180-19 guruh talabasi
Mamatov Bobur
4- labaratoriya ishi
MAVZU:YORUG'LIKNING QUTBLANISH HODISASINI O'RGANISH
Savollar
1. Tabiiy, yassi, elliptik va doiraviy qutblangan yorug‘lik to‘lqinlariga ta'rif bering.
2. Qutblangan yorug‘lik olishning qanday uslublari bor?
3. Ikki muhit chegarasiga tushayotgan nurning qanday tushish burchagida singan
nur to‘la qutblangan
bo‘ladi?
4. Nima uchun yorug‘lik nuri anizotrop muhitdan o‘tayotib oddiy va g‘ayrioddiy
nurlarga ajraladi?
5. Oddiy va g‘ayrioddiy nurlar qanday xususiyatlarga ega?
Javoblar
1)Elektromagnit yorug‘lik to‘lqinida elektr va magnit vektorlari tartibli ravishda tebransa
bunday
to‘lqinga qutblangan to‘lqin deyiladi. Agar berilgan nuqtadan elektromagnit to‘lqini
o‘tayotganda elektr
maydon kuchlanganligi ma'lum yo‘nalishdagi tekislikda tebranayotgan bo‘lsa, bunday
to‘lqinni yassi yoki
chiziqli qutblangan deyiladi. Agar berilgan nuqtadan elektromagnit to‘lqin o‘tayotganda,
uning elktr maydon kuchlanganligi E modul jihatdan o‘zgarmas bo‘lib, tarqalish o‘qi
yo‘nalishi atrofida
doira bo‘ylab aylansa bunday to‘lqinga doiraviy
qutblangan to‘lqin deyiladi
3)Tabiiy yorug’lik nuri ikki dielektrikni ajratib
turuvchi chegaraga tushayotgan bo’lsin ).
U qisman qaytadi (1 nur) va qisman sinadi (1
nur). Tajribalarda 1 va 1 nurlar o’zaro perpendikulyar
bo’lgan holda qaytuvchi nur tula qutblangan bo’lib,
uning tebranishlari tushish tekisligiga perpendikulyar
bo’lgan tekislikda sodir bo’ladi (rasmda bu
tebranishlar nuqtalar yordamida tasvirlangan).
4)Tekshirishlarning ko’rsatishicha, oddiy
va gayrioddiy nurlar yassi qutblangan ekan.
Lekin ularning tebranishlari o’zaro
perpendikulyar tekisliklarda sodir bo’ladi. Bundan tashkari,
island shpatining oddiy nur uchun
sindirish ko’rsatkichi 1,658 ga, gayrioddiy nur uchun esa
sindirish ko’rsatkichining qiymati nurning
yo’nalishiga bog’liq bo’lib, kristallning optik o’qi yo’nalishida 1,
658 ga, kristallning optik ukiga
perpendikulyar yo’nalishda 1,486 ga tengligi aniqlandi. E’tibor
bersangiz, nurning yo’nalishi
kristallning opti ukiga nisbatan aniqlanyapdi.
5)Island shpati bilan o’tkazilgan tajribalarning ko’rsatishicha, faqat kristallning optik ukiga
parallel ravishda yorug’lik tushgan takdirda nurning ikkiga ajralib sinishi ko’zatilmas ekan, xolos.
Boshqa barcha yo’nalishlarda nur ikkiga ajralib sinadi. Bu holda kristallning optik o’qi O1O2 va
tushuvchi nur o’zaro parallel bo’lmaganligi uchun nur kristallda ikkiga ajraladi. Snellius qonuniga
buysunuvchi oddiy nur o’z yo’nalishini o’zgartirmaydi. Gayrioddiy nur esa uzining «gayrioddiy»
xususiyatini namoyish qilib, normal yo’nalishdan ogadi. Shuni aloxida qayd kilmoq lozimki, bu
nurning «gayrioddiy» ligi kristallga kirish va chikishda hamda kristall ichida namoyon bo’ladi.
Kristalddan chikkandan sung bu nur «g’ayrioddiy» ligini yo’qotib, huddi oddiy nur kabi yassi
qutblangan nur bo’lib koladi. Ammo bu nurning tebranish tekisligi oddiy nurning tebranish
tekisligiga perpendikulyar. Tekshirishlarning ko’rsatishicha, oddiy nur E vektorining tebranishlari
kristall bosh tekisligiga perpendikulyar yo’nalishda, gayrioddiy nurniki esa kristall bosh tekisligida
sodir bo’ladi.
|
