O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NURAFSHON FILIALI
“Axborot texnologiyalari” kafedrasi
2-мustaqil ta’lim ish hisoboti
Fan___________“ Dasturiy injiniringa kirish ”___________________
Guruh: 310-21
Talaba: Rajabova Odina
Rahbar: Umarov Muxriddin
Nurafshon-2023-yil
Mavzu : Klass diagrammalari
Reja :
UML standart modellash tili
Diagrammalar tuzilmasi
Xulosa
Foydalanilgan saytlar
UML, tizimlar yaratishda qo'llanadigan bir modellashdirish tili hisoblanadi. UML dasturlash tili, tizimni tasavvur qilish, tizimni yaratish va tizimni tahlil qilishning har qanday bosqichida ishlatiladi. Bu 2000 dan ko'proq so'zdan iborat bo'lgan bir mavzu.
UML, bir nechta turdagi diagrammalarni o'z ichiga oladi va ular dastur yaratish jarayonidagi turli holatlarni tasvirlash uchun ishlatiladi. Bu diagrammalar quyidagi 3 ta turdan tashkil topgan:
Struktur diagrammalari - Dastur yaratish jarayonida qo'llaniladigan tizimning yozuvlari va obyektlari haqida ma'lumot berish uchun ishlatiladi. Bu turdagi diagrammalar quyidagi elementlarni o'z ichiga oladi: sinflar, obyektlar, interfeyslar, to'plamlar va boshqalar.
Sifat diagrammalari - Sifatlar va ulardan qisqa tasniflashlar haqida ma'lumot berish uchun ishlatiladi. Bu turdagi diagrammalar quyidagi elementlarni o'z ichiga oladi: atributlar, qisqa tasniflar, to'plamlar va boshqalar.
Harakat diagrammalari - Dastur yaratish jarayonida tizimning ishga tushirilishi haqida ma'lumot berish uchun ishlatiladi. Bu turdagi diagrammalar quyidagi elementlarni o'z ichiga oladi: use caselar, qo'llanma holatlari, obyekt holatlari va boshqalar.
Shu bilan birga, UML dasturlash tilini o'rganish dastur yaratish jarayonida muhim hisoblanadi. UML ishlatilishi sizning tizimni yaxshi tushunishga va tizimni qulay yaratishga imkon beradi.
UML (Unified Modeling Language) dasturi obyektoriyentlangan modelni tavsiflash uchun ishlatiladigan standart modellash tili hisoblanadi. Dastur yaratish jarayonining har qanday qismi o'zining mustaqil rejasi bilan ajratiladi. Bu yuzdan, UML va dastur yaratish jarayoni uchun 4 ta umumiy rejalar tasavvur etilishi mumkin.
Analojini yoki konseptual modellarni yaratish
Dastur yaratish jarayoni, muhim narsalardan biri bu jarayonning boshlang'ich harakatlarini tasavvur etishdir. Bu, masalan, konseptual modellarni yaratish orqali amalga oshirilishi mumkin. Bu modellar tizimga o'xshash holat va muammolariga mos keladigan har qanday texnologiyani o'rganishga yordam beradi.
Use case diagrammalarini tuzish
Dastur yaratish jarayonida foydalanuvchi tomonidan bajariladigan bir qator vazifalar o'z ichiga oladi. Use case diagrammalari tizimning bu vazifalarni tavsiflash uchun ishlatiladi. Bu diagrammalar tizimning foydalanuvchilari bilan interfeysini va ularning talablarini, qilingan amallarni va natijalarini tasvirlaydi.
Class diagrammalarini tuzish
Klasslar tizimdagi asosiy obyektlar to'plamini tavsiflaydi. Class diagrammalari tizimdagi klasslar va ularning aloqador xususiyatlari va metodlarini tasvirlash uchun ishlatiladi. Bu rejada, klasslar tizimda nima qilishini va ularning aloqadorligini tushuntirish uchun o'zining joyiga ega bo'ladi.
Sequence va activity diagrammalarini tuzish
Sequence va activity diagrammalarining asosiy maqsadi tizimdagi operatsiyalarni, holatlarini va obyektlarning bir-biriga o'tkazishini tasvirlashdir. Sequence diagrammalari bitta operatsiyalarning boshqalar bilan qanday murojaat qilishi va javobini tasvirlaydi, activity diagrammalari esa tizimdagi jarayonlarni tasvirlaydi.
Bularning barchasi bir qancha o'zaro aloqa va tarkibiy qismlarga ega bo'lgan modellar hisoblanadi va ular dastur yaratish jarayonining mustaqil qismlari sifatida foydalaniladi. Ushbu rejalar yordamida dastur yaratish jarayonini boshidan oxirigacha tavsiflash mumkin va bu rejalar orqali dastur yaratish jarayonida samarali bo'lishingiz mumkin.
Tabriklayman, sizning uchun boshqa bir oz yaratib oldingiz! UML haqida yozganimizdan tashqari, dastur yaratish jarayonining muhim qismlariga yo'naltirgan, lekin qisqa hisoblanadigan ko'plab masalalarning mavzusiga taqdim etishimiz mumkin. Mavjud bo'lgan bir qancha boshqa mavzular, masalan, interfeys dizayni, foydalanuvchi tajribasi, test qilish, tizimni muhofaza qilish va boshqalar hamda ularni dastur yaratish jarayoni ichidagi joylarini tasvirlashga yordam beruvchi ko'plab modellar mavjud. Bularning barchasi dastur yaratish jarayonini butunlay yoritish uchun muhim hisoblanadi.
UML (Unified Modeling Language) dasturi obyektoriyentlangan modelni tavsiflash uchun ishlatiladigan standart modellash tili hisoblanadi. UML-da ko'rsatilgan modellar dastur qismlarini, ularning aloqalarini, interfeyslarni, obyektlarni va ulardan olingan ma'lumotlarni tasvirlashda yordam beradi.
UML-da, ko'pincha 7 ta turdagi modellar ishlatiladi:
Use Case Diagrams - dasturni foydalanuvchilari va dastur bilan ulanishlarini tavsiflash uchun ishlatiladi.
Class Diagrams - tizimdagi klasslarni, ularning xususiyatlarini va metodlarini tasvirlaydi.
Object Diagrams - klass modellaridan olingan obyektlar to'plami bilan yaratiladi va ularga qiymatlar o'rnatingan bo'lishi mumkin.
Sequence Diagrams - obyektlarning bir-biriga qanday murojaat qilishini va javobni ko'rsatadi.
Collaboration Diagrams - Sequence diagrams bilan o'xshash, ammo odatda ko'p obyektlarning bir-mari kuzatuvchi shaklida tasvirlanadi.
Statechart Diagrams - obyektlarning yana bir xil holatidan boshqa holatga o'tkazilishini ko'rsatadi.
Activity Diagrams - biror jarayonni tavsiflash uchun ishlatiladi, bu jarayon shu jumlada foydalanuvchi dasturini yoki tizimini qanday ishlata olishi ko'rsatiladi.
Shuningdek, UML-ning boshqa modellarini ham ishlatish mumkin, masalan, Component Diagrams, Deployment Diagrams, Package Diagrams va boshqalar. UML modeli
UML (Unified Modeling Language) - bu tizimlar yaratish va tahlil qilishning standart modellashdirish tili. UML, dastur yaratish jarayonida foydalaniladigan bir nechta diagramma turlarini o'z ichiga oladi. Bu diagrammalarga qo'shimcha ma'lumot qo'shish, tizimni qulayroq va aniqligini oshirish uchun yordam beradi.
UML da qo'shimcha ma'lumotlar ko'paytiriladi. Misol uchun, sinflar va obyektlar orasida bir nisbat bo'lishi mumkin. UML da, bu nisbatlarni ifodalash uchun "association" o'rtashtiruvchi element ishlatiladi. "Association" elementining ustida ko'rsatkichlarni qo'llash orqali, har bir sinf va obyekt o'rtasidagi munosabatlarni aniqlash mumkin.
Boshqa bir misol, to'plamlar va ularga tegishli elementlar haqida ma'lumotlar. UML-da, to'plamlarni ko'rsatish uchun "composition" va "aggregation" o'rtashtiruvchi elementlar ishlatiladi. "Composition" elementi, bitta obyektning boshqa obyektlarga qo'shimcha ma'lumotlar bilan tegishli bo'lishini bildiradi. "Aggregation" esa, bir nechta obyektlarning bitta to'plamga tegishli bo'lishini bildiradi. Yana bir qo'shimcha misol, klasslar orasida qarashli kengaytirish ("inheritance")dir. Bu bir klassning boshqa klassdan xususiyatlarini olib olishni bildiradi. Klassning boshqa klassdan xususiyatlarini olish uchun UML-da "generalization" o'rtashtiruvchi element ishlatiladi.
Bu kabi qo'shimcha ma'lumotlar, UML diagrammalari orqali tizimni aniqligini oshirish uchun yordam beradi. UML-da ko'rsatilgan har bir element, tizimni tushunish uchun ko'proq ma'lumotlar yaratishga imkon beradi.
UML, dasturlashni o'rganuvchilar va dasturchilar o'rtasida xususiyatli tillash tili sifatida mashhurdir. UML, tizimlar yaratish va ularni tahlil qilish jarayonida standart modellashdirish tili sifatida ishlatiladi. UML-i dastur yaratishda va tizimlarni boshqarishda foydalanish oson va tushunarli bo'ladi.
UML-ni ishlatish orqali, tizimni yaratish, tizimni tahlil qilish, tizimni boshqarish va tizimni yangilashning bir qancha jarayonlari haqida qo'shimcha ma'lumotlarni yaratish mumkin. UML, bir nechta diagramma turlarini o'z ichiga oladi. Bu diagrammalar tizimni aniqligini oshirishda yordam beradi.
UML diagrammalari faqat dasturchilar uchun emas, balki, tizimni yaratishda qatnashuvchi barcha shaxslar uchun yarashadi. Bu diagrammalar tizimni tushunishni oson va yaxshi ko'rsatishni ta'minlaydi. Tizimning qurilishi, tizimning xususiyatlari, tizimni boshqarishning yollarini o'rganish va tizimni yaxshi tahlil qilish imkonini beradi.
UML diagrammalari, bir-biriga bog'liq qo'shimcha ma'lumotlar qo'shish imkonini beradi. Misol uchun, sinflar va obyektlar orasida bir nisbat bo'lishi mumkin. UML-da, bu nisbatlarni ifodalash uchun "association" o'rtashtiruvchi element ishlatiladi. "Association" elementining ustida ko'rsatkichlarni qo'llash orqali, har bir sinf va obyekt o'rtasidagi munosabatlarni aniqlash mumkin.
UML-da, to'plamlarni ko'rsatish uchun "composition" va "aggregation" o'rtashtiruvchi elementlar ishlatiladi. "Composition" elementi, bitta obyektning boshqa obyektlarga qo'shimcha ma'lumotlar bilan tegishli bo'lishini bildiradi. "Aggregation" esa, bir nechta obyektlarning bitta to'plamga tegishli bo'lishini bildiradi.
UML-da, klasslar orasida qarashli kengaytirish ("inheritance")ni ifodalash uchun "generalization" o'rtashtiruvchi element ishlatiladi. Bu bir klassning boshqa klassdan xususiyatlarini olib olishni bildiradi.
Barcha UML elementlari bir-biri bilan bog'liqdir va tizimni tushunish va aniqlashda yordam beradi. UML-n
Xulosa
UML haqida yozganimizdan tashqari, dastur yaratish jarayonining muhim qismlariga yo'naltirgan, lekin qisqa hisoblanadigan ko'plab masalalarning mavzusiga taqdim etishimiz mumkin. Mavjud bo'lgan bir qancha boshqa mavzular, masalan, interfeys dizayni, foydalanuvchi tajribasi, test qilish, tizimni muhofaza qilish va boshqalar hamda ularni dastur yaratish jarayoni ichidagi joylarini tasvirlashga yordam beruvchi ko'plab modellar mavjud. Bularning barchasi dastur yaratish jarayonini butunlay yoritish uchun muhim hisoblanadi.
Foydalanilgan saytlar
https://uz.mgwiki.top/wiki/Software_verification_and_validation
https://azkurs.org/malumotlar-bazasi-va-uni-tashkil-qilish-tamoyillari-malumotlar.html?page=3
http://www.myshared.ru/slide/1446428/
https://www.tami.uz/matnga_qarang.php?id=162
https://fayllar.org/dasturiy-taminotni-tekshirish-dasturlari-reja-dasturiy-taminot.html
|
