|
Mavzu: Model va modellashtirish 4 Reja: Model va modellashtirish. Model turlari 2
|
| bet | 3/7 | | Sana | 30.01.2024 | | Hajmi | 35,43 Kb. | | #148357 |
Bog'liq 1 (2)2. Modellashtirish bosqichlari. Biror ob'ektni matematik modellashtirish
masalasining qo‘yilishi aniq harakatlar rejasini yuzaga keltiradi. Uni shartli ravishda
uch bosqichga bo‘lish mumkin: model – algoritm – dastur.
Birinchi bosqichda ob'ektning matematik formada asosiy xossalarini u
bo‘ysunuvchi qonunlarni, qismlari uchun o‘rinli bog‘liqliklar va h.k. larni aks
ettiruvchi “ekvivalenti” tanlanadi (yoki quriladi). Matematik model (yoki uning
fragmentlari) nazariy metodlar yordamida tadqiq qilinadi, natijada esa ob'ekt haqida
dastlabki muhim ma'lumotlar olish mumkin. Ikkinchi bosqich- modelni kompyuterda amalga oshiruvchi algoritm quriladi
(yoki tanlanadi). Model sonli metodlar qo‘llash uchun qulay shaklda tasvirlanadi,
izlanayotgan kattaliklarni berilgan aniqlikda (shartlarda) topish uchun zaruriy
hisoblash va mantiqiy operatsiyalar ketma-ketligi aniqlanadi.
Uchinchi bosqichda model va algoritmni komyuter tushunadigan tilga
“o‘giruvchi” dastur yaratiladi.
Ular uchun ham tejamlilik va moslashuvchanlik talablari qo‘yiladi.
Dasturlarni bevosita “tajriba qurilmasi” – kompyuterda sinash uchun yaroqli
bo‘lgan, o‘rganilayotgan ob'ektning “elektron” ekvivalenti, modeli deb atash ham
mumkin.
“Model – algoritm – dastur” uchligi tadqiqotchi qo‘lida universal, egiluvchan
va arzon vositaga aylanib, u avvalo “sinov” hisoblash tajribalarida to‘g‘rilanadi va
testlanadi. Keyin modelning berilgan ob'ektning barcha zaruriy sonli va sifat
xossalarini aniqlovchi turli – tuman va to‘la “sinov” lar o‘tkaziladi.
Modellashtirish jarayoni, kerak bo‘lsa, uchlikning barcha bo‘g‘inlarini
(bosqichlarini) yaxshilash va aniqlashtirish bilan birga olib boriladi. Matematik model tizimni matematik izohlash uchun ishlatiluvchi abstrakt model boʻlib, maʼlum bir hodisa va jarayonni matematik formula va bogʻlanishlar orqali tushuntirib beradi. Bu modellarning eng sodda korinishi chiziqli regressiya formulalari bolib, ular koʻrinishida namoyon boʻladi.
Matematik model - matematik timsollar, belgilar va hodisalar sinfining taxminan namunasi, bayoni. Obyektiv dunyo hodisalarini toʻliq aks ettiradigan Matematik model qurish mumkin emas, lekin istalgan aniqlikda toʻgʻri aks ettiradigan Matematik model qurish mumkin. Matematik model 4 bosqichga boʻlinadi: modelning asosiy obyektlarini bogʻlovchi qonunlarni shakllantirish; Matematik model olib keladigan matematik masalalarni yechish; modelning nazariyaga mos kelishini aniqlash, modelni tahlil qilish va takomillashtirish. Matematik modelning klassik namunalaridan biri suyuqlik harakatini oʻrganishdir. Dastlab, 18-asrda suyuqlik qisilmaydigan bir jinsli, faqat massa va energiya saqlanishi qonuniga boʻysunadigan modda ("ideal qisilmaydigan suyuqlik") deb olingan. Shularga asoslanib qurilgan Matematik modelda suyuqlik harakati maxsus differensial tenglamalar bilan ifodalangan.
Matematik model - matematik timsollar, belgilar va hodisalar sinfining taxminan namunasi, bayoni. Obyektiv dunyo hodisalarini toʻliq aks ettiradigan Matematik model qurish mumkin emas, lekin istalgan aniqlikda toʻgʻri aks ettiradigan Matematik model qurish mumkin. Matematik model 4 bosqichga boʻlinadi: modelning asosiy obyektlarini bogʻlovchi qonunlarni shakllantirish; Matematik model olib keladigan matematik masalalarni yechish; modelning nazariyaga mos kelishini aniqlash, modelni tahlil qilish va takomillashtirish. Matematik modelning klassik namunalaridan biri suyuqlik harakatini oʻrganishdir. Dastlab, 18-asrda suyuqlik qisilmaydigan bir jinsli, faqat massa va energiya saqlanishi qonuniga boʻysunadigan modda ("ideal qisilmaydigan suyuqlik") deb olingan. Shularga asoslanib qurilgan Matematik modelda suyuqlik harakati maxsus differensial tenglamalar bilan ifodalangan. Keyinchalik bu Matematik model takomillashtirilib, suyuqlikning qisiluvchanligi, yopishqoqligi, molekulyar tuzilishi, uyurma hosil boʻlishi, issikdik, elektr va boshqa taʼsirlar hisobiga olingan differensial tenglamalari tuzilgan. Matematik model fizika, astronomiya, biol., iqtisodiyot, tibbiyot va boshqa sohalarda asosiy tadqiqot usuli hisoblanadi.
|
| |
