MAVZU:
RAQAMLI-ANALOG VA ANALOG-RAQAMLI
O’ZGARTIRGICHLAR
Reja:
1.Analogli signallar
2.Raqamli signallar.
3.Analog-raqamli signallarni almashtirish
4.Raqamli-analog o‘zgartirgich sxemasi.
Tayanch so’z va iboralar:
Raqamli signallar,
Operatsion kuchaytirgich,
raqamli-analog o‘zgartirgich, analog-raqamli o‘zgartirgich.
MikroEHMlar, turli avtomatlar, ilmiy tajribalarni olib borishni
boshqaradi. Bu va boshqa qurilmalar, oʻlchov
asboblari va tizimlarida
uzluksiz (analog) elektr signallari bilan ishlaydigan elektr datchiklar
ishlatiladi. Datchik va ijro organlari (masalan, elektrodvigatellar) ni
mikroEHM bilan bogʻlash uchun analog signalni shu signal amplitudasiga
proporsioanl songa oʻzgartirish va aksincha oʻzgartirish talab qilinadi.
Analog shakldagi ma’lumotni raqamli shaklga oʻzgartirish prinsipini
richagli tarozilarda oʻlchash jarayoni bilan solishtirish mumkin. Tarozida
oʻlchashni amalga oshirish uchun uning bir elkasiga noma’lum ogʻirlikdagi
yuk qoʻyiladi,
ikkinchi elkasiga esa, toshlar. Toshlar (masalan 1 g
ogʻirlikdagi) tarozi muvozanat qolga kelguncha qoʻyilib boriladi. Toshlar
soni yukning grammlardagi vazniga toʻgʻri keladi. 1 g. Ogʻirlikdagi toshlar
bilan oʻlchanganda analog kattalik 0,5 g. xatolik, 10 g.li toshlar bilan
oʻlchanganda esa 5 g. xatolik bilan oʻlchanadi. Bu xatolik kvantlash xatoligi
deb ataladi.
Oʻlchash algoritmiga mos ravishda richagli tarozi rolini ikki kirishli
solishtirish sxemasi (komparator) bajaradi.
Tarozining bir elkasiga
oʻzgarmas kattalikdagi oʻlchanayotgan kuchlanish oʻrnatiladi, ikkinchi
elkasiga raqamli datchik nazorati ostida pogʻonasimon ortib borayotgan
kuchlanish beriladi. Kuchlanishning har bir pogʻonasi tarozi elkasiga
qoʻshimcha tosh qoʻyish amaliga mos keladi. Olingan ma’lumot esa
tarozilar muvozanatga kelgach qayd etiladi.
Solishtirish jarayoni maxsus signal
yordamida startstop trigger
sxemasining ishga tushirilishi bilan boshlanadi. Triggerli sxema
pogʻonasimon ortib boruvchi kuchlanish generatori va ikkilik hisoblagichni
boshqaruvchi toʻgʻri burchakli impulslar shakllantiradi. Bu generator
pogʻonpsimon
kuchlanish ishlab chiharadi, hisoblagich esa hisobni noldan
boshlaydi.
Pogʻonasimon kulchanish kirish bilan tenglashsa, uni komparator qayd
etadi, startstop trigger dastlabki holatiga qaytadi va toʻgʻri
burchakli
signallarning kelishi qoʻshimcha mantiqiy element yordamida blokirovka
qilinadi.
Bunday sodda oʻzgartirish sxemasi yordamida analog kattalik
raqamli shaklga ancha uzoq vaqt davomida oʻzgartiriladi, chunki
pogʻonasimon kuchlanish ketma-ket kiritiladi.
Oʻzgartirish vaqtini qisqartirish maqsadida pogʻonasimon kuchlanish
generatori raqamli-analog oʻzgartirgich bilan almashtiriladi.
Shuning uchun
analog-raqamli oʻzgartirgich (AROʻ) sxemasiga raqamli-analog oʻzgartirgich
(RAOʻ) sxemasi bilan tanishib boʻlgach qaytamiz.
Kompyuterlar va komunikatsiya vositalari zamonaviy axborot
texnalogiyalarining asosi bo‘lib, ular insonlarni yaqinlashtiradi. Axborot bir
joydan ikkinchi joyga tezkor etib boradi, yangiliklar tez tarqaladi. Kompyuter
yordamida aloqa qilish uchun foydalanuvchiga modem zarur bo‘ladi.
Uzatilayotgan ma’lumot tovush, matn yoki videotasvir iborat bo‘lishi
mumkun.
Ma’lumotlar ikki turdagi signallar yordamida uzatilishi mumkin: analogli va
raqamli. Analogli signallar uzluksiz uzatiladi. Raqamli esa diskret shaklida.
