interaktiv mulokotining yangi darajasi, bunda muloqot
jarayonida foydalanuvchi ancha keng va har tomonlama axborotlarni oladiki,
mazkur xolat ta'lim, ishlash yoki dam olish sharoitlarini yaxshilashga imkon
beradi.
Multimedia vositalari asosida o’quvchilarga ta'lim berish va kadrlarni qayta
tayyorlashni yo’lga qo’yish xozirgi kunning dolzarb masalalaridandir. Multimedia
tushunchasi 90-yillar boshida xayotimizga kirib keldi. Uning o’zi nima degan savol
tug’iladi? Ko’pgina mutaxassislar bu atamani turlicha tahlil qilishmoqda. Bizning
fikrimizcha, multimedia - bu informatikaning dasturiy va texnikaviy vositalari
asosida audio, video, matn, grafika va animatsiya (ob'yektlarining fazodagi
xarakati) effektlari asosida o’quv materiallarini o’quvchilarga yetkazib berishning
mujassamlangan xoldagi ko’rinishidir.
Rivojlangan mamlakatlarda o’qitishning bu usuli, xozirgi kunda ta'lim sohasi
yo’nalishlari bo’yicha tatbiq, qilinmoqda. Xatto, xar bir oila multimedia
vositalarisiz xordiq, chiqarmaydigan bo’lib koldi. Multimedia vositalarining 1981
yildagi yalpi oboroti 4 mlrd. AQSh dollarini tashkil qilgan bo’lsa, 1994 yili esa 16
mlrd. AQSh dollarini tashkil kildi. X,ozirgi kunda esa sotilayotgan har bir
komp'yuterni multimedia vositalarisiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Kompyuterlarning
70-yillarda ta'lim soxasida keng qo’llash yo’lida urinishlar zoye ketganligi,
avvalombor, ular unumdorligining nixoyatda pastligi bilan bog’liq edi. Amaliyot
shuni ko’rsatmoqdaki, multimedia ' vositalari asosida o’quvchilarni o’qitish ikki
barobar unumlidir va vaqtdan yo’tish mumkin. Multimedia vositalari asosida bilim
olishda 30 % gacha vaqtni tejash mumkin bo’lib, olingan bilimlar esa xotirada
o’zoq muddat saqlanib qoladi. Agar o’quvchilar berilayotgan materiallarni ko’rish
(video) asosida qabul qilsa, axborotni xotirada saqlab qolinishi 25-30 % oshadi.
Bunga qo’shimcha sifatida o’quv materiallari audio, video va grafika ko’rinishda
mujassamlashgan holda berilsa, materiallarni xotirada saqlab kolish 75 % ortadi.
Bunga biz multimedia vositalari asosida chet tillarini o’rganish jarayenida yana bir
bor ishonch xosil qildik.
Multimedia vositalari asosida o’quvchilarni o’qitish quyidagi afzalliklarga ega:
a) berilayotgan materiallarni chuqurroq, va mukammalroq o’zlashtirish imkoniyati
bor;
b) ta'lim olishning yangi sohalari bilan yaqindan aloqa qilish ishtiyoqi yanada
ortadi:
v) ta'lim olish vaqtining qisqarish natijasida, vaqtni tejash imkoniyatiga erishish;
g) olingan bilimlar kishi xotirasida o’zoq muddat saqlanib, kerak bo’lganda
amaliyotda qo’llash imkoniyatiga erishiladi.
C++da grafik holatida ishlash uchun maxsus graphics.h fayli mavjud. Bu direktiva
o’zgarmaslar, o’zgaruvchilar va turli qism dasturlardan tashkil topgan bo’lib, ular
yordamida turli grafik adapterlar bilan xar xil tasvirlar chizish mumkin.
Grafik holatiga o’tilganda ekran aloxida-aloxida nuqtalarga bo’linadi.
Grafik holatidan yana matn holatiga o’tish kerak bo’lsa, closegraph( ) funksiyasi
ishlatiladi.
Matn holatidan grafik holatiga o’tish uchun maxsus protseduradan foydalaniladi:
initgraph (&gd, &gm, “ path “);
| 