|
Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti “dif” fakulteti “atdt” kafedrasi
|
| Sana | 16.12.2023 | | Hajmi | 31.67 Kb. | | #120392 |
Bog'liq Amaliy-1 html, root videos 10-SINF-MA LUMOTLAR OMBORI HAQIDATUSHUNCHA.docx filePath 10-SINF-MA LUMOTLAR OMBORI HAQIDATUSHUNCHA, Rashidov muhammadamin, Python uslubiy qo\'llanma 2019 Reviewed O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI “DIF” fakulteti “ATDT” kafedrasi
Dasturiy ta'minotdan qayta foydalanish
Bajardi: 301-22 guruh talabasi
Akbarov S.U.
Qabul qildi: Xudayberdiyev Mirzaakbar.
Toshkent – 2023
Mavzu: Dasturiy ta’minot qo‘llanilish sohalari (biznes sohasi) tahlili.
1. SDLC (Software development life cycle)
SDLC - dasturiy ta’minotni yaratish uchun tizimli jarayon bo‘lib, u yaratilgan dasturiy ta’minotning sifati va to‘g‘riligini ta’minlaydi. SDLCning maqsadi mijozlar talablariga javob beradigan yuqori sifatli dasturiy ta’minotni ishlab chiqarishga qaratilgan. Tizimni ishlab chiqish oldindan belgilangan vaqt va belgilangan narx doirasida tugallanishi kerak. SDLC batafsil rejadan iborat hisoblanadi, u aniq dasturiy ta’minotni rejalashtirish, yaratish va saqlashni tushuntiradi. SDLC hayotiy siklining har bir bosqichi o‘z jarayoni va keyingi bosqichga o‘tadigan natijalarga ega bo‘ladi.
2. SDLC ahamiyati SDLC dasturiy ta’minot tizimini ishlab chiqish uchun muhim bo‘lgan asosiy sabablar quyidagilardan iborat.
•SDLC loyihani rejalashtirish va baholash uchun asosni beradi
•Standart faoliyat va natijalar to‘plami uchun asosni taqdim etadi
•SDLC loyihani kuzatish va nazorat qilish mexanizmi hisoblanadi
•Loyihani rejalashtirish jarayonining barcha manfaatdor tomonlari uchun ko‘rinishini oshiradi
•Dasturni ishlab chiqish tezligini oshiradi
•Mijoz va dasturchi aloqalarini muntazamligini ta’minlaydi
•Loyihani boshqarish rejasini qo‘shimcha harajatlarini kamaytirishga yordam beradi
3. SDLC bosqichlari
1-bosqich: Texnik talablarni o‘rganib chiqish va tahlil qilish
2-bosqich: Texnik-iqtisodiy asoslarni ishlab chiqish (Loyihaning (dastur) umumiy byudjeti aniqlanadi)
3-bosqich: Dizayn (algoritm yaratish)
4-bosqich: Kodlash
5-bosqich: Sinov (har bir funksiya to‘g‘ri ishlayotgani tekshiriladi)
6-bosqich: O‘rnatish (dasturni mijozning qurilmasiga yoki hostingga o‘rnatish jarayoni)
7-bosqich: Texnik xizmat ko‘rsatish (dasturga kelajakdagi o‘zgartirishlar kiritish xizmatlari)
1-bosqich: Dastur talablarini yig‘ish va tahlil qilish
Talablarni aniqlash - SDLC jarayonining birinchi bosqichi hisoblanadi. U barcha manfaatdor tomonlar va soha mutaxassislarining ma’lumotlari bilan olib boriladi. Ushbu bosqichda dasturning har bir talabi (requirement) ni o‘rganib chiqish va rejalashtirish amalga oshiriladi. Ushbu bosqich butun loyihaning ko‘lami va loyihani ishga tushirganda kutilayotgan muammolar, imkoniyatlar va ko‘rsatmalar haqida aniqroq tasavvur beradi. Talablarni yig‘ish bosqichida batafsil va aniq talablarni olish uchun jamoa kerak bo‘ladi. Bu kompaniyalarga yaratilayotgan yangi dasturiy loyihani ishini tugatish uchun kerakli bo‘lgan vaqt muddatini tashkil etishga yordam beradi.
2-bosqich: Texnik-iqtisodiy asoslash
Talablarni tahlil qilish bosqichi tugallangandan so‘ng, keyingi SDLC bosqichi dasturiy ta’minot ehtiyojlarini aniqlash va hujjatlashtirish hisoblanadi. Ushbu jarayon "SRS" hujjati sifatida ham tanilgan, "Dasturiy ta’minot talablari spetsifikatsiyasi" hujjati yordamida amalga oshiriladi. U loyihaning hayot sikli davomida ishlab chiqilishi kerak bo‘lgan barcha narsalarni o‘z ichiga oladi. Ushbu bosqichnig asosiy foydasi bu ishlab chiqilishi rejalashtirilgan dasturning amalga oshira olamizmi degan savolga javob berishi hisoblanadi. Bu fizibiliti deb ham ataladi.
Fizibiliti tekshiruvlarining asosan besh turi mavjud:
1. Iqtisodiy: Loyihani byudjet doirasida yakunlay olamizmi yoki yo‘qmi?
2. Yuridik: Biz ushbu loyihani kiber qonun va boshqa me’yoriy-huquqiy ba’za/muvofiqliklar sifatida ko‘rib chiqa olamizmi?`
3. Operatsion fizibiliti: Biz mijoz kutgan operatsiyalarni yarata olamizmi?
4. Texnik: joriy qurilma tizimi dasturiy ta’minotni qo‘llab-quvvatlay oladimi yoki yo‘qligini tekshirish kerak
5. Vaqt muddati: Loyihani belgilangan vaqt muddatida bajarish mumkin yoki yo‘qligini aniqlash.
3-bosqich: Dizayn
Ushbu uchinchi bosqichda tizim va dasturiy ta’minotni loyihalash hujjatlari talabning spetsifikatsiya hujjatiga muvofiq tayyorlanadi. Bu umumiy tizim arxitekturasini aniqlashga yordam beradi. Dizayn bosqichi modelning keyingi bosqichi uchun kirish bo‘lib xizmat qiladi. Dizayn bosqichida algoritmlar ham yaratiladi. Ushbu bosqichda ishlab chiqilgan ikki turdagi dizayn hujjatlari mavjud bo‘lishi kerak:
Yuqori darajadagi dizayn (HLD)
•Har bir modulning qisqacha tavsifi va nomi
•Har bir modulning funksionalligi haqida qisqacha ma’lumot
•Interfeys aloqasi va modullar orasidagi bog‘liqliklar
•Ma’lumotlar ba’zasi jadvallari va ularning asosiy elementlari
•To‘liq arxitektura diagrammalari va texnologiya tafsilotlari Quyi darajadagi dizayn (LLD)
•Modullarning funksional mantiqi
•Turi va hajmini o‘z ichiga olgan ma’lumotlar ba’zasi jadvallari
•Interfeysning to‘liq tafsilotlari
•Xato xabarlari ro‘yxati
•Har bir modul uchun to‘liq kirish va chiqish ma’lumotlari
4-bosqich: Kod yozish
Tizimni loyihalash bosqichi tugagach, keyingi bosqich kod yozish hisoblanadi. Ushbu bosqichda ishlab chiquvchilar tanlangan dasturlash tilidan foydalangan holda kod yozish orqali butun tizimni (dasturni) qurishni boshlaydilar. Kodlash bosqichida vazifalar birliklarga yoki modullarga bo‘linadi va turli ishlab chiquvchilarga beriladi. Bu dasturiy ta’minotni ishlab chiqishning hayot sikli jarayonining eng uzun bosqichi hisbolanadi. Ushbu bosqichda dasturchi 1-2-3-bosqichlarda aniqlab tayyorlangan ko‘rsatmalariga amal qilishi kerak. Shuningdek, ular kodni yaratish va amalga oshirish uchun kompilyator, tarjimon, tuzatuvchi kabi dasturlash vositalaridan foydalanishlari ham kerak bo‘ladi.
5-bosqich: Sinov
Dastur kodlari yozilib tayyor bo‘lgandan so‘ng, u sinov bosqichida tekshiriladi. Odatda sinov alohida firma/kompaniya xizmati yordamida amalga oshiriladi. Sinov o‘tkazish guruhi yangi yaratilgan butun dasturning funksionalligini sinab ko‘rishni boshlaydi. Bu butun dastur mijoz talabiga muvofiq ishlashini tekshirish uchun amalga oshiriladi. Ushbu bosqichda QA va sinov guruhi ishlab chiquvchilarga (dasturchilarga) xabar beradigan ba’zi xatolar/nuqsonlarni topishi mumkin. Ishlab chiqish guruhi xatoni tuzatadi va qayta sinovdan o‘tkazish uchun QAga yuboradi. Bu jarayon yaratilgan dastur xatosiz, barqaror va ushbu tizimning biznes ehtiyojlariga muvofiq ishlamaguncha davom etadi.
6-bosqich: O‘rnatish/joylashtirish
Dasturni sinovdan o‘tkazish bosqichi tugagach va tizimda hech qanday xato qolmaganidan so‘ng, yakuniy joylashtirish jarayoni boshlanadi. Loyiha menejeri tomonidan berilgan fikr-mulohazalar asosida yakuniy dastur versiyasi joylashtirish bilan bog‘liq muammolar tekshiriladi. Agar desktop dastur yaratilgan bo‘lsa mijozning qurilmasiga o‘rnatib beriladi. Agar yaratilgan dastur internetda ishlaydigan bo‘lsa server (hosting)ga joylashtiriladi va mijozga topshiriladi. Ushbu bosqichda ishlab chiquvchi dasturchilarning shartnomaga doir ishlari yakunlangani belgilanadi. Va agar mijoz ishlab chiquvchiga yangi o‘zgartirshlar uchun xizmat qilishni taklif qilsa keyingi bosqich ham ishlab chiquvchiga tegishli hisoblanadi.
7-bosqich: Texnik xizmat ko‘rsatish Yaratilgan dastur o‘rnatilgach va mijozlar ishlab chiqilgan tizimdan foydalanishni boshlagandan so‘ng, quyidagi 3 ta harakat sodir bo‘ladi.
•Xatolarni tuzatish - xatoliklar haqida umuman tekshirilmagan ayrim senariylar tufayli xabar qilinadi
•Yangilash - dasturni yangi versiyalariga yangilash
•Yaxshilash - mavjud dasturiy ta’minotga ba’zi yangi xususiyatlarni qo‘shish
Ushbu SDLC bosqichining asosiy yo‘nalishi ehtiyojlarni qondirishda davom etishini va dastur birinchi bosqichda aytib o‘tilgan spetsifikatsiyaga muvofiq ishlashini ta’minlashdan iborat hisoblanadi.
Xulosa Dasturiy ta’minotni ishlab chiqish hayot sikli (SDLC) dasturiy ta’minotni yaratish uchun tizimli jarayon bo‘lib, u yaratilgan dasturiy ta’minotning sifati va to‘g‘riligini ta’minlaydi. Dasturiy ta’minot injiniringidagi SDLC standart faoliyat va natijalar to‘plami uchun asos yaratadi. Yetti xil SDLC bosqichlari: 1) Talablarni yig‘ish va tahlil qilish 2) Texnik-iqtisodiy asoslash 3) Dizayn 4) Kodlash 5) Sinov 6) O‘rnatish / Joylashtirish va 7) Texnik xizmat ko‘rsatishdan iboratdir.
|
| |
