АВТОМОБИЛ ВА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК МАШИНАЛАРИ
МЕХАНИКА ВА ТЕХНОЛОГИЯ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, МАХСУС СОН 2023, № 3 (6)
69
барқарор сақлашнинг иложиси йўқлиги сабабли ишчи органларни жойлаштиришда
қаторларнинг ҳар икки томонидан ҳимоя зонасини қолдириб кетадилар [9-12]. Ҳимоя
зонасининг кенглиги катта бўлганда ўсимликларни шикастланиш эҳтимоллиги камаяди,
аммо бир вақтнинг ўзида культиватор билан ишлов берилмаган юза миқдори ортиб кетади
[11,12].
Чопиқ экинлари етиштириладиган суғориладиган майдонларда кенг ҳимоя
зоналарини қолдириш ёмон, зеро ўсимлик тупларининг шундоқ ёнбошидан ўтлар кўкариб
чиқади, суғоришдан кейин ниҳолларни қисиб, ривожланишига халақит берадиган қаттиқ
қатлам ҳосил бўлади. Шу сабабли культивациядан сўнг тупроққа кўпинча қўл кучи
ёрдамида қўшимча ишлов беришга тўғри келади [13-16]. Демак, культивация жараёнида
ҳимоя зонаси кенглигини тўғри танлаш ҳам агротехник, ҳам иқтисодий жиҳатдан катта
аҳамиятга эга [2,17].
Қатор оралига ишлов беришда ҳимоя зонасининг кенглиги
в
з
бўлганда
шикастланадиган ўсимликларнинг эҳтимолий улуши қўйидаги ифода орқали аниқланди:
3
3
(
) (
)100%
К
з
Э
з
Э
Э
К
в
в
V
ф
ф
(1)
(1) формула
з
в
кенгликдаги ҳимоя зонасига эга бўлган ўсимликларни
шикастланиш эҳтимолини ўсимликларни қатор ўқидан силжиши (
Э
) га ва культиватор
пичоғи чекка нуқтасини ҳаракат йўналишидан силжиши (
К
) га боғлиқ равишда
ҳисоблаш имконини беради [3].
