2.1- LABORATORIYA MASHG’ULOTI
MATN MUXARRIRLARINING ASOSIY TUSHUNCHASI VA
TAMOYILLARI
(2 soat)
(Microsoft Word dasturida hujjat yaratish uchun sozlamalarni amalga
oshirish va jadvallar bilan ishlash)
Ishdan maqsad: Word dasturi bilan tanishish, jadvalli axborotlarni yaratish va
tahrirlash.
Qo‘llaniladigan jihozlar va materiallar: Kompyuter, videoproyektor,
laboratoriya ishlanmasi
Ish haqida nazariy ma’lumot:
Microsoft Word nima?
Microsoft Word matnni qayta ishlash dasturi. U Microsoft tomonidan ishlab
chiqilgan va Microsoft Office Suite-ning bir qismidir. Bu sizga xatlar va hisobotlar
kabi professional hujjatlarni yaratish, tahrirlash va saqlash imkonini beradi.
Qisqacha tarix
Microsoft word 1983 yilda Multi-Tool Word sifatida chiqarilgan. Uning
birinchi versiyasi dunyodagi birinchi grafik yozish dasturi bo'lgan Bravo dasturiga
asoslangan edi.
Microsoft Multi Tool Word nomini Microsoft Word deb o'zgartirdi va keyin
1983 yil oktyabr oyida Microsoft IBM PC uchun birinchi versiyasini chiqardi.
1985 yilda Microsoft uni Macintosh-ga o'tkazdi, bu DOS-ga asoslangan
hamkasbidan farq qiladi, ya'ni Macintosh turli xil asosiy interfeys o'zgarishlarini
taklif qildi.
1989 yilda Microsoft Windows operatsion tizimlari uchun Word dasturining
yangi versiyasini chiqardi. Aynan Microsoft Word dasturi WYSIWYG (What You
See Is What You Get) tushunchasini kiritdi, yaʼni qalin va kursiv matnni yaratish va
koʻrsatish imkonini berdi.
2014 yilda Microsoft Windows 1.1a uchun Microsoft Word uchun manba
kodini ishlab chiqdi.
Office tugmasi nima?
Ofis tugmasi Microsoft Office Suite 2007 ning muhim elementidir. Ushbu
tugma Office 2007 da yangi funksiyasi bilan taqdim etilgan. Office tugmachasini
bosganimizda, u juda tez-tez ishlatiladigan ba'zi foydali variantlarni
ko'rsatadi. Xususan, Office tugmasi bizga istalgan hujjatni ochish, saqlash, chop
etish yoki boshqa umumiy funktsiyalarni bajarish imkoniyatlarini beradi. Bundan
tashqari, ofis tugmasi bizga ma'lum Office mahsulotining afzalliklari yoki
sozlamalarini sozlash imkonini beradi.
Ishning bajarilish tartibi:
1. Microsoft Word dasturida joylashgan ofis tugmasi parametrlarini o’rganish.
Ofis tugmasi qayerda topiladi?
Ofis tugmasi Office 2007 dasturlari, ya'ni Excel, Word, PowerPoint va
boshqalarning yuqori chap burchagida joylashgan. Tugma lenta bilan biriktirilgan
va uning ichida Office logotipini o'z ichiga olgan doira bilan belgilanadi.
Ofis tugmalari menyusi parametrlari
Ofis tugmachasini bosganimizda quyidagi parametrlar yoki buyruqlar ko'rsatiladi:
• Yangi: Ushbu parametr MS Word, MS Excel, PowerPoint va boshqalar kabi
tegishli Office dasturida yangi, bo'sh fayl yaratishga imkon beradi.
• Ochish: Bu parametr bizga kompyuterimizdagi mahalliy xotiradan mavjud
faylni ochish imkonini beradi.
• Saqlash: Ushbu parametr ishni tugatgandan so'ng vaqtinchalik faylni
kompyuterimizga doimiy saqlash imkonini beradi. Bundan tashqari, biz
ushbu buyruq yordamida joriy faylga kiritilgan o'zgarishlarni saqlashimiz
mumkin.
• Boshqacha saqlash: Ushbu parametr faol faylning nusxasini kerakli fayl
nomi va fayl kengaytmasi bilan kompyuter xotirasida kerakli joyga saqlash
imkonini beradi.
• Chop etish: Bu parametr printer orqali kerakli hujjatning qog‘ozga nusxasini
olish imkonini beradi. Shu bilan bir qatorda, chop etish opsiyasi faol
hujjatning nusxasini PDF formatida saqlashimizga yordam beradi.
• Tayyorlash: Ushbu parametr faol faylni tarqatish uchun tayyorlashga imkon
beradi. Xususan, tayyorlash opsiyasi bizga hujjat xususiyatlarini mos ravishda
ko'rish va o'zgartirishga yordam beradi. Bundan tashqari, biz ushbu parametr
yordamida ma'lum bir faylning yashirin metama'lumotlarini tekshirishimiz
mumkin.
• Yuborish: Ushbu parametr bizga kerakli fayllarni to'g'ridan-to'g'ri ochilgan
Office dasturi orqali boshqalarga yuborish yoki baham ko'rish imkonini
beradi. Xususan, biz faol hujjatlarni elektron pochta orqali almashishimiz,
ularni OneDrive-ga yuklashimiz yoki muayyan blogga joylashtirishimiz
mumkin. Yuborish opsiyasi Office Suite 2010 da "Saqlash va yuborish" deb
o'zgartirildi.
• Nashr qilish: Ushbu parametr bizga kerakli hujjatni odamlarga tarqatish
imkonini beradi. Biz hatto fayl ichidagi kontent bilan maxsus blog maqolasini
yaratishimiz mumkin.
• Yopish: Ushbu parametr tegishli Office dasturidagi faol hujjatni
yopishimizga yordam beradi.
2. Microsoft Word dasturida tez kirish asboblar paneli o’rganish
Tez kirish asboblar paneli Microsoft Office tugmasi yonida joylashgan. Bu
mustaqil buyruqlar to'plami bilan ta'minlangan moslashtirilgan asboblar paneli. Bu
Saqlash, Bekor qilish, Qayta tiklash va hokazo kabi tez-tez ishlatiladigan
buyruqlarga tezkor kirish imkonini beradi.
Rasmga qarang:
Asboblar paneli yonidagi ochiladigan o'qni bosganingizda, u ko'proq
buyruqlarni taklif qiladi. Chap tugmasini bosish orqali siz ushbu buyruqlardan
istalgan birini Tez kirish asboblar paneliga qo'shishingiz mumkin. Asboblar
paneliga qo'shilgan buyruqlarni ham olib tashlashingiz mumkin. Chiziq, interval
qiymatlari, individual uslublar va lentada paydo bo'ladigan boshqa xususiyatlarni
tezkor kirish asboblar paneliga qo'shib bo'lmaydi. Quyidagi rasmda tezkor kirish
asboblar paneli menyusi ko'rsatilgan.
Rasmga qarang:
3. Microsoft Word dasturida tasma va yorliqlar
Tasma Microsoft tomonidan Microsoft Office 2007 da taqdim etilgan
foydalanuvchi interfeysi elementidir. U Tez kirish asboblar paneli va Sarlavha paneli
ostida joylashgan. U yetti yorliqdan iborat; Bosh sahifa, Qo‘shish, Sahifa tartibi,
Ma’lumotnomalar, Pochta, Ko‘rib chiqish va Ko‘rish. Har bir yorliqda tegishli
buyruqlarning maxsus guruhlari mavjud. Bu sizga topshiriqni bajarish uchun zarur
bo'lgan tez-tez ishlatiladigan buyruqlarga tezkor kirish imkonini beradi.
Rasmga qarang:
4. Microsoft Word dasturida Bosh sahifa
Bosh sahifa yorlig'i Microsoft Word-dagi standart yorliqdir. Unda tegishli
buyruqlarning beshta guruhi mavjud; Bufer, shrift, paragraf, uslublar va
tahrirlash. Bu sizga shrift o'lchami, marker qo'shish, uslublarni sozlash va boshqa
ko'plab umumiy xususiyatlar kabi hujjat sozlamalarini o'zgartirishga yordam
beradi. Shuningdek, u hujjatning asosiy qismiga qaytishga yordam beradi.
Rasmga qarang:
5. Microsoft Word dasturida Varaqni kiritish
Insert tab tasmadagi ikkinchi yorliqdir. Nomidan ko'rinib turibdiki, u
hujjatingizga qo'shimcha funktsiyalarni kiritish yoki qo'shish uchun ishlatiladi. U
odatda jadvallar, rasmlar, kliplar, shakllar, sahifa raqami va boshqalarni qo'shish
uchun ishlatiladi. Qo'shish yorlig'ida tegishli buyruqlar guruhi mavjud; Sahifalar,
jadvallar, rasmlar, havolalar, sarlavha va altbilgi, matn va belgilar.
Rasmga qarang:
6. Microsoft Word dasturida Sahifa tartibi yorlig‘i
Bu tasmadagi uchinchi yorliq. Bu yorliq sizga hujjatning ko'rinishini va
ko'rinishini boshqarish imkonini beradi, ya'ni siz sahifa o'lchamini, hoshiyani, qator
oralig'ini, chekinishni, hujjat yo'nalishini va hokazolarni o'zgartirishingiz mumkin.
Sahifa tartibi yorlig'ida beshta tegishli buyruqlar guruhi mavjud; Mavzular, Sahifani
sozlash, Sahifa foni, Paragraf va tartibga solish.
Rasmga qarang:
7. Microsoft Word dasturida Ma’lumotnomalar yorlig’i
Bu tasmadagi to'rtinchi yorliq. U hujjat manbalari, iqtiboslar, bibliografiya
buyruqlari va hokazolarni kiritish imkonini beradi. Shuningdek, u mundarija, indeks,
mundarija
va
vakolatlar
jadvalini
yaratish
buyruqlarini
taklif
etadi. "Ma'lumotnomalar" yorlig'ida tegishli buyruqlarning oltita guruhi
mavjud; Mundarija, izohlar, iqtiboslar va bibliografiya, sarlavhalar, indeks va
vakolatlar jadvali.
Rasmga qarang:
8. Microsoft Word dasturida Pochta xabarlari sahifasi
Bu tasmadagi beshinchi yorliq. Bu lentada mavjud bo'lgan barcha yorliqlarning
eng kam ishlatiladigan yorlig'i. Bu sizga elektron pochta xabarlarini birlashtirish,
turli maydonlarni yozish va kiritish, natijalarni oldindan ko'rish va faylni PDF
formatiga aylantirish imkonini beradi. Pochta xabarlari yorlig'ida tegishli
buyruqlarning beshta guruhi mavjud; Yaratish, Xatlarni birlashtirishni boshlash,
Maydonlarni yozish va kiritish, Natijalarni oldindan ko'rish va tugatish.
Rasmga qarang:
9. Microsoft Word dasturida Ko‘rib chiqish yorlig‘i
Bu lentadagi oltinchi yorliq. Ushbu yorliq sizga hujjatingizni o'zgartirish uchun
bir nechta muhim buyruqlarni taklif qiladi. Bu sizga kontentingizni tekshirish,
sharhlar qo'shish yoki o'chirish, o'zgarishlarni kuzatish va hokazolarga yordam
beradi. Ko'rib chiqish yorlig'ida oltita tegishli buyruqlar guruhi mavjud; Tekshirish,
sharhlar, kuzatish, o'zgartirishlar, solishtirish va himoya qilish.
Rasmga qarang:
10. Microsoft Word dasturida Ko‘rish yorlig‘i:
Ko'rish yorlig'i Ko'rib chiqish yorlig'i yonida joylashgan. Ushbu yorliq sizga
bitta sahifali va ikkita sahifali ko'rinishlar o'rtasida almashish imkonini
beradi. Shuningdek, u sizga chegaralar, yo'riqnomalar, o'lchagichlar kabi turli xil
joylashtirish vositalarini boshqarish imkonini beradi. Uning asosiy maqsadi
hujjatingizni ko'rishning turli usullarini taklif qilishdir. Ko'rish yorlig'ida tegishli
buyruqlarning beshta guruhi mavjud; Hujjatlarni ko'rish, ko'rsatish/yashirish,
kattalashtirish, oyna va makroslar.
Rasmga qarang:
Laboratoriya topshiriqlari:
1. Jadvaldagi yachekalarni birlashtirish
2. Jadvaldagi matnlarni tepadan pastga va aksincha qilib joylashtirish
3. Quydagi jadvalni yarating
Mahsulot sifatini tahlil qilish.
N
av
la
r
M
ah
su
lo
tn
in
g
n
ar
xi
I-
n
av
ga
a
yl
an
is
h k
oy
ff
it
se
n
ti
Natura holatda ishlab chiqarilgan
mahsulot
R
ej
an
in
g
b
aj
ar
il
is
h
i
Ishlab
chiqarilgan
mahsulot
qiymati
(m.s)
I-navga
hisoblan- gan
mahsulot
Reja
Haqiqat
Miq-dori Ulu-shi Miq-dori Ulu-shi
1 1540
1
48000
2 1100
0.8
6500
4200
3
930
0.5
2000
2500
4
760
0.3
1500
800
Jami
67000
Hisobot shakli:
1. Laboratoriya ishining nomi.
2. Laboratoriya ishidagi topshiriq raqami.
3. Topshiriqni bajarilishi (nazariy ma’lumot, amaliy qo’llanilish sohalari)
4. Topshiriq taqdimotini tayyorlash
Nazorat savollari
1. Microsoft Word dasturida jadvallar bilan ishlash haqida ma’lumot bering
2. Microsoft Word dasturida jadvallarni qanday o’chiriladi?
3. Microsoft Word dasturida jadval yachekalari qanday birlashtiriladi?
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1.
Kenjaboyev A.T., Ayupov R.X., Raximov N.R., Ikromov M.M. Axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari. O‘quv-uslubiy qo‘llanma. – T.: TMI, 2012.-
344b.
2.
Мельников П.П. Компьютерные технологии в экономике.
Учеб.пособие. – М.: КНОРУС, 2012. – 224с.
3.
G’ulomov S.S., Xodiyev B.Yu., Begalov B.A. Informatika va axborot
texnologiyalari. Darslik. – T.:2010y.-765 bet.
4. Ayupov L.F., Begalov B.A., va boshq. Kompyuterlar va ulardan samarali
foydalanish asoslari. O‘quv qo‘llanma. T.; 2008 y.
| 