|
Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti elektronika
|
| bet | 2/3 | | Sana | 07.12.2023 | | Hajmi | 6,46 Mb. | | #113343 |
Bog'liq d77GwsFWB0hhwCrRk7uf7dbsaOgaSqsxwCVkmrl7 (1)ichki qarshiligi nolga teng. Mustaqil tok manbalari deb elektr energiyasining shuday manbalariga aytiladiki, uning ikkita nuqtqalaridagi tok kuchlanishga bog‘liq emas. Bunday manbaning ichki qarshiligi cheksizlikka teng. - Nomustaqil kuchlanish manbalari va tok manbalari mavjud
- Ideal EYuK manbai. Bunday manba qismalaridagi kuchlanish U u hosil qilgan tok qiymati I ga bog‘liq bo‘lmaydi. Ideal EYuK manbai uchun manbaning ichki qarshiligi rich=0, U = Е = const bo‘ladi.
- Real EYuK manbai. Bunday EYuK manbaining ichki qarshiligi noldan farq qiladi. Shuning uchun manba qismlaridagi kuchlanish Uаb= Е – richI
- Ideal tok manbai. Agar manbaning toki u ta’minlab turgan zanjirning qarshiligiga bog‘liq bo‘lmasa, u holda bunday manba ideal tok manbai deyiladi.
- Тok manbai elektromagnit energiya manbai bo‘lib, manba toki va ichki o‘tkazuvchanligi bilan tavsiflanadi. Demak, ideal tok manbaining ichki o‘tkazuvchanligi gich = 0.
- Real tok manbai. Haqiqiy tok manbai ma’lum bir qiymatli ichki o‘tkazuvchanlikka ega bo‘ladi. Bunda I=E/rich, gich=1/rich, Е=I/gich
- Elektr energiya iste'molchilari (elektr motorlar, elektr qo'ralar, issiqlik asboblari, cho'g'lanish lampalari, rezistorlar va b.) elektr energiyani boshqa tur energiyaga aylantirish uchun xizmat qiladi.
- Manba bilan iste’molchilar o'zaro o'tkazgich simlar yordamida birlashtiriladi. Har qanday elektr zanjirining asosiy vazifasi elektr energiyasini manbadan iste'molchiga uzatishdan iboratdir.
- Elektr zanjirdagi elektromagnit jarayonlar EYUK, tok, kuchlanish, qarshilik (o'tkazuvchanlik), induktivlik, sig„im tushunchalari bilan ifodalanadi.
- Har qanday tur energiyani elektr energiyaga aylantirishda EYUK hosil bo'ladi.
- Berk zanjirda EYUK ta’sirida I tok hosil bo'ladi. Elektr zanjirlar
- tarmoqlanmagan va tarmoqlangan bo‘ladi.
- Agar berk zanjirning barcha qismlaridan bitta tok o'tsa, u holda bunday zanjir tarmoqlanmagan bo'ladi (4, a – rasm).
- Tarmoqlangan zanjirning har bir shoxobchasida o'zining toki bo'ladi (4, b
- – rasm). Elektr sxemada shoxobcha, tugun va kontur tushunchalaridan foydalaniladi.
- Shoxobcha – elektr zanjirning bir xil qiymatli tok o'tuvchi qismi. Bunda elektr zanjirning elementlari ketma-ket ulangan qismi tushuniladi.
- Tugun–elektr zanjirning uchtadan kam bo'lmagan shoxobchalari ulangan o’rni
- Kontur–elektr zanjirning shoxobchalaridan hosil bo'lgan berk yo'l.
- O'zgarmas tok - I harfi bilan, qarshilik – R va o'tkazuvchanlik - G harflar bilan belgilanadi.
- Elektr zanjirini hisoblash chog'ida iste'molchi(qarshilik)larni ketma-ket, parallel, aralash ulash, hamda ''uchburchak" ni "yulduz"ga va aksincha "yulduz" ni "uchburchak" ga o'zgartirishning quyidagi formulalaridan foydalaniladi:
-
- Elementlar bunday ulangan holda ularning umumiy qarshiligi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
- Rum = R1 + R2 + …….+Rn.
- Agar R1 = R2 = … Rn, bo‘lsa , u holda ularning umumiy qarshiligi:
- Rum = n R1
- Bunda p –ketma-ket ulangan qarshiliklar soni.
- Qarshiliklarni parallel ulash (6-rasm).
- Rasmda elektr zanjirga parallel ulangan cho'g'lanma lampa 1, isitish asboblari 2, elektrmotor 3 i zaryadlash uchun ulangan akkumulyator 4 namuna sifatida keltirilgan.
- Uchburchak sxemani yulduzcha sxemaga o‘zgartirish quyidagicha amalga oshiriladi
|
| |
