Ma'lumotlar bazasi boshqaruv tizimi (Database Management System - DBMS):Ma'lumotlar bazasi boshqaruv tizimi, ma'lumotlarni qo'shish, o'qish, tahrirlash va o'chirish jarayonlarini boshqarishda yordam beruvchi dasturiy vosita. Masalan, MySQL, PostgreSQL, Microsoft SQL Server va MongoDB kabi DBMSlar keng tarqalgan DB tilini va arxitekturani taqdim etadilar.
Ma'lumotlar bazalari, tizimlarda ma'lumotlarni saqlash va ularga murojaat qilishni tashkil etishda keng qo'llaniladi. Uning yaxshi tuzilganligi va boshqaruv tizimi tanlanishi, tizimning samaradorligini va qo'lga kiritishni ta'minlaydi.
1-rasm. Ma`lumotlar bazasiga oid terminlar
Ma`lumotlar bazasi arxitekturasi
Ma'lumotlar bazasi (MB) arxitekturasi, ma'lumotlarni saqlash, boshqarish, va ularga kirish uchun tuzilgan tizim yoki struktura. MB arxitekturasi, ma'lumotlarni turli turlardagi tizimlar orqali saqlash, ularga kirishni tashkil etish, ma'lumotlarga murojaat qilish uchun qulayliklar taqdim etish, ma'lumotlar bazasi boshqarish va boshqa keng turdagi funktsiyalarni amalga oshirish uchun qo'llaniladigan texnologiyalarni o'z ichiga oladi.
Klassik ma'lumotlar bazasi arxitekturasi, quyidagi katta qismga bo'linadi:
1.Ma'lumotlar modeli (Data Model): Bu qism ma'lumotlar bazasida saqlanadigan ma'lumot turlarini va ularga murojaat qilish usullarini aniqlaydi. Klassik MB arxitekturalari o'rtasida Relational Database Management System (RDBMS), bu yerda ma'lumotlar jadvallar (tables) shaklida saqlanadi, keng ishlatiladi. Boshqa arxitekturalarda esa NoSQL tizimlar, graf tizimlar, va boshqa ma'lumot modellari ham uchraydi.
2.Ma'lumotlar bazasiga kirish va boshqarish (Data Access and Management): Bu qism ma'lumotlarga kirish va ularga murojaat qilish uchun tizimlar va interfeyslarini ta'minlaydi. SQL (Structured Query Language) kabi tashqi so'zlar orqali ma'lumotlar bilan ishlashda o'rnatilgan tizimlar bu qismni o'z ichiga oladi.
3.Ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimi (Database Management System - DBMS): Bu qism ma'lumotlar bazasini boshqarish uchun asosiy qismni tashkil etadi. DBMS, ma'lumotlar bazasini yaratish, yangilash, o'chirish, va boshqa amallarni amalga oshirish uchun xizmat qiladi. Klassiklar RDBMS-lar, misol uchun, MySQL, PostgreSQL, va Oracle DBMS ni o'z ichiga oladi.
|
