Mavzu: mintaqaviy iqtisodi-yot fanining prеdmеti, maqsadi va vazifalari

MAVZU;AQSHNI TASHKIL TOPISHI

Mintaqaviy iqtisodiyot

REJA:

• Amerika Qoʻshma Shtatlari (AQSh; inglizcha: United States of America, USA), Qoʻshma Shtatlar (inglizcha: United States) yoki shunchaki Amerika (inglizcha: America) Shimoliy Amerikadagi mamlakatdir. Poytaxti — Vashington shahri, Birlashgan Millatlar Tashkiloti aʼzosi. AQSh sharqdan Atlantika, gʻarbdan Tinch okeani, janubi-sharqdan Meksika qoʻltigʻi bilan oʻralgan. Maʼmuriy jihatdan 50 shtat va bir federal okrugga boʻlinadi. Alyaska va Gavayi shtatlari mamlakat asosiy hududidan tashqarida joylashgan. Puerto-Riko Hamdoʻstligi, Shimoliy Mariana orollari Hamdoʻstligi, Guam, Virginiya orollari va Amerika Samoasi ham AQShga qarashli. Maydoni — 9.8 million km2. Aholisi 331 million kishidan oshiq boʻlib, aholi soni boʻyicha jahonda uchinchi oʻrinda turadi.
• Tarixchilar odatda Qoʻshma Shtatlarning sharqida shakllangan toʻrtta mintaqani ajratib koʻrsatishadi:
• shimolda Yangi Angliya,
• janubda Chesapike koʻrfazi qirgʻoqlaridagi koloniyalar,
• Atlantika sohilidagi Oʻrta (Oʻrta) koloniyalar
• Chesapike koʻrfazining janubida tashkil topgan koloniyalar
• Baʼzi mualliflar, shuningdek, beshinchi mintaqani ajratib koʻrsatishadi. Bu hudud, okeanga chiqish imkoni yoʻq va siyosiy jihatdan birlashmagan hududlardir[6].

• AQShning mustamlaka tarixi Yevropa davlatlarining Amerikadagi mustamlakachilik siyosatidan to 1776-yilda mustaqillik deklaratsiyasigacha boʻlgan davrni oʻz ichiga oladi. XV asrning oxirida Angliya, Shotlandiya, Fransiya, Shvetsiya, Ispaniya va Niderlandiya Shimoliy Amerikani mustamlakaga aylantirdi. Koʻplab koloniyalar tugatilgan, ammo baʼzilari muvaffaqiyatli boʻldi. Birinchi Yevropa kolonistlari turli ijtimoiy qatlamlardan va aynan din peshvolaridan kelib chiqqan. Amerikaga Yevropa davlatlaridan adventistlar, harbiylar, fermerlar va savdogarlar koʻchib borishgan. Jamestown va Nyu-Englandga inglizlar, Yangi Gollandiyaga gollandiyaliklar, yangi Shvetsiyaga finlar va shvedlar kelib, oʻzlarining madaniyati, maxsus ijtimoiy tuzilishi, iqtisodiyoti, siyosati va dini bilan oʻz koloniyalarini qurdilar.
• Mahalliy hindu aholisining aksariyati 15-asr oxirigacha dengizchilar tomonidan Amerikaga olib kelingan yangi kasalliklar va boshqa sabablar tufayli koloniyalar tashkil qilinmasdan ancha oldinroq nobud boʻlgan edi.[7].

• Yevropalik bosqinchilarga nisbatan mahalliy aholi ancha kuchsiz edi. Bu vaqtga kelib ispanlar va portugallar uzoq davom etgan rekonkista davridan endigina chiqqan edilar, bu davrda ular yangi hududlarni zabt etish va oʻzlashtirish tajribasiga ega boʻlishdi. Boshqa baʼzi Yevropa davlatlarida bunday tajriba yoʻq edi. Biroq, inglizlar muhim oʻziga xosligi bu: inglizlarning xususiy kompaniyasi mustamlakachilik ishlari bilan shugʻullanioshgan[8].
• Zamonaviy Qoʻshma Shtatlarning eng boy hududlari Ispaniya nazorati ostida edi va bular quyidagilar edi: Missisipi daryosining gʻarbiy qismidagi hududlar, Luiziana, Florida, Missisipi va Jorjiyaning bir qismi.