61-Ayrim toifadagi jismoniy shaxslar tomonidan ijtimoiy soliqni hisoblab chiqarish va to‘lashning o‘ziga xos xususiyatlari
Ayrim toifadagi jismoniy shaxslar tomonidan ijtimoiy soliqni hisoblab chiqarish va to‘lashning o‘ziga xos xususiyatlari bo'lishi mumkin. Bu xususiyatlar odatda soliq qonunchiligida ko'rsatiladi va soliq to'lovchilar turli guruhlarga bo'lingan holda amalga oshiriladi. Quyida ayrim toifadagi jismoniy shaxslar uchun ijtimoiy soliqni hisoblab chiqarish va to‘lash tartibini ko'rib chiqamiz.
### 1. O'zini o'zi band qilgan shaxslar
O'zini o'zi band qilgan shaxslar (masalan, yakka tartibdagi tadbirkorlar, mustaqil mutaxassislar) ijtimoiy soliqni o'zlari mustaqil ravishda hisoblab, to'lashlari kerak.
#### a. Soliq bazasini aniqlash
O'zini o'zi band qilgan shaxslarning soliq bazasi odatda ularning sof daromadiga asoslanadi:
- Daromadlar: Tovar va xizmatlarni sotishdan olingan daromadlar.
- Xarajatlar: Tadbirkorlik faoliyati bilan bog'liq xarajatlar (masalan, materiallar, ijara, transport xarajatlari).
#### b. Soliq stavkasi
O'zini o'zi band qilgan shaxslar uchun soliq stavkasi mamlakat qonunchiligiga qarab o'zgaradi. Bu stavka odatda belgilangan foiz ko'rinishida bo'ladi.
#### c. Soliq miqdorini hisoblash
Sof daromadga soliq stavkasini qo'llash orqali soliq miqdori aniqlanadi:
\[ \text{Ijtimoiy soliq miqdori} = \text{Sof daromad} \times \text{Soliq stavkasi} \]
#### d. Soliq hisobotini taqdim etish va to‘lash
O'zini o'zi band qilgan shaxslar har chorak yoki yilda bir marta soliq hisobotini taqdim etishlari kerak. Soliqni esa odatda har oy yoki chorakda to'lash talab etiladi.
### 2. Yollangan ishchilari bo'lgan yakka tartibdagi tadbirkorlar
Yakka tartibdagi tadbirkorlar (YATT) yollangan ishchilar uchun ham ijtimoiy soliq to'lashlari kerak.
#### a. Soliq bazasi
Yollangan ishchilarning ish haqi soliq bazasini tashkil etadi.
#### b. Soliq stavkasi
Yollangan ishchilar uchun belgilangan soliq stavkasi qo'llaniladi.
#### c. Soliqni hisoblash
Ijtimoiy soliq miqdori ishchilar ish haqining belgilangan foizi sifatida hisoblanadi.
### 3. Fermer va dehqon xo'jaliklari
Fermer va dehqon xo'jaliklari odatda maxsus soliq tartiblariga ega bo'lishi mumkin.
#### a. Soliq bazasi
Fermer va dehqon xo'jaliklarining daromadlari va xarajatlari asosida soliq bazasi aniqlanadi.
#### b. Soliq stavkasi
Fermer va dehqon xo'jaliklari uchun maxsus soliq stavkalari mavjud bo'lishi mumkin.
#### c. Soliqni hisoblash
Daromadlardan xarajatlar chiqarib tashlanib, qolgan miqdorga soliq stavkasi qo'llanadi.
### 4. Ijtimoiy sug'urta imtiyozlari
Ayrim toifadagi jismoniy shaxslar ijtimoiy sug'urta imtiyozlariga ega bo'lishlari mumkin, masalan:
- Nogironligi bo'lgan shaxslar: Ijtimoiy sug'urta bo'yicha chegirmalar yoki imtiyozlar.
- Pensionerlar: Pensiya yoshidagi shaxslar uchun maxsus soliq yengilliklari.
### 5. Soliq to'lovlarini amalga oshirish
#### a. To'lov muddati
To'lovlar odatda har oy yoki har chorakda amalga oshiriladi.
#### b. To'lov usullari
Soliq to'lovlari bank o'tkazmalari, elektron to'lov tizimlari yoki naqd pul orqali amalga oshirilishi mumkin.
#### c. To'lov hujjatlari
To'lov amalga oshirilganda tegishli hujjatlarni saqlash zarur, bu hujjatlar soliq organlari tomonidan tekshirilishi mumkin.
### Xulosa
Ayrim toifadagi jismoniy shaxslar uchun ijtimoiy soliqni hisoblab chiqarish va to‘lash tartibi ularning faoliyat turlariga, daromad manbalariga va maxsus soliq stavkalariga qarab farqlanadi. Ushbu jarayonni to'g'ri va o'z vaqtida amalga oshirish soliq qonunchiligiga rioya qilishni va soliq majburiyatlarini to'liq bajarishni ta'minlaydi. Soliq to'lovchilar har chorak yoki yilda bir marta soliq hisobotini tayyorlab, tegishli soliq organlariga taqdim etishlari kerak, shuningdek, belgilangan muddatlarda soliq to'lovlarini amalga oshirishlari zarur.
| 