Menejmentda motivlashtirish
140-20 GURUH TALABASI MUROTJONOVA MUBINA
Motivlashtirish tushunchasi
mazmuni va mohiyati
Ruscha- o’zbekcha lug’atda motivatsiya tushunchasi biror ish yoki
harakatning yuzaga kelishiga sababchi bo’lgan motivlar, dalillar, isbotlar, bahonalar
vajlar yoki sabablar majmui ma'nosida talqin etiladi. Bu tushuncha bevosita in
son omili bilan chambarchas bog’liqdir. Shu nuqtai nazardan:
Motivlashtirish - bu ruhiy omil bo’lib, shaxs faolligining manbai, sababi,
dalili va har xil turli ehtimollaridir. U xodimlarni jonli mehnat faoliyatiga
rag’batlantiruvchi kuchli vositadir
Boshqacha qilib aytganda motivlashtirish - bu kishilar faoliyatini ruhiy yo’llar
bilan maqsadga muvofiq yo’naltirishdir. U muayyan ehtiyojni qondirish bilan
bog’liq. Ehtiyoj esa sabablarda namoyon bo’ladi.
Inson tirik jon sifatida ovqat eyish, uxlash, dam olib o’z kuchini tiklash, o’zini
issiq - sovuqdan asrash ehtiyojlariga ega. Mazkur ehtiyojlar moddiy, ya'ni kiyim-
kechak, oziq-ovqat, turar joy va boshqalar shaklida ifoda etiladi.
Motivlashtirishda ehtiyojning ahamiyati
Insonning moddiy ehtiyojlari bilan birga ijtimoiy ehtiyojlari ham borki,
bo’larga bilim olish, madaniy saviyani oshirish, malaka, mahoratga ega bo’lish va
sog’lom hayot kechirib, uzoq umr ko’rish kiradi, aytilgan ehtiyojlar moddiy shaklga
ega bo’lmagan har xil xizmatlar ko’rsatish orqali qondiriladi.
Ehtiyoj odamlarni harakatga intiltiruvchi, qo’zg’atuvchi motivdir
Ehtiyoj qat'iyan tabaqalashgan bo’ladi. Ya'ni u kishilarning odati, didi va
ruhiyatiga, yoshi va jinsiga, oilaviy ahvoli va millatiga, mehnat va yashash
sharoitlariga ham bog’liq.Eng muhimi xilma-
xil ehtiyojni qondirish uchun xilma-
xil faoliyat va uni muvofiqlashtiruvchi boshqaruv talab qilinadi.
Motivlashtirish usullari
Motivlashtirishning quyidagi usullari qo’llaniladi:
- pulni rag’batlantirish va mukofotlash sifatida ishlatish;
- jazolash;
- raqobatni kuchaytirish;
- ish orqali motivlashtirish;
- yutuqni tan olish va taqdirlash;
- xodimlarni o’qitish va yuksaltirish;
- salbiy ta'sirni cheklash va me'yorlash;
- guruh mehnatini mukofotlash va rag’batlantirish;
- xodimlarni boshqarish ishlariga jalb etish.
Rag’batlantirish
Rag'batlantirish - bu insonning ish dunyosidagi
xatti-harakatlariga,
uning
qiziqishiga ta'sir qiluvchi tashqi motivatsiya.
Rag'batlantirishning ikki turi mavjud - yumshoq va qattiq.
Kuchli stimulyatsiya odamlarni muayyan harakatlarga
majburlashni o'z ichiga oladi va ma'lum bir qiymat
minimaliga (qo'rquv) asoslangan. Uning misoli - parcha-
parcha ish haqi yoki yakuniy natija uchun to'lov, ijtimoiy
himoyaning yo'qligi.
Yumshoq rag'bat, maksimal qiymatga muvofiq harakat
qilish rag'batiga asoslanadi. Uning vositasi, masalan,
ijtimoiy paket (imtiyozlar, kafolatlar).
Tashkilotda odamlarni boshqarish tizimi haqida gapirganda, shuni bilish kerakki,
motivatsiya texnologiya, protseduralar, hujjatlar va qoidalar emas, balki san'atdir, chunki
xodimning ongiga ham, hissiyotiga ham murojaat qilish kerak. Qo'l ostidagilar oldiga
nafaqat vazifalar qo'yish va ularning bajarilishini talab qilish, balki umumiy vazifani hal
qilishda xodimlarni jalb qilish kerak va hamma ular umumiy maqsad sari intilayotgan bir
jamoa ekanligini tushunishi kerak.
Xodimlarning past motivatsiyasi kompaniyada
salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin:
- mehnat unumdorligining pasayishi;
- jamoadagi ijtimoiy va psixologik iqlimning yomonlashuvi;
- mehnat sifatining pasayishi;
- kompaniyaning bozorda obro'sining yomonlashuvi.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!
| 