|
Koreyada kimyo sanoatida xavfsizlikni boshqarish bo‘yicha ilg‘or texnologiyalar va tizimlar qo‘llaniladi. Biroq, har yili turli sabablarga ko‘ra o‘ndan ortiq yirik sanoat halokatlari sodir bo‘ldi, masalan, asbob-uskunalarning ishdan chiqishi, kimyoviy jarayonlarning murakkabligi va inson xatosi. Bunday halokatlarning oldini olish va zararlarni kamaytirish uchun, potentsial xavflarni topish va xavfsizlik choralarini amalga oshirish uchu jarayonning to‘liq tahlillari amalga oshirilishi kerak, chunki halokatning ehtimoliy xavf-xatarlari, tabiati va zarar ko‘lami jarayon materiallarining xususiyatlariga, jarayon sharoitlariga va hatto shunga o‘xshash kimyoviy jarayonlar orasida ham xavfni yuzaga keltirishi va ularn bilan ishlashda turli muammolarga olib kelishi mumkin.
Koreya mehnat xavfsizligi va sog‘liqni saqlash agentligi (KOSHA) allaqachon kimyoviy zavodlardagi zararni minimallashtirish bo‘yicha texnik qonunlarni o‘rnatgan va tegishli joylarga tarqatgan. Biroq, aksariyat ishlab chiqarish zavodlari miqdoriy xavfni baholashni yetarlicha tushunmaganligi sababli yetarli xavfsizlik choralarini amalga oshirgani yoʻq.
1-rasmda ko‘rsatilgan xavfsizlikni yaxshilash va uni amalga oshirish bosqichlari taqdim etiladi.
Quyidagi rasmda oddiy BPA zavodining oqim jadvali ko‘rsatilgan. Kondensat reaksiyasi tegishli harorat va bosim ostida uzluksiz kechadi. Harorat va bosimni hisobga olgan holda, kimyoviy moddalarning eng xavfli oqimi 4-rasmda ko‘rsatilgan metanol ajratish ustunida topiladi, bu erda harorat 95 ◦C dan 100 ◦C gacha va bosim 410 kPa (abs) dan 820 kPa gacha (abs). Asosiy reaktivlar aseton, metanol va suvdir. Metanol ajratish ustuni (D-1101) - bu metanolni ta'minlangan xom asetondan ajratish uchun ishlatiladigan distillash ustuni. Metanol katalizatorning yemirilishiga olib kelganligi va jarayon ichida to‘planib qolganligi sababli xom aseton reaktorga yuborilishidan oldin olib tashlanishi kerak.
2-rasm. BPA jarayoni uchun blok oqimi sxemasi.
3-rasm. Metanol ajratish ustuni bo‘limi uchun jarayon oqimi sxemasi.
Metanol ajratish ustunining suyuqlik darajasi va saqlash tanki suyuqlik darajasi boshqaruvchisi yordamida doimiy darajada saqlanadi. Pastki qismning harorati harorat ko‘rsatkichi bilan ko‘rsatiladi va bug‘oqimi tezligini nazorat qilish valf bilan nazorat qilinadi. Ustunning yuqori bosimi bosim nazorat qilish vositasi tomonidan tegishli bosim darajasi ko‘rsatkichi doirasida boshqariladi. Bosim tushganda natriy avtomatik ravishda ta'minlanadi, operatsion bosim ko‘tarilganda esa, metanol ajratish ustunining yuqori qismidagi gaz kondensator orqali vent gaz chiqariladi. Zanglamaydigan po‘latdan yasalgan 316L metanol ajratish ustunini va periferik uskunalarni jihozlash uchun ishlatiladi.
Metanol ajratish jarayonining xavfsizlik barqarorligi darajasini (SIL) baholash uchun tegishli jarayon xavfsizligi spetsifikatsiyalari, avariya sabablari va joriy xavfsizlik choralari ko‘rib chiqilishi kerak. Bu xavfsizlik asboblari tizimi (SIS) doirasida komponentlar va ularning vazifalarini tushunishga imkon beradi. Keyinchalik, bosimdan qutulish klapaniga bo‘lgan talab bo‘yicha muvaffaqiyatsizlik ehtimoli to‘g‘risidagi ishonchlilik ma'lumotlari SISning ishonchliligini aniqlash uchun aniqlanishi kerak . O‘rtacha PFDni aniqlashda IEC-61508-6 ilovasi B.2 da tasvirlangan hisoblash usuli va kimyoviy jarayonlar xavfsizligi markazi, Elektrotexnika va elektronika muhandislari instituti, SINTEF va qismlarni ta'minlovchi kompaniyalar kabi o‘zgaruvchan manbalar tomonidan taqdim etilgan nosozlik ma'lumotlaridan foydalanildi. SIS uchun mo‘ljallangan SIL 10-3 va 10-4 oralig‘ida PFD ga teng bo‘lgan uchinchi darajaga o‘rnatildi.
SISga maqsadli ishonchlilikni qo‘llash uchun ob'ektiv muvaffaqiyat mezonlarini taqdim etish maqsadida yaxlitlik modeli joriy etildi. Ushbu model asosida SISning muvaffaqiyatsizlik darajasini miqdoriy tekshirish uchun KOSHA kodi P-4 ga muvofiq xato daraxti tahlili (FTA) o‘tkazildi. FTA kvantlash Koreya Atom energiyasi tadqiqot instituti (KAERI) tomonidan ishlab chiqilgan KAERI Integral ishonchlilik tahlil kod paketi (KIRAP) yordamida amalga oshirildi.
4-rasm. SIL 3 bilan SISni o‘z ichiga olgan quvur va asboblar sxemasi ko‘rsatilgan.
5-rasm. Metanol ajratish ustuni uchun piping va asboblar sxemasi;
a) ustki kondensator ishlashi va nazorati uchun jarayonni nazorat qilish va instrumentatsiyalash tizimi;
b) D-1101 BTM reboiler ishlashi va nazorati uchun jarayonni nazorat qilish va instrumentizatsiya tizimi.
BPA ishlab chiqarish jarayoni ichidagi metanol ajratish ustuni yuqori operatsiya harorati va bosimi tufayli yuqori xavfli jarayon sanaladi. Shuning uchun ustunga sovutgich va elektr quvvatining barqaror ta'minoti talab etiladi. Eng yomon holatda zavod uchun elektr ta’minoti KEPCO‘dan butunlay to‘xtatilishi mumkin va bunday holatni ko‘rib chiqish kerak. Quvvat yetishmovchiligi sovutgich ta'minotining umumiy yo‘qolishiga olib keladi, chunki sovutgich ta'minoti nasosining 100% elektr motori bilan quvvatlanadi. Boshqa tomondan, qozon suvi (BFW) nasosi bug‘ turbinasi tomonidan boshqariladi. Agar bug‘ generatori uchun yoqilg‘i tugamasa, elektr uzilishi paytida ham issiq bug‘ ustunga doimiy ravishda beriladi. Agar sovutgich va quvvat manbai uzilgan bo‘lsa, ustunning bosimi va harorati bir vaqtning o‘zida ko‘tariladi, bu esa ortiqcha bosimni chiqarib yuborish tizimi, xavfsizlik valining nosoz bo‘lishiga olib keladi.
|
