Imzo
Sana
TDTU OF 5320400
11D
– 20KT Xudoyberdiyev M.
Varoq
24
3.2 JAGʻLI MAYDALASH QURILMASINING ISHLASH PRINSIPI
Jagʻli maydalagichlar ruda va qurilish mahsulotlarini yirik va oʻrta maydalash uchun
ishlatiladi. Jagʻli maydalagichlarda mаʼdаnni maydalash qoʻzgʻаluvchi va qoʻzgʻalmas
yuzalar (plitalar) orasidagi boʻshliqda ezilish, qisman parchalanish va sinish natijasida
sodir boʻladi. Mаʼdаn yuqori tarafdan plitalar orasidagi boʻshliqqa beriladi va ularning
yaqinlashishi vaqtida maydalanadi, maydalangan mahsulot esа qoʻzgʻаluvchi
yuza har
safar qoʻzgʻalmas yuzadan uzoqlashganda boʻshatish tuynugi orqali tushirib olinadi. Jagʻli
maydalagichlar sanoatda oddiy va murakkab harakatlanuvchi yuzali qilib ishlab
chiqariladi. Bu yuz sharnirli oʻq yoki ekssentrik valga osilgan boʻlib, qoʻzgʻalmas yuzga
goh yaqinlashib, goh undan uzoqlashib tebranishlar hosil qiladi (6-rаsm). Birinchi turdagi
maydalagichlar sanoatda keng qoʻllanilib, ikkinchi turdagisi esа faqat laboratoriya va
yarim sanoat tadqiqotlari uchun tayyorlanadi. Tebranuvchi harakatni yuzа uzatuvchi
mexanizm orqali ekssentrik valdan oladi. Murakkab harakatlanuvchi qoʻzgʻaluvchi yuzali
maydalagichlarda bu yuzа uzatuvchi ekssentrik valga sharnir orqali osilgan boʻlib, uning
pastki qismi esа tirgakli plita orqali sharnirga ulangan. Jagʻli
maydalagichlarda
maydalangan mahsulotning yirikligi, boʻshatish tuynugining kengligi (yuzаlar orasidagi
minimal masofa) bilan aniqlanadi.
Boyitish fabrikalari, ochiq kon va shaxtalarda mаʼdаnni
va boshqa mahsulotlarni
yirik maydalashda yuqorida osilgan va sodda harakatlanuvchi qoʻzgaluvchi yuzаli
maydalagichlar keng qoʻllaniladi. Bu yuqori quvvatli maydalagichlar sodda tuzilishga va
uncha katta boʻlmagan balandlikka egа boʻlib, ular ishlashda ishonchli hisoblanadi.
Materiallarni jagʻli maydalagichda imkon boricha maydalash, qachonki jagʻlar
orasida burchak muayyan kattalikdan oshib ketmaganda mumkin boʻladi. Burchak
kattaligi shu chegaradan oʻtib
ketganda, maydalanadigan materialni ishgʻol qilib
boʻlmaydi va u yuqoriga qarab itarib yuboradi. Boshqa tomondan, shubhasiz kichik
qiymatdagi burchakda materialning maydalanish darajasi juda kichik boʻladi. Bu esa ish
unumdorligini kamayishiga olib keladi. Jagʻli maydalagichda
maydalash jarayonida
elektrodvigatelga doimiy ravishda katta ogʻirlik tushmaydi va u maydalashning
koʻchaytirilishiga bogʻliqdir. Ishlash jarayonida maydalashning kuchaytirilishi maksimal
qiymatga chiqadi, boʻsh holda esa nolga tengdir. Bu maydalagich yuqoridagi hozirgi
Imzo
Sana
TDTU OF 5320400
11D
– 20KT Xudoyberdiyev M.
Varoq
25
zamonaviy jagʻli maydalagichdan farqi shuki ishlab chiqarish samaradorligi,
elektrodvegatel quvvati,maxovik massasi bilan farqlanadi
Bu maydalagichlar asosan tabiiy tosh materiallarini maydalashga moʻljallangan
boʻlib,
ular kareyrlarda, sheben, klinis, harsang toshlarning konida joylashtiriladi. Bu
maydalagich Oʻzbekiston sharoitida zavod sharoitining oʻzida joylashgan, Xitoyda bu
maydalagichni bevosita togʻ oldi, togʻ yon bagʻrlarida joylashtiriladi. Chunki aholining
koʻpligi, maydalagichning kattaligi, ogʻirligi sababli qolaversa harsang toshlarni zavodga
olib kelib boʻlmaydi.Respublikamizda Surxon —
Sherobod, Jizzax-Samarqandda,
Xorazm-Navoiy hududlarida togʻ oldi rayonlariga oʻrnatilgan.Bu maydalagichlar asosan
katta va kichik boʻlib,kattalari kareyrlarning oʻzida maydalab mashinalar orqali zavodga
yuboriladi. Keyinchalik kichik jagʻli maydalagichga maydalash uchun tashlanadi. Bu
maydalagichlar modeli 160x250,250x400 li maydalagichlardan foydalaniladi.
Yuqorida osilgan va sodda harakatlanuvchi jagʻli maydalagichning korpusi (qutisi)
old 1, orqa 8 va ikkita yonbosh 16 devorlardan iborat. Oldingi devor qoʻzgʻalmas yuz rolini
oʻynaydi. Qoʻzgʻaluvchi yuz ikkita podshipnikka tayangan oʻqga osilgan. Maydalagich
ichki sathini hosil qiluvchi korpusning oldi va yonbosh devorlarining ichki yuzasi
marganetsli poʻlat yoki toblangan choʻyandan yasalgan almashinuvchi plitalar 2
bilan
qoplangan. Podshipniklarga mahkamlangan ekssentrik val (6)ga vertikal yoʻnalishda
qaytarma-ilgarilama harakat qiluvchi shatun (7)ning boshi oʻrnatilgan. Shatun yuqoriga
harakatlanganda plitalar orasidagi burchak kattalashadi va qoʻzgʻaluvchi yuzа qoʻzgʻalmas
yuzаga yaqinlashadi. Bunda mahsulot ezilish, qisman esа siljish va buqilish hisobiga
maydalanadi. Deformatsiyaning siljish va buqilish kabi
turlari qoplovchi plitalar
yuzasining qirraligi bilan tushuntiriladi.
