Mavzu: Ma’lumotlar bazasini loyihalash. Mohiyat – aloqa diogrammasini qurish Reja

Bajardi: Yaqubova Nigora 
Mavzu: Ma’lumotlar bazasini loyihalash. Mohiyat – aloqa diogrammasini qurish 
Reja: 
1. Relatsion Ma’lumotlar bazasini loyihalash 
2. AND, OR, NOT mantiqiy standart so‘zlardan foydalanish 
3. Standart funksiyalardan foydalanib so‘rovlar yaratish
Modelni quirishda “aloqa” mavjud ob`yektni, jarayonni yoki hodisani, abstraksiyasi sifatida
keladi. Atribut mahiyatni xarakterlaridan bo`lib, nom bilan belgilanib, birorta qiymatlar
to`plamidan qiymatlar qabul qilinadi.
“Mohiyat – aloqa” modelidagi bog`lanishlarga, ikki mohiyat o`rtasidagi har bir bog`lanish
turiga tegishli munosabatlarni kiritish zarur (binar, ternar.., n-nar). 
Loyiha haqidagi axborot diagramma ko`rinishida rasmiylashtiriladi, buning uchun quyidagi
belgilar kiritiladi: mohiyat turlari – to`rtburchak bilan, atributlar-ovallar bilan tasvirlanadi
va ular mos mohiyatlar bilan yo`nalishsiz qirralar bilan bog`lanadi. 
“Mohiyat – aloqa” modeli predmet sohani (PS) faqat aniq bir qismini akslantiradi. Bu holda
uni lokal model deyiladi. PS haqida to`la axborotga ega bo`lish uchun uni etarli kengroq
tekshirish zarur va oldingisini to`ldiradigan local modellar qurish kerak. Shundan so`ng lokal
modellar birlashtirilib PS haqida bir butun kompozitsion tasvirga ega bo`lamiz. 
Nmedov – mahsulot ishlab chiqarish firmasi mohiyat aloqa modeli 
Relatsion Ma’lumotlar bazasini loyihalash 
Ma`lumotlar bazasini relyatsion modelini qurishda bog`lanish munosabatlari muhim
ahamiyatga ega. Aslida ma`lumotlar bazasi munosabatlarga qarab ob`yektlari bog`laydi.
Asosan ma`lumotlar bazasida quydagi munosabatlar mavjud:
Birga – bir(one to one) (1:1)munosabat. A va V ob’ektlar to‘plami orasida 1:1
munosabat o‘rnatilgan deyiladi, agarda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning
bitta nusxasi mos kelsa, va aksincha, V ob’ektning har bir nusxasiga A ob’ektning bitta
nusxasi mos kelsa.
Birga – ko‘p(OnetoMany) (1:n) munosabat. A va V ob’ektlar to‘plamida A ob’ektning
har bir nusxasiga V ob’ektning bir nechta nusxasi mos kelsa, shu bilan birga V
ob’ektning har bir nusxasiga A ob’ektning bittadan ko‘p bo‘lmagan nusxasi mos kelsa
shunday munosabat hosil bo‘ladi.
Ko‘pga – bir(ManytoOne) (n:1) munosabat A va V ob’ektlar to‘plami orasida o‘rnatilsa,
unda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning ko‘pi bilan bitta nusxasi mos keladi.
V ob’ektning nushalari orasida shundaylari mavjudki, ularga A ob’ektning bir nechta
nusxasi mos keladi.
Ko‘pga – ko‘p(ManytoMany)(m: n) munosabat. A va V ob’ektlar orasida shunday
munosabat o‘rnatilgan deyiladi, agarda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektni bir
nechta nusxasi mos kelsa va aksincha.
Yuqoridagilarga tayangan holda obyektlarni yaratib olamiz (PS bo`yicha). 

Biz dastlab pechene jadvalini yaratib olamiz….
Create table pechene(
id int, 
nomi varchar(15), 
I_CH_S date, 
ishchi_id int primary key, 
); 
Desc pechene – operatori orqali o’zim yaratgan jadvalni qande ma’lumot turlaridan tashkil
topganini ko’rishim mumkin. 
ALTER – jadvalga o’zgartirish kiritish uchun ishlatiladi. Bu buyruq jadvalga yangi ustunlar
qo'shish, ustunlarni o'chirish, ustunlar kattaligini o'zgartirish, hamda cheklanishlarni qo'shish
va olib tashlash imkoniyatlariga ega. Bu buyruq ANSI standarti qismi emas, shuning uchun
har xil tizimlarda har xil imkoniyatlarga ega. Misol uchun jadvalga ustun qo’shish buyrug’i 
INSERT – SQL da barcha satrlar ushbu buyruq yordamida kiritiladi. 
Sintaksisi esa quyidagicha:
INSERT INTO VALUES (“ustun_info”, “ustun_info”, … );
DELETE – satrlarni jadvaldan o’chirish buyrug’i.
Sintaksisi esa quyidagicha:
DELETE FROM WHERE qidiruv_sharti;
UPDATE – Maydon qiymatlarini o’zgartirish buyrug’i.
Sintaksisi esa 2 hil:
UPDATE SET column=expression;
UPDATE SET column=expression
WHERE qidiruv_sharti