Jagʻli maydalagich
Mаydаlаgich ichki sаthini hоsil
qiluvchi kоrpusning оldi vа yonbоsh
dеvоrlаrining
ichki
yuzаsi
mаrgаnеtsli poʻlаt yoki tоblаngаn
choʻyandаn yasаlgаn аlmаshinuvchi
plitа
(2)
lаr
bilаn
qоplаngаn.
Pоdshipniklаrgа
mаhkаmlаngаn
Imzo
Sana
TDTU OF 5320400
11D
– 20KT Xudoyberdiyev M.
Varoq
26
ekssеntrik vаl (6) gа vеrtikаl yoʻnаlishdа qаytаrmа-ilgаrilаmа hаrаkаt qiluvchi shаtun (7)
ning bоshi oʻrnаtilgаn. Shаtunning tеshiklаridа vklаdish (14) lаr boʻlib ulаr tirgаkli
plitаlаrning uchlаri (12) vа (15)gа, plitаlаrning ikkinchi uchlаri esа (17) vklаdishgа
oʻrnаtilgаn. Maydalagich korpusining yon devorlari silliq plitalar bilan qoplanadi. Shatun
pastga harakatlanganda qoʻzgʻaluvchi yuzа ogʻirlik kuchi va tyaga orqali buferli prujina
(10) taʼsirida qoʻzgʻalmas yuzadan uzoqlashadi. Bunda maydalangan mahsulot toʻkiladi.
Boʻshatish tuynugining kengligini oʻzgartirish boshqaruvchi ponalar yordamida yoki
tirgakli plitalarni almashtirish orqali amalga oshiriladi. Val (6) ga ikkita maxovik
(gʻildirak) (5) oʻrnatilgan. Maxoviklarning biri shkiv rolini bajaradi. 24 Jagʻli
maydalagichlar elеktrodvigatel (9) dan ponasimon tasmali uzatma (klinoremennaya
peredacha) orqali harakatga keltiriladi. Asosiy podshipnik va shatun kallagining
podshipniklari suyuq moy bilan, qoʻzgʻaluvchi yuzаning podshipniklari va tirgakli plita
vkladishlari konsistent moy bilan moylanadi. Suyuq moy podshipnikka avtomat ravishda
ishlaydigan stansiyadan tushadi. Bu stansiya bakdan, yogʻ nasosi, elеktrodvigatel, filtr-
sovutgich va kontrol-oʻlchov apparatlari (termomеtr-rele, bosim relesi, monomеtr va h.k)
dan iborat. Konsistent moy quvurlar orqali yoki qoʻlda moy stansiyalaridan beriladi.
Keyingi yillarda murakkab harakatlanuvchi jagʻli maydalagichlar qoʻllanila boshlandi
Mavjud jagʻli maydalagichning mexaniq uskuna va mashinalari tahlili Jagʻli tosh
maydalagichlar yirik va urta maydalash uchun ishlatiladi. Jagli tosh aydalagich ishlash
tartibi kuyidagidan iborat. Pona koʻrinishiga ega boʻlgan maydalash kamerasiga
maydalanishi zarur boʻlgan material tushiriladi. Maydalash kamerasi 2ta yuzadan iborat,
uni bittasi kup holtda qoʻzgʻalmas, ikkinchisi qoʻzgʻaluvchan boʻladi. Maydalash
kamerasini ponasimon koʻrinishga ega boʻlishi yirik materiallarni yuqorida, maydasini
pastga joylashishiga imkon beradi. Harakatlanuvchi yuza vakti-vakti bilan
harakatlanmaydiganga yaqinlashib turadi. Jagʻlarni yaqinlashganida (siqilish yuli) material
boʻlakchalari maydalanadi. Jagʻlar uzoqlashganda (erkin yurish) maydalangan materiallar
ogirligi hisobiga pastga harakatlanib tushadi va kamerani pastki teshigidan oʻlchami kichik
boʻlgan boʻlakchalar tosh maydalagichdan chikib ketadi. Kamerani pastki eng tor qismini
chiqish darchasi deyiladi. Sungra davr yana qaytariladi.
Jagʻli tosh maydalagichlarni mexanizmni kinematik farkli tomonlariga karab ikki
asosiy guruxga boʻlinadi: harakatlanuvchi jag oddiy harakatlanadigan tosh maydalagichlar
Imzo
Sana
TDTU OF 5320400
11D
– 20KT Xudoyberdiyev M.
Varoq
27
boʻlardi, harakat harakatlanuvchi yuzaga krivoship orqali uzatilib, harakatlanuvchi
nuktalarni yuli aylana yoyini tashkil kiladi; harakatlanuvchi jag murakkab harakatlanuvchi
tosh maydalagichlar, boʻlarda krivoship va harakatlanuvchi jag yagona elementni tashkil
kiladi, hamda nuktalarni harakatlanish yuli ellipsga yaqin berk chiziqlaridan tashkil topgan
boʻladi.
Jagʻli maydalagichmashinalarini tanlash, unung tuzilishini oʻrganish. Oddiy
harakatli tosh maydalagichlarda harakatlanuvchi jag qoʻzgʻalmas ukga osib kuyilgan. Tosh
maydalagichni shatuni bosh tomoni bilan ekssintrik uk uzatmasi bilan sharnirlik
boglanishga ega. Shatunni pastki qismiga ikki tomonidan tirgak plitalari takalib turadi,
undan bittasi karama-qarshi tomoni bilan harakatlanuvchi yuzani pastki tomoniga,
ikkinchisi – boshqaruvchi moslamaga takaladi. Ekssentrik val aylanganda shatun asta
kutariladi, tirgaklari bilan shatun orasidagi burchak kichrayadi va harakatlanuvchi val
aylanani yoyi abi harakatlana boshlaydi (siqilish yuli), aylanish markasi jagʻni osish
nuktasida boʻladi. Tebranishni eng katta qiymati jagʻni pastki nuktasida boʻladi.
Harakatlanuvchi jagʻni siqilish yuli deb, pastki nukta harakati trayektoriyasini normalga
proyeksiyasi olinadi. Maydalovchi plitalarni xizmat qilish muddati, boshqa teng
sharoitlarga karaganda, yulni vertikal ukidagi tashkil kiluvchiga bogʻliq. Oddiy harakat
kiluvchi tosh maydalagichlar vertikal ukidagi tashkil kiluvchisi kichkina boʻlsa, xuddi
shunday murakkab harakatlanuvchi tosh maydalagichdan kuprok xizmat kiladi. Chizma
kamera yuqorisida katta yutukga ega boʻlishni taʼminlaydi, chunki yuqori qismda kuch
kattik taʼsir kiladi (ikkinchi turdagi richag). Oddiy harakatli tosh maydalagichlarni
kamchiligi, yuqori qismida jagini yurishini kamligi. Bu yerda katta toshlar tushadi va
ishonchli ushlanib maydalanishi harakat yuli kuprok boʻlgani maʼqul.
Murakkab harakatli toshmaydalagichlarda harakatlanuvchi jag uzatmali ukni
ekssentrik qismiga osib kuyiladi. Harakatlanuvchi jag pastki qismi bilan tirgak plitaga
sharnir yordamida suyanib turadi. Tirgak plita ikkinchi tomoni bilan boshqaruvchi
moslamaga takaladi. Bu tosh maydalagichni tuzilishi onsonrok, ixchamrok va
metalsigimligi kamrok. Harakatlanuvchi jagʻni harakat trayektoriyasi yopik egrilikni
tashkil kiladi. Maydalash kamerasi yuqori qismida ushbu egrilik ellips boʻlib, aylanaga
yaqin keladi, pastki qismida esa – chuziq ellips
Imzo
Sana
TDTU OF 5320400
11D
– 20KT Xudoyberdiyev M.
Varoq
28
Yuzasi murakkab harakatlanuvchi jagʻli maydalagich: Qoʻzgʻalmas yuza (1)
maydalagich staninasining bir qismi hisoblanadi. Qoʻzgʻaluvchi yuzа (13) qoʻzgʻaluvchi
podshipnik yordamida (sоаt mili boʻyicha aylanuvchi) ekssentrik val (2) gа osilgan.
Tirgakli plita bir uchi bilan qoʻzgʻaluvchi yuzning vkladishi (12) ga, ikkinchi uchi bilan
tayanch (8) ning vkladishi (9) ga suyanadi. Maydalagichning bu tayanchi va staninasi
oʻrtasida gaykalar bilan ikkita vint (5) da mahkamlangan pona (7) joylashgan. Bu ponaning
holatini vertikal yuzada oʻzgartirib maydalagich boʻshatish tuynugining kengligi idora
qilinadi.
Qoʻzgʻaluvchi yuza va tirgakli plita orasidagi kerakli bogʻlanish prujinali tyaga (10)
orqali amalga oshiriladi. Korpusning asosiy podshipniki (3) ga oʻrnatilgan ekssentrik val
(2) ponasimon-tasmali uzatma va shkiv (4) orqali harakatga keltiriladi. Ishchi holatda
qoʻzgʻaluvchi yuza qoʻzgʻalmas yuzaga goh yaqinlashadi, goh undan uzoqlashadi. Shu
bilan birga u qoʻzgʻalmas yuza boʻylab harakat qiladi. Shuning uchun bunday
maydalagichlarda mahsulotning boʻlinishi ezilish va ishqalanish hisobiga sodir boʻladi.
Maydalangan mahsulotni boʻshatish tuynugidan majburan chiqarish hisobiga
(ishqalanish kuchi pastga yoʻnalgan) murakkab tebranuvchi jagʻli maydalagichlar oddiy
tebranuvchi jagʻli maydalagichlarga nisbatan yuqori mehnat unumdorligiga egа.
Maydalagichning ichki ishchi yuzasi almashtiruvchi plita (14) va (15) bilan qoplangan.
Qoʻzgʻaluvchi va qoʻzgʻalmas yuzalar orasidagi burchak qamrash burchagi deyiladi.
Qamrash burchagining chеgаraviy maʼnosini maydalagich yuzlari qisib qolgan
mahsulot boʻlagining muvozanat shartidan aniqlash mumkin.
∑𝑢 =
𝑅
1
𝑠𝑖𝑛𝛼
2
+ 𝑃
𝑠𝑖𝑛𝛼
2
– 𝑓 ∙ 𝑃
𝑐𝑜𝑠𝛼
2
– 𝑓𝑃
1
𝑐𝑜𝑠𝛼
2
= 0. 26𝑅
1
= 𝑃
boʻlgani uchun
2
𝑠𝑖𝑛𝛼
2
= 2 𝑓 –
𝑐𝑜𝑠𝛼
2
yoki
𝑡𝑔𝛼
2
= 𝑓, bunda: f – mahsulot va yuza orasidagi
sirgʻanishning ishqalanish koeffitsiyenti.
𝑓 ni 𝑡𝑔 orqali ifodalab 𝛼 = 2 ni olamiz.
Shunday qilib, qamrash burchagining eng katta qiymati ishqalanish burchagining 2
martasidan kichik boʻlish kerak.
Yuzalar siqib qolgan maydalanuvchi boʻlaklarning muvozanati. Tajrbalar asosida
qamrash burchagi 24
o
dan kichikroq olinsa,
𝛼 = 24° ga nisbatan maydalagichlarning i/ch
unumdorligi ortishi aniqlangan.
Imzo
Sana
TDTU OF 5320400
11D
– 20KT Xudoyberdiyev M.
Varoq
29
| 