Microsoft Word 19-Amaliy mashg'ulot docx

 
Amaliy mashg’ulot: 
Varikaplar va ularning ishlatilish sohalari. 
 
Varikap – yarimo‘tkazgichli diod bo‘lib, asosan kondensator sifatida 
ishlatiladi va uning ishlashi to’siq sig‘imini teskari kuchlanishga bog‘liqligidan 
foydalanishga asoslangan. U sig‘imni elektrik boshqariluvchi element sifatida 
qo‘llanish uchun mo‘ljallangan. p–n o‘tishning xossalari ko‘rib chiqilganda uning 
to‘siq sig‘imi teskari kuchlanish oshishi bilan kamayishi ko‘rsatilgan edi. Shuning 
uchun varikap p–n o‘tishdagi teskari kuchlanishda ishlaydi. Varikaplar kremniy va 
germaniy asosida tayyorlanadi va ular elektron sxemalarda o‘zgaruvchan sig‘im 
sifatida foydalaniladi. Masalan, chastotani avtomatik sozlash, chastotani 
modulatsiyalash shular jumlasidandir. 
Variable- o’zgaruvchi 
Capacitance – sig’im 
 
Varikapni shartli belgisi 
Varikaplarda p-n o‘tish sohasida elektr sig‘imi mavjud. Demak p-n o‘tishga 
moslashgan har qanday yarim o‘tkazgichli diodni elektr sig‘imini boshqarish 
mumkin. Chunki p-n o‘tishdagi elektr sig‘imi berilgan tashqi kuchlanishga 
kuchli bog‘langandir. Kuchlanishni o‘zgartirish yo‘li bilan elektr sig‘imini 
o‘zgartiruvchi p-n turdagi maxsus tayyorlangan yarim o‘tkazgichlar 
''Varikaplar'' nomi bilan yuritiladi. Varikaplarda p-n o‘tishning teskari 
kuchlanish ''U
tes
'' berilganda elektr sig‘im (aktiv sig‘im)dan foydalaniladi.
Varikaplar asosan tebranma konturlarni chastotasini elektron qayta sozlashda 
qo‘llaniladi. Varikaplarning bir necha turi mavjud. Masalan, parametrik diodlar o‘ta 
yuqori chastota signallarini kuchaytirish va generatsiyalashda, ko‘paytiruvchi 
diodlar esa keng chastota diapazoniga ega bo‘lgan ko‘paytirgichlarda qo‘llaniladi. 
Quyidagi 1-rasmda varikapning chizmasi keltirilgandir. 

 
1-rasm. 
– Past chastotalarda ishlaydigan varikaplar ko‘proq ''kremniy'' elementidan 
tayyorlanadi.
– Yuqori chastotalarda ishlaydigan varikaplar ko‘proq ''germaniy'' elementidan 
tayyorlanadi. 
 
2-rasm. To‘siq sig‘imining teskari kuchlanishga bog‘liqligi
 
3-rasm. Tebranish konturini boshqarishda varikapdan foydalanish 

Varikapning asosiy parametrlaridan biri, uning ishonchliligidir. Past 
chastotalarda diodning R
k/k
qarshiligini hisobga olmasak ham bo‘ladi. U holda 
varikapning ishonchliligi 
=
yerda 
- aylanish chastotasi. Yuqori chastotalardan esa p-n o‘tishning 
qarshiligini hisobga olmasak ham bo‘ladi. Lekin diodning Rk/k qarshiligini hisobga 
olish zarur bo‘lib, bunda ishonchlilik quyidagiga teng bo’ladi: 
=
1
bo‘ladi. 
(1) va (2) ifodalardan ko‘rinadiki varikapning ishonchliligi past chastotalarga teskari 
proporsional ekan.