• 5.Foydalanilgan adabiyotlar va saytlar
  • Mavzu: Raqobat va monopoliya Narxning mohiyati va shakllanish xususiyatlari




    Download 67,06 Kb.
    bet9/9
    Sana08.01.2024
    Hajmi67,06 Kb.
    #132705
    1   2   3   4   5   6   7   8   9
    Hududiy narx faqat ma‘lum xududiy bozorga xos bo’lib, u shu xudud doirasidagi omillar ta‘siridan hosil bo’ladi.
    Milliy bozor narxi bir mamlakat doirasida amal qiluvchi va ularning xususiyatini aks ettiruvchi narxlardir.
    Milliy narx mamlakat doirasidagi ijtimoiy sarf-xarajatlarni, milliy bozordagi talab va taklifni, tovar nafliligini, uning qanchalik qadrlanishini hisobga oladi.
    Jahon bozori narxi muayyan tovarga ketgan baynalminal xarajatlarni, tovarning jahon standarti talabiga mos kelish darajasini va xalqaro bozordagi talab va taklif nisbatini hisobga oladi.
    Narx xilma-xil turlardan iborat bo’lsada, ular bir-biri bilan o’zaro bog’langan, chunki ularda jamiyatdagi iqtisodiy resurslarning ishlatish samarasi o’z ifodasini topadi. Iqtisodiyot nazariyasida narx nisbati degan tushuncha bor, u narx pariteti deb ham yuritiladi.


    4. Narx tashkil topishining bozor mexanizmi.
    Narxlarni erkinlashtirish – iqtisodiy islohotlarning eng asosiy yo’nalishlaridan biri bo’lib, islohotlarning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari ko’p jihatdan shu muammoning hal etilishiga bog’liq bo’ladi.
    Narxlarni erkinlashtirish xom ashyo bilan mahsulot ayrim turlarining narxlari, narx bilan aholi va korxonalar daromadlari o’rtasida mutanosiblikka erishishga qanday yondashilishi bilan farqlanadi. Shu yondashuvlarga asoslanib, narxlar quyidagi yo’llar bilan erkinlashtiradi:
    1) narxlarni birdaniga yoki “esankiratadigan” tarzda qo’yib yuborish;
    2) narxlarning o’sishini sun‘iy ravishda to’xtatib qo’yish;
    3) narxni davlat tomonidan boshqarish va nazorat qilishni ma‘lum darajada saqlab qolish.
    O’zbekistonda iqtsodiyotni isloh qilishning o’ziga xos tamoyillari, mamlakatdagi vaziyat va aholining turmush darajasi hisobga olinib, narxlarni asta-sekinlik bilan va bosqichma-bosqich erkinlashtirish yo’li tanlab olindi.
    SHu yo’l bilan narxlarni dastlabki bosqichida (1992 yilning boshida) keng doiradagi ishlab chiqarish – texnik vositasi bo’lgan mahsulotlar, ayrim turdagi xalq iiste‘moli mollari, bajarilgan ishlar va xizmatlarning erkin narxlari va tariflariga o’tildi. Aholining himoyalash maqsadida cheklangan doiradagi oziq-ovqat va sanoat tovarlari narxlarining chegarasi belgilab qo’yildi, ayrim turdagi xizmatlarning eng yuqori tariflari joriy qilindi.
    Narxlarni erkinlashtirishning keyingi bosqichda (1993 yil) kelishilgan ulgurji narxlarni davlat tomonidan tartibga solish to’xtatildi. Qat‘iy belgilangan va davlat tomonidan tartibga solib turinadigan narxlarda sotiladigan xizmatlarning soni ancha qisqardi.
    Narxlarning erkinlashtirishning navbatdagi bosqichi (1994 yil oktyabr-noyabr) xalq iste‘mol mollari asosiy turlarining narxlari erkin qo’yib yuborildi, transport va kommunal xizmatlarning tariflari oshirildi.
    SHunday qilib, respublikada iqtisodiyotni isloh qilishning birinchi bosqichi narxlarni bosqichma-bosqich (uch bosqichda) to’liq erkinlashtirish bilan tugadi.
    Narxlarni erkinlashtirish aholini ishonchli iqtisodiy va ijtimoiy himoyalash tadbirlari bilan birga olib borildi. Davlat tomonidan turli kompensatsiyalar maqsadidaga jamg’armalar tuzildi, ish haqi, pensiya va stipendiyalarning eng kam miqdori muntazam sur‘atda oshirib borildi, bolalar uchun nafaqalar joriy etildi. Aholining muhtoj qismiga yordam ko’rsatildi, imtiyozli soliq stavkalari joriy etildi.
    Bugungi kunda O’zbekiston bo’g’doy, un, paxta yog’i, meva-sabzavot, quruq mevalar va uzum, poliz mahsulotlari kabi o’ta zarur oziq-ovqat tovarlari bilan nafaqat o’z ichki ehtiyojlarini, balki ularni yurtimizdan tashqariga ham eksport qilmoqda.


    5.Foydalanilgan adabiyotlar va saytlar
    1. https://uz.wikipedia.org/
    2. https://gigafox.ru/
    Download 67,06 Kb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9




    Download 67,06 Kb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Mavzu: Raqobat va monopoliya Narxning mohiyati va shakllanish xususiyatlari

    Download 67,06 Kb.