|
Giyohvand moddalarning kelib chiqish tarixi va turli mamlakatlarda tarqalishi
|
| bet | 4/5 | | Sana | 03.12.2022 | | Hajmi | 68.76 Kb. | | #33048 |
Bog'liq Zararli odatlar 113680, 1638895331Giyohvand moddalarning kelib chiqish tarixi va turli mamlakatlarda tarqalishi. Giyohvandlikning tarixi juda qadim zamonlardan boshlanganligi haqida juda ko‘p ma’lumotlar bor.O piy(afiun) bundan 600 yil avval qo‘llanilgan, uning uxlatuvchanlik holati eramizdan avvalgi XVIII asrda O‘rta dengiz xalqlariga ma’lum bo‘lgan. Eramizdan avval yashab o‘tgan tabobatning otasi Gippokrat opiyni kasalliklarni davolash maqsadida qo‘llagan.O‘rta Osiyoda ham nasha chekishgan, giyohvand modda bo‘lmish ko‘knorni iste’mol qilishgan. Hоzirgi kunda giyohvand mоddalari yеtishtirish ayniqsa bizga qo‘shni bo‘lgan Afg‘onistоnda, Tоjikistоnda, Kanadada, AQSHda, Brazilyada yashirin sехlar tamоnidan amalga оshirilmоqda. Afg‘onistоnda tabiiy o‘simlik хоlatda yеtishtiriladi va undan ko‘pgina mamlakatlarga yashirin yo‘llar оrqali tarqatiladi. Ana shu yo‘llar bizni davlatimiz хududidan o‘tadi va оqibatda bizni davlatimizda nоrkоtik mоddalarini tarqalishiga sabab bo‘ladi. Giyohvand mоddalar aslida giyoh dоrivоr o‘simliklardan оlinadigan dоrivоr mоdda хisоblanadi. U mеditsinada jarrохlik оpеratsiyalari vaqtida оg‘riqsizlantiruvchi dоri sifatida ishlatiladi. Оnkоlоgiyada esa rak kasalliklaridagi оg‘riqni qоldiruvchi dоri sifatida ham ishlatiladi.
Giyohvand mоddalarning tarkibi va tayorlash usullari. Giyohvand moddalar aslida Giyoh dorivor o’simliklardan olinadigan dorivor modda hisoblanadi. U meditsinada jarroxlik operatsiyalari vaqtida og’riqsizlantiruvchi dori sifatida ishlatiladi. Onkologiyada esa rak kasalliklaridagi og’riqni qoldiruvchi dori sifatida ham ishlatiladi.
Giyohvand mоddalar ikki usulda olinadi:
turli o‘simliklardan olinadigan giyohvand mоddalar.
turli kimyoviy moddalardan suniy usulda olinadigan giyohvand mоddalar.
Ko‘knori, kanob va boshqa o‘simliklar tarkibida giyohvand mоddalar saqlanadi. Bangidevona o‘simligi kayf beruvchi giyohvand mоddalar hisoblanadi.
Opiyli ko‘knorining urug‘idan tashqari unda hamma alkoidlar mavjud. Mevasidan yig‘ib olingan opiy murakkab aralashma bo‘lib, organik va mineral moddalardan tashkil topgan.
Tarkibida 2 foiz alkoloidlar, karbon suvlar, organik kislotalar, triterpen birikmalar, kauchuk, bo‘yoq, pektin, oqsil, shilliq va boshqa moddalar bor. Opiyli ko‘knoridan 26 xil alkoloid ajratib olingan bo‘lib, eng ko‘p uchraydigani morfin (8-16 foiz) so‘ngra narkotin, kodein, papaverin, narsein, tebani va boshqlardan iborat. Ko‘knorini arablar “afyun” deb, o‘zbeklar “qora dori” deyishadi.
Kanop bir yillik o‘simlik bo‘lib undan turli preparatlar tayyorlanadi.
1. “Marixuana” - kanop o‘simligining quritilgan yoki quritilmagan o‘tga o‘xshash o‘simlik mahsulotidir.
2. Nasha - ildizi o‘q ildiz, poyasi (bo‘yi 0,75-4m) (qinali, barglari panjasimon, cheti arra tishli, tukli. Nasha issiqsevar va namsevar o‘simlik mevasi yong‘oqcha, po‘sti qattiq. Nasha urug‘i tarkibida 30-35 foiz moy va 23-25 foiz oqsil bor.
Bangidevona - torondoshlar oilasiga mansub bir yillik o‘t ba’zan buta Bu o‘simlik urug‘i zaharli, uning tarkibida narkotik modda saqlanadi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti ta’biriga ko‘ra narkotik moddalar quyidagi mezon o‘lchov bilan belgilanadi:
1. Eyforiya-xushkayfiyatni keltirib chiqaruvchi, yolg‘ondan bo‘lsa ham odamga xush yoqimlilik ato etuvchi.
2. Unga o‘rganib qolishlik (jismoniy va ruhiy o‘rganib qolib, yana va yana qabul qilishlikka moyillik keltirib chiqaruvchi).
3. Uni muntazam qabul qilganda odamni ruhan va jismonan izdan chiqarib insoniylik qiyofasini yo‘qolishiga olib keluvchi.
4. Odam orasida tez tarqalishiga sabab bo‘luvchi.
5. Ushbu moddani-preparatni qabul qilishlik odat tusiga kirib qoladi (bu o‘rinda tamaki va alkogol birinchi o‘ringa chiqib oldi).
Narkotik moddalar organizmga ta’sir etishiga qarab quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
1. Sedativ vositalar ya’ni tinchlantiruvchi prepatatlar: opiy, narkotik moddalar va uxlatuvchi vositalar.
2. Stimullovchi - rag‘batlantimvchi preparatlar: efidrin, fenamin va boshqalar.
3. Ruhiy holatga (ruhiyatga ta’sir qilib ongni o‘zgartiruvchi) vositalar; ayrim psixotrop moddalar LSD, kayf qiluvchi kanop preparatlari (karmabinolar) va gallbtsinogenlar “VZ”, “RSR”. Shuningdek, narkotik ta’sir etuvchi uchuvchi moddalar (LNDV) va boshqalar,
“Qora dori” (opiy) preparatlari uch xil ko‘rinishda bo‘ladi:
l.”Ko‘knori somonchalari” qalamchalar yoki “somonchalar” maydalangan, ba’zan kukin darajasida, quruq, jigarrang tusda, o‘simlikning bargi, shoxchalari va boshqalar.
2.”Xanka” ko‘knor boshog‘ining qismi, to‘q jigarrang tus mahsulot, 1-1,5 sm kattalikdagi kulchalar shaklida bo‘ladi.
3. “Bintlar” yoki “dokachalar” paxta tolalaridan iborat bo‘lgan, opiy xom ashyosi shimdirilgan, qattiq, sinadigan jigarrang matodan iborat.
Barcha ishlov berilmagan o‘simliklardan olingan opiy narkotiklari tilga, tekkizilganda burishtiruvchi effekt beradi va ular tarkibida opiy alkogloidlari tutadi: morfin, kodein va boshqalar. Ishlov berilgan narkotik moddalar eritmasi:
1. Agar o‘simlik qo‘lda, uy sharoitida tayyorlangan bo‘lsajigarrang tusdagi eritma bo‘lib, quyuq damlangan choyga o‘xshaydi. Ta’mi o‘tkir sirkaga o‘xshash ta’mga ega bo‘ladi. Biroq tinitib qo‘yilsa tiniqroq, rangi ochroq va tagida cho‘kma hosil bo‘ladi. Uni “qora eritma” va “qoracha” deyilib, narkomanlar venaga inyeksiya qiladilar.
2. Ampulalardagi hamda flakonlardagi “morfin gidroxloridi” deb yuritiladi. Geroin-yashirin ravishda laboratoriyalarda tayyorlanadi. Rangi oq kulrangroq - jigarrang badbo‘y hidli kukun.
3. Hozirgi vaqtda kokaindan kuchli “KREK” va eng xavfli “AYS” preparatlari sintez qilingan. Bu preparatlar arzonroq bo‘lib tez tarqaladi. Bulardan tashqari, yana bir qancha kayf beruvchi vositalar, galliitsinogenlar, kannabiolar, “LSD”, “B2”, “RSI” va boshqalar tayvorlab sotiladi. Morfm kimyoviy tuzilishiga ko‘ra o‘zida fenantren halqasini tutadi Kodein-dimetilmorfm, dionin-dietilrnorfin, geroindatsetimorfin hisoblanadi.
Narkotik moddalarga kanop o‘simligidan olinadigan moddalar: nasha, marixuana, kif, bang, xusus, plan, haras, dagtalar shuningdek, morfiy preparatlari, kokain, etanol spirti, nikotin va boshqa giyohvand moddalarni kirtish mumkin.
|
| |
