|
Mediasavodxonlik va axborot madaniyati
|
| bet | 1/2 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 16,36 Kb. | | #235141 |
Bog'liq 5 SEMINAR ROZA
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA`LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
DENOV TADBIRKORLIK VA PEDAGOGIKA INSTITUTI
FILOLOGIYA FAKULTETI
XORIJIY TIL VA ADABIYOTI YO`NALISHI
1-KURS 106-GURUH TALABASI
BAHODIROVA ROZA NING
“MEDIASAVODXONLIK VA AXBOROT MADANIYATI” FANIDAN
5– SEMINAR MASHG’ULOTI
XORIJIY OMMAVIY AXBOROT VOSITALARINI MEDIA MAKONDAGI OʻRNI
5– seminar mashg’uloti mavzusi:
JAHON MЕDIA VA AXBOROT MAKONIDA RAQOBAT MUHITI
Seminar mashg’uloti maqsadi:
Internetdan foydalanish madaniyati bilan tanishish
Seminar mashg’uloti topshiriqlari
Xorijiy ommaviy axborot vositalari
Xorijiy ommaviy axborot vositalarining media makonidagi o‘rni.
Seminar mashg’uloti topshiriqlarining bajarilishi
1. Xitoyda ommaviy axborot vositalari-- asosan televideniye, gazeta, radio va jurnallardan iborat. XXI asr boshidan beri internet ham ommaviy axborot vositalarining muhim aloqa shakli sifatida Xitoy hukumati va hukmron Xitoy Kommunistik partiyasining bevosita nazorati ostida paydo boʻldi.
1949-yilda Xitoy Xalq Respublikasi tashkil topganidan beri 1980-yillargacha Xitoy materikidagi deyarli barcha ommaviy axborot vositalari davlat tasarrufida edi. Xususiy OAV iqtisodiy islohotlar boshlangandan keyingina paydo boʻla boshlagan boʻlsa-da, Sinxua axborot agentligi, Xitoy markaziy televideniyesi (CCTV) va Xitoy Kommunistik partiyasi markaziy qoʻmitasining rasmiy gazetasi „Xalq soʻzi“ kabi davlat ommaviy axborot vositalaridir. XXRda faoliyat koʻrsatishga ruxsat berilgan nodavlat ommaviy axborot vositalari (Alohida OAVni tartibga soluvchi organlarga ega Gonkong hamda Makao bundan mustasno) endi Xitoy hukumati tomonidan belgilangan har bir jurnalistik yoʻriqnomaga qat’iy rioya qilishlari shart emas. Biroq, matbuot va nashrlar bosh boshqarmasi (GAPP), Milliy radio hamda televideniye hukumati va hukmron Xitoy Kommunistik partiyasining bevosita nazorati ostida paydo boʻldi.
1949-yilda Xitoy Xalq Respublikasi tashkil topganidan beri 1980-yillargacha Xitoy materikidagi deyarli barcha ommaviy axborot vositalari davlat tasarrufida edi. Xususiy OAV iqtisodiy islohotlar boshlangandan keyingina paydo boʻla boshlagan boʻlsa-da, Sinxua axborot agentligi, Xitoy markaziy televideniyesi (CCTV) va Xitoy Kommunistik partiyasi markaziy qoʻmitasining rasmiy gazetasi „Xalq soʻzi“ kabi davlat ommaviy axborot vositalaridir. XXRda faoliyat koʻrsatishga ruxsat berilgan nodavlat ommaviy axborot vositalari (Alohida OAVni tartibga soluvchi organlarga ega Gonkong hamda Makao bundan mustasno) endi Xitoy hukumati tomonidan belgilangan har bir jurnalistik yoʻriqnomaga qat’iy rioya qilishlari shart emas. Biroq, matbuot va nashrlar bosh boshqarmasi (GAPP), Milliy radio hamda televideniyeboshqarmasi (NRTA) singari nazorat qiluvchi idoralar hukumat tomonidan ta'qiqlangan deb hisoblangan mavzular boʻyicha qatʼiy qoidalarni oʻrnatishda davom etmoqda. Xitoy Kommunistik partiyasi (KKP), Tibetdagi inson huquqlari, uygʻur genotsidi, pornografiya hamda Dalay Lama va Falun Gong singari ta'qiqlangan diniy mavzulardan iborat. Gonkong ham oʻz-oʻzini senzura kuchayib borayotganiga guvoh boʻlmoqda[2].
Ommaviy axborot vositalari nazorati 1980-yillarda Deng Syaoping davrida, 1989-yilgi Tiananmen maydonidagi norozilik namoyishlari va qirgʻindan keyin kuchaytirilgunga qadar eng yumshatilgan edi. 1990-yillarning oxirida ular Syan Zemin davrida yana boʻshashdi, biroq internetning oʻsib borayotgan taʼsiri va uning norozilikni ragʻbatlantirish potensiali Xu Szintao hukumati davrida yana qattiqroq qoidalarga olib keldi[3]. “Chegara bilmas muxbirlar” tashkilotimatbuot erkinligi indeksining yillik nashrlarida Xitoyni ommaviy axborot vositalari erkinligi boʻyicha doimiy ravishda juda yomon oʻringa qoʻyadi hamda Xitoy hukumatini “internetga bosim boʻyicha dunyoda yetakchilik qilish afsuski” deya belgilab beradi[4]. 2021-yilda Xitoy Matbuot erkinligi indeksida 180 davlat ichida 177-oʻrinni egalladi[5]. Xitoyda matbuot erkin emas, ochiq Internetga kirish cheklangan[6].
2. Rossiyada 83 mingdan ziyod 102 tilda axborot tarqatuvchi faol shu bilan birga rasmiy roʻyxatdan oʻtgan ommaviy axborot vositalari mavjud. OAVning umumiy sonining taqsimoti quyidagicha: jurnallar – 37%, gazetalar – 28%, onlayn OAV – 11%, TV – 10%, radio – 7% va axborot agentliklari – 2%. OAVning uchdan ikki qismini tashkil etuvchi bosma OAV ustunlik qiladi[1][2]. OAV translyatsiya qilish uchun litsenziya olishlari zarur. Ommaviy axborot vositalarining umumiy sonining 63 foizi Rossiya boʻylab maʼlumot tarqatishi mumkin, 35 foizi chet elda va 15 foizi MDH mintaqasida[1].
“Chegara bilmas muxbirlar” tashkiloti har yili mamlakatlarning matbuot erkinligi holatiga bahosi asosida reytingini tuzadi va e’lon qiladi. 2016-yilda Rossiya 179 mamlakat ichida 148-oʻrinni egalladi, asosan Vladimir Putinning qaytishi tufayli bu oʻtgan yilgidan 6 pogʻona past[3]. Freedom House shunga oʻxshash reytingni tuzdi va Rossiyani 2013-yilda matbuot erkinligi boʻyicha Sudan va Efiopiya darajasida 197 mamlakat ichida 176-oʻringa olib chiqdi. Jurnalistlarni himoya qilish qoʻmitasining taʼkidlashicha, Rossiya 1992-yildan beri oʻldirilgan jurnalistlar soni boʻyicha 10-oʻrinni egallagan, ulardan 26 tasi 2000-yil boshidan beri, shu jumladan, “Novaya gazeta”ning toʻrt nafari ham bular qatorida[5]. Shuningdek, u Rossiyani toʻliq jazosiz oʻldirilganjurnalistlar boʻyicha dunyo boʻyicha 9-oʻringa qoʻydi[6].
2014-yilning dekabr oyida Rossiya tergov sayti oʻrtasidagi yaqin aloqalarni koʻrsatuvchi Shaltay Boltay xakerlar guruhi tomonidan sizdirilgan elektron xatlarni eʼlon qildi. Vladimir Putin maʼmuriyati aʼzosi hamda rossiyalik jurnalistlar, ularning baʼzilari oʻz nomlari bilan Kremldan chiqqan maqolalarni chop etgan.
|
| |
