Mo’minov xusan 072-19 guruh

MO’MINOV XUSAN 072
-19 GURUH
TATU-2024 
Shuni alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, o‘zbekistonda elektron tijoratni 
rivojlantirish bilan bir qatorda bu sohaning takomillashishiga to‘sqinlik qilayotgan bir 
qancha muammolar ham mavjud. Bu muammolarning tezkor va aniq yechilishi 
bugungi kunning muhim talablaridan biri hisoblanadi. Chunki aynan quyidagi 
yechimini kutayotgan masalalar jahon tajribasida keng tarqalgan bo‘lib, ularning to‘gri 
hal qilinmasligi oqibatida bu sohada jiddiy inqirozlar vujudga kelishi mumkin.[6]
Birinchidan, 
zarur 
infrastrukturaning 
hali 
ham 
yetarli 
darajada 
takomillashgmagani. Quyida bir nechta misollar keltiramiz:
• 
internetning global tarmog‘i bilan to‘gridan-to‘g‘ri bog‘langan provayderlar soni 
cheklangan miqdorda va buning natijasida internet mijozlarga provayder o‘rtasida 
biridan ikkinchisiga tashish orqali yetkazilmoqda, ma’lumki bunday holat xizmat 
ko‘rsatishning sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
• 
viloyatlarda ko‘rsatilayotgan internet xizmatining sifat ko‘rsatkichlari 
poytaxtdagi holat bilan solishtirganda sezilarli darajada yomon. Ajratilgan ulanish 
(ADCL modem) uchun yetarli shart-sharoitning yaratilmaganligi natijasida mijozlar 
to‘gridan to‘g‘ri qo‘ng‘iroq qilish orqali (Dial-up) ulanishdan foydalanishadi. Bu o‘z 
navbatida xizmat sifatining yetarli darajada bo‘lmasligiga olib keladi.
Ikkinchidan, internet foydalanuvchilarining miqdori shunday darajadaki, bu holat 
elektron tijorat bilan shug‘ullanish uchun zarur bo‘lgan yirik bozor yaratish imkonini 
bermaydi (O‘zbekiston bo‘yicha internet foydalanuvchilarining soni 2,5 mln. dan ortiq 
4
). To‘gri oxirgi yillarda bu sohada bir qancha ijobiy natijalarga erishilmoqda, lekin bu 
faqatgina ma’lum bir hududlarda (asosan poytaxt va ba’zi bir viloyat markazlar) 
o‘smoqda. Ko‘pchilik viloyatlarda bunday holat haligacha muammoligicha qolmoqda. 
Ma’lumki, yetarlicha hajmdagi bozorga ega bo‘lmasdan turib elektron tijorat 
faoliyatini yuritish ixtiyoriy tadbirkor uchun zarardir.
Uchinchidan, jismoniy shaxslarning bank hisob raqamlaridan on-line to‘lovni 
amalga oshirishni ta’minlaydigan ishonchli tizimning rivojlanmaganligi. Banklarimiz 
tomonidan chiqarilayotgan plastik kartochkalardan faqatgina maxsus terminallardan 
foydalanib to‘lovni amalga oshirishimiz mumkin, xalqaro tajribada esa plastik 
kartochkalar yordamida, to‘lovni qabul qilish uchun o‘rnatilgan maxsus modullar 
orqali, to‘g‘ridan to‘g‘ri on-line do‘konlarda to‘lovni amalga oshirish mumkin.
Asosiy muammo shundaki, O‘zbekistonda jismoniy shaxslar uchun on-line 
banking xizmati keng tarqalmadi. On-line banking bank mijozlari uchun internet 
tarmog‘ida yoki mobil aloqa yordamida o‘z hisoblarini boshqarish va to‘lovlarni 
amalga oshirish imkonini beradi. Bir necha banklar tomonidan taklif etilayotgan 
SMSbanking bir tomonlama bo‘lib, faqatgina hisob va operatsiyalar tarixi haqida 

MO’MINOV XUSAN 072
-19 GURUH
TATU-2024 
ma’lumot olish uchun mo‘ljallangan. Bu holat elektron tijoratning rivojlanishiga eng 
katta to‘siq bo‘layotgan muammolardan biridir.
To‘rtinchidan, mavjud internet-do‘konlar faoliyatida yetarli professionallik 
darajasi yetishmaydi. Ushbu o‘rinda electron tijorat jihatidan Markaziy Osiyo 
davlatlarinining tajribasiga to‘xtalib o‘tishimiz maqsadga muvofiq. Markaziy Osiyo 
ulkan elektron tijorat salohiyatiga ega, chunki mobil qurilmalarga kirish va Internet 
o‘sishda davom yetmoqda, ayniqsa raqamli to‘lovlarning ommaviyligi oshishi, davlat 
tomonidan qo‘llab-quvvatlash tashabbuslarining kuchayishi va umuman iqtisodiy 
tiklanish yuqori. Shu bilan birga, ushbu salohiyatning aksariyati Markaziy Osiyoning 
moliyaviy innovatsiyalar va elektron tijorat imkoniyatlari kam bo‘lgan rivojlanayotgan 
mintaqa ekanligidan dalolat beradi. O‘zimizni to‘liq ifoda yetgan holda, moliyaviy 
inklyuziya va amaliy elektron tijorat yechimlarini muvaffaqiyatli amalga oshirish bilan 
bog‘liq muammolarni hal qiladigan keng qamrovli milliy rivojlanish rejalariga ehtiyoj 
bor.

Download 450,21 Kb.