|
Mundarija kirish inflyatsiya qanday o'lchanadi
|
| bet | 1/9 | | Sana | 23.11.2023 | | Hajmi | 41.57 Kb. | | #103848 |
Bog'liq Retsession va inflyatsion uzilish-hozir.org Karona ustiga titul, Таклиф ва муаммолар, 5-maruza (1), Абдиназаров Тургун Умидуллаевич , «axborot xavfsizligi» fаnidаn tеst sаvоllаri vа jаvоblаri-fayllar.org (1), Mundarija, Buxoro davlat universiteti, 36c20831-f1dd-4aa0-810f-0493209ebd89, Quduqlarni geofizik tatqiqodlash fanidan savollar, 5310100.2 (1), 9-amaliy ish, 5c98cdbda1742
Retsession va inflyatsion uzilish
MUNDARIJA KIRISH INFLYATSIYA QANDAY O'LCHANADI
RETSESSION VA INFLYATSION UZILISH.
INFLYATSIYA HAQIDA BOSHLANG'ICH TUSHUNCHA RETSESSION INFLYATSIYA SHAKLLANTIRISH MODELI
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
Har bir mamlakatda iqtisodiy inqiroz nafaqat bir odamga, balki butun aholisiga ta'sir qilishi mumkin. Natijalar hayotning barcha sohalariga zararli bo'lishi mumkin. Inflyatsiya nima ekanligini tushunish, inqirozning kamchiliklari va kamchiliklari va uni bartaraf etish mumkinmi, degan savolni beramiz.
Ushbu iqtisodiy davrda tovar va xizmatlar qiymatini oshirish degani. Inflyatsiya mohiyati shundan iboratki, ayni paytda uning boshlanishidan oldin bir xil pulga nisbatan mol-mulkni kamroq sotib olish mumkin bo'ladi. Moliyani sotib olish kuchi kamayganligini aytish mumkin va ular o'z qiymatining bir qismini yo'qotib qo'ydi. Bozor iqtisodiyotida bunday jarayon narxlarning ko'tarilishida o'zini namoyon qilishi mumkin. Ma'muriy choralar bilan narxlash bir xil bo'lib qolmoqda, ammo mahsulot guruhlari etishmasligi bo'lishi mumkin.
Iqtisodiy inqiroz asta-sekin jamiyatning turli sohalariga tobora kirib bormoqda va ularni yo'q qiladi. Natijada ishlab chiqarish, moliyaviy bozor va davlat zarar ko'rishi mumkin. Inflyatsiyani biladigan odamlarning ko'pchiligi tinglovchilar tomonidan ma'lum. Inflyatsiya jarayonida:
Moliya oltinga nisbatan zaiflashadi;
tovarlarga nisbatan naqd pul tushiradi;
pulni xorijiy valyutaga nisbatan kamaytirish.
Bu jarayon yana bir ma'noga ega - narxlari ko'tariladi, lekin bu hali barcha tovarlarning bahosini oshirishni ko'rsatmaydi. Ba'zida ularning ba'zilari bir xil bo'ladi, boshqalari esa tushadi. Asosiy muammo shundaki, ular bir xilda ko'tarilishi mumkin. Ba'zi baholar ko'tarilsa va boshqalar yiqilsa, uchinchi va umuman barqaror qolishlari mumkin.
Inflyatsiya nimaga bog'liq?
Iqtisodchilar inflyatsiya darajasi quyidagicha bo'lishiga bog'liq:
pul muomalasining o'sishi;
ularning hajmi oshganligini hisobga olmagan holda pul aylanmasining o'sish sur'ati;
yirik kompaniyalar tomonidan o'z ishlab chiqarish xarajatlarini oshirish;
ishlab chiqarishni qisqartirish, bu mahsulotlarning sonini kamaytirishga olib keladi.
Inflatsiyaga nima ta'sir qiladi?
Yuqori inflyatsiya kabi bunday jarayon pulning sotib olish qobiliyatiga ta'sir qilishi mumkin va shaxsiy shaxsning shaxsiy daromadi unga bevosita bog'liq emas. Daromadlar aniqlanganda turmush darajasi pasayadi. Bu nafaqaxo'rlar, talabalar va nogironlar uchun amal qiladi. Iqtisodiy inqiroz tufayli, ushbu toifadagi odamlar kambag'al bo'lib qolmoqda, shuning uchun qo'shimcha daromad olishni yoki xarajatlarni kamaytirishga majbur.
Daromadlar belgilanmagan bo'lsa, odam bu vaziyatda o'z vaziyatini yaxshilash uchun bunday imkoniyatga egadir. Bu kompaniyaning menejerlari tomonidan ishlatilishi mumkin. Misol tariqasida, mahsulot narxi oshib borishi va resurslarning narxi bir xil bo'lib qolishi mumkin. Shunday qilib, sotishdan olingan daromad xarajatlarni oshiradi va daromadlar oshadi.
Inflyatsiya sabablari
Inflyatsiyaning bunday sabablarini farqlash odatiy holdir:
Davlat xarajatlarining ko'payishi. Hukumat pul muomalasini tovar ayirboshlash uchun o'z ehtiyojlari massasini ko'paytirish yo'li bilan foydalanadi.
Ommaviy qarz berish natijasida pul oqimlarining kengayishi. Moliya kafolatlangan valyutani chiqarishdan olingan.
Buyuk korxonalarning monopoliyasi, narxlarni aniqlash, shuningdek ishlab chiqarish xarajatlari.
Milliy ishlab chiqarish hajmi pasaymoqda, bu esa narxning oshishiga olib kelishi mumkin.
Davlatning soliq va majburiyatlarini ko'paytirish.
Inflyatsiya turlari va turi
Iqtisodchilar asosiy inflyatsiya turlarini ajratishadi:
Talab - ishlab chiqarishning haqiqiy hajmiga nisbatan talabning ortishi natijasida yuzaga keladi.
Takliflar - narx siyosati foydalanilmagan resurslar mavjud bo'lgan davrda ishlab chiqarish xarajatlarining ko'payishi hisobiga ortadi.
Balansiyalangan - ma'lum mahsulotlarning narxi bir xil bo'lib qolaveradi.
Bashorat qilingan - xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning xatti-harakatlarida hisobga olinadi.
Kutilmagan - kutilmagan narsa, chunki narxning oshishi kutgandan oshib ketadi.
Tezlikka qarab, bunday inqirozlarni ajratish odatiy holdir:
sershovek;
inflyatsiya o'sishi;
hiperinflyatsiya.
Birinchidan, mahsulot narxi yiliga o'n foizga oshadi. Ushbu mo'tadil inflyatsiya iqtisodiyotning qulashi uchun xavf tug'dirmaydi, balki o'z e'tiborini talab qiladi. Keyingi bosqichga qadam o'xshash deyiladi. U bilan narxlar o'ndan yigirma foizgacha yoki ellik foizdan ikki yuz foizgacha ko'payishi mumkin. Oxirgi narxda yil davomida ellik foizga ko'tariladi.
Inflyatsiya tarozi va kamchiliklari
Iqtisodiy inqiroz ham kamchilik va afzalliklarga ega. Jarayonning kamchiliklari orasida:
pul mablag'larining amortizatsiyasi;
hayotning barcha jabhalarini yo'q qilish;
odamlar hayotining umumiy darajasi qisqaradi.
Inflyatsiya nima ekanligini biladigan har bir kishi, uning afzalliklari borligiga ishontiradi. Inflyatsiya ortishi:
biznes faolligi ortib bormoqda;
ishlab chiqarish va bandlik kengaymoqda;
aksiyalarga bo'lgan talab ortib bormoqda;
tovar bozorlaridagi jonlanish mavjud.
Inflyatsiya va ishsizlik o'rtasidagi munosabatlar
Iqtisodchilarning fikricha, inflyatsiya va ishsizlik aniq munosabatlarga ega. Bu Angliya iqtisodiyot maktablaridan birining taniqli professori A.Filippning modelida tasvirlangan. 1861-1957 yillar oralig'ida o'z mamlakati bo'yicha ma'lumotlarni o'rganishga kirishdi. Natijada, u ishsizlik darajasi uch foizdan oshib ketganda, narxlar va ish haqining pasayishi boshlandi. Ushbu modelda bir muncha vaqt o'tgach, ish haqi o'sish sur'ati inflyatsiya ko'rsatkichi bilan almashtirildi.
Professorning egri qisqa vaqt ichida inqiroz va ishsizlikning qarama-qarshiligini va tanlov imkoniyatini tanlash imkonini beradi. Qisqa muddat ichida tovarlar va xizmatlarning narxlarini oshirish, ish haqi, mehnatni ta'minlash va ishlab chiqarishni kengaytirishni rag'batlantiradi. Inqirozni bostirganda, u ishsizlikka olib keladi.
Inflyatsiya qanday hisoblanadi?
Inflyatsiya darajasini aniqlash uchun quyidagi inflyatsiya ko'rsatkichlaridan foydalanish odatiy holdir:
Iste'molchilar uchun narx indeksi - odamlarning iste'mol qilishlari uchun sotib oladigan tovarlar uchun umumiy qiymat darajasining o'zgarishlarini aks ettiradi.
Ishlab chiqaruvchi narxlari indeksi - sanoat ishlab chiqarish sohasida narx siyosatidagi o'zgarishlarni aks ettiradi.
Yadro inflyatsiya - pul bo'lmagan omillarni tavsiflaydi va CPI asosida hisoblash uchun mo'ljallangan.
Yalpi ichki mahsulotning deflyatori - yil davomida mamlakatda ishlab chiqarilgan barcha tovarlar qiymatini o'zgarishi mumkin.
Iqtisodiy inqiroz indeksini hisoblash uchun tovarlarning bahosi yuz foizni tashkil qiladi va kelgusi davrlardagi barcha o'zgarishlar bazaviy davrning narxiga nisbatan foiz sifatida ko'rsatiladi. Indeks shu yilning dekabr oyida o'tgan yilning ayni mavsumiga nisbatan tovarlar va xizmatlar qiymatining o'zgarishi sifatida har oy va yil uchun hisoblab chiqilishi kerak.
Inflyatsiya va uning oqibatlari
Moliyachilar fikriga ko'ra, bunday inflyatsiya jarayoni odamlarning turmush darajasiga ta'sir qilishi mumkin. Inflyatsiyaning bunday oqibatlari bor:
moliyaviy sotib olish kuchi kamayadi;
mamlakat aholisining turli qatlamlari daromadlari o'rtasida sezilarli farq mavjud;
milliy valyuta kursi tushadi;
fuqarolarning hukumatga bo'lgan ishonchi pasaymoqda.
6. Retsession va inflyatsion uzilish.
Agarda ishlab chikarishning xakikiy xajmi (U0) potentsial (U*) xajmidan kam bo`lsa, jami talab samarasiz xisoblanadi. YA`ni, AD=AS tenglikka erishilgan bo`lsada, yalpi xarajatlar mikdori resurslarining to`lik bandligi darajasini ta`minlamaydi. YAlpi talabning etishmasligi iktisodiyotga depressiv ta`sir ko`rsatadi.
E Y=E
B E2 =E1 + ΔE
E1=C+I+G+Xn
Retsession uzilish
E
A
Uo Y* Y
Ishlab chikarishning xakikiy va potentsial xajmi o`rtasidagi retseession uzilish.
YAMM (YAIM)ni to`lik bandlilikning noinflyatsion darajasiga kadar o`stirish uchun jami talab (jami xarajatlar) ko`paytirilishi zarur bo`lgan mikdor retsession uzilish deyiladi (15-chizma).
Ishlab chikarishda to`lik bandlikka erishish va retsession uzilishni yo`kotish uchun jami talabni ragbatlantirish va muvozanatni «A» nuktadan «V» nuktagacha surish lozim. Bu erda muvozanatli yalpi daromadning o`sishi ΔU kuyidagiga teng bo`ladi:
ΔU=Retsession uzilish mikdori x Avtonom xarajatlar mul’tiplikatori mikdori
YAIMni to`lik bandlikning noinflyatsion darajasigacha pasaytirish uchun jami talab (jami xarajatlar) kamayishi zarur bo`lgan mikdor inflyatsion uzilish deyiladi.
Agarda, ishlab chikarish xakikiy xajmi (Uo) potentsial (U*) xajmidan ko`p bo`lsa, jami xarajatlar ortikcha xisoblanadi. Jami talabning ortikchaligi iktisodiyotda inflyatsiya jarayoniga olib keladi. Boshkacha aytganda jami talab xajmining jami taklif xajmidan kiska muddatda katta bo`lishi okibatida xakikiy va potentsial YAIM xajmlari o`rtasida inflyatsion uzilish ro`y beradi (16-chizma).. Bu uzilishni bartaraf kilish uchun jami xarajatlarni kamaytirish, boshkacha kilib aytganda jami talabni cheklash zarur.
E
Y=E
E1=C+I+G+Xn
A E E2=E1-ΔE
inflyatsion
uzilish
B
45
Y* Y0 Y
Ishlab chikarishning xakikiy va potentsial xajmi o`rtasidagi inflyatsion uzilish.
Grafikda bu jarayon muvozanatni A nuktadan V nuktagacha surishni anglatadi. Bu erda jami muvozanatili yalpi daromad xajmidagi (ΔU) kiskarish kuyidagicha bo`ladi:
ΔU= -Inflyatsion uzilish mikdori x Avtonom xarajatlar mul’tiplikatori mikdori.
Keynsning makroiktisodiy muvozanat modeli yalpi talab- yalpi taklif modelini kiska muddatli makroiktisodiy siyosat maksadlarida aniklashtirgan bo`lib, uning xususiy xoli xisoblanadi. YAlpi talab va yalpi taklif modelidan farkli o`larok bu modelda baxolar darajasi va ish xaki o`zgarmas mikdorlar xisoblanadi. Ayni shu sababga ko`ra tovar moddiy zaxiralarining o`sishi kiska muddatda makroiktisodiy muvozanatga erishishni belgilovchi omil bo`ladi.
Klassik iktisodchilar makroiktisodiy muvozanat fakat to`lik bandlik sharoitida ro`y beradi, kiska mmuddatlt buzilishlar esa bozor mexanizlari tomonidan, ya`ni tbaxo, ish xaki kabi dastaklarning ishga tushishi bilan bartarafts etiladi deb xisoblashishadi.
Klassik iktisodchilar nazariyasidan farkli o`larok ingliz iktisodchisi J. Keyns o`zining to`lik bandlik mavjud bo`lmagan sharoitda xam makroiktisodiy muvozanat ro`y beradi, tartibga solinmagan iktisodiyotda to`lik bandlilik fakatgina tasodifiy ro`y beradi deb xisoblaydi.
Keyns modelida makroiktisodiy muvozanat ishlab chikarishni ta`minlovchi ikkita omil yalpi xarajatlar va yalpi daromadlarning kesishuv nuktasida ro`y beradi. Bu modelda tovar zaxiralarining o`zgarishi makroixtisodiy muvozanatni ta`minlovchi omil deb karaladi.
YAlpi daromadlarning avtonom xarajatlar mikdoridagi dastlabki o`sishdan (kamayishi)dan necha marta ortik o`sishi (kamayishi) mul’tiplikator samarasi deyiladi. Mul’tiplikator iktisodiy tebranishlar darajasini kuchaytiruvchi omil xisoblanadi.
Avtonom xarajatlar mul’tiplikatori mikdori iste`molga chegaralangan moyillik darajasi bilan belgilanadi va u bilan to`gri bogliklikka ega..
Makroiktisodiy muvozanat potentsial YAIM xajmidan kamrok bo`lgan xakikiy YAIM xajmida o`rnatilsa retsession uzilish, aksincha bo`lsa inflyatsion uzilish ro`y beradi.
Inflatsiya pul qadrsizlanishini bildiradi. Inflatsiya har yili rivojlangan davlatlarda oʻrtacha 7 % tashkil etadi. Barcha iqtisodiy aloqalar inflyatsiyani hisobga olgan holda amalga oshiriladi.
Inflatsiya (lot. infl atio — shishish, boʻrtish, koʻtarilish), pulning qadrsizlanishi — tovar-pul muvozanatining buzilishi natijasida muomalada xoʻjalik aylanmasi ehtiyojlaridan ortiq darajada qogʻoz pullar miqdorining koʻpayib ketishi, pul massasining tovarlar massasidan ustunligi natijasida tovar bilan taʼminlanmagan pullarning paydo boʻlishi. I. birinchi galda sifati yaxshilanmagan holda tovarlar va xizmatlar narxining koʻtarilishi koʻrinishida, shuningdek, oltin va chet el valyutasining milliy valyutaga nisbatan qimmatlashishi shaklida yuz beradi. Tovar ishlab chiqarishning toʻlov qobiliyatiga ega talab oʻsishidan ortda qolishi, bozorda talabga javob bermaydigan tovarlarning koʻpayib ketishi, byudjet kamomadlarini qoplash uchun qoʻshimcha pul emissiyasi, investitsiyalarnm emissiya hisobidan moliyalashtirish, monopol narxning mavjudligi, narxni oshib keti-shidan hadiksirab tovarlarni keragidan ortiq harid etish, mamlakatga qadrsizlangan chet el valyutasining koʻplab kirib kelishi va boshqa omillar I.ni yuzaga keltiradi. I. jarayoni narxlarning oʻsishi, yalpi talabning yalpi taklifdan oshib ketishi, makroiqtisodiy beqarorlik natijasidir. "I." termini dastlab 1861—65 yillarda Shim. Amerikada, soʻngra Fransiya va Germaniyada qoʻllanilgan. Tovarpul muvozanatiga koʻra, pul massasi (M) pul miqdori (t)ning pul oboroti tezligi (V)ra koʻpaytmasi boʻlib, bu tovar massasi (T)ga, yaʼni bir tovar narxining (R) tovarlar miqdori (Q)ra koʻpaytmasiga teng boʻlishi kerak. Bunda M=T yoki mV=PQ tengligi hosil boʻladi. Agar pul koʻpayib ketsa M>T, yaʼni pulning bir qismi ortiqcha boʻladi. Agar pul miqdori oʻzgarmaganda tovar miqdori qisqarib ketsa TOltin va kumush muomalada boʻlgan sharoitlarda I. yuz bermaydi, chunki ular boylik belgisi emas, balki real boylikdir. Pullarning zarur miqdori uning xazinalik vazifasi orqali boshqarib turiladi. Agar tangalar harid uchun zarur boʻlganidan ortiq boʻlsa, ortiqcha pul xazina sifatida toʻplanadi va bunda ular qadrsizlanmaydi. Bozorda tovarlar koʻpayib pulga ehtiyoj boʻlganda ular jamgʻarmadan olinib yana savdo muomalalarida qatnashadi. Qogʻoz pullar real boylik emas, balki uning ramzidir. Qogʻoz pullar boylik vazifasini oʻtay olmaydi va ularning ortiqchaligi I.ga sabab boʻladi. Shu sababli pul jamgʻarmalarini koʻchmas mulk yoki qimmatbaho buyumlar sotib olish yoʻli bilan saqlash ishonchliroq hisoblanadi. Gʻarb ilmiy manbalarida yillik I. surʼati 10% gacha boʻlganda qisman (moʻʼtadil) hisoblanib, ijtimoiy mushkullik deb qaralmaydi. Ak-sincha, u muayyan darajada iqtisodiyotni jadallashtirishga turtki beradi. Pekin I. surʼati 10% dan oshganda juda xavfli tus oladi. Ayniqsa giperinflyasiyasa narxlar bir necha foiz emas, balki bir necha marta oshib iqtisodiyotni izdan chiqaradi.
I.ning ochiq va yashirin (bostirma) turlari mavjud. Ochiq I. erkin narxlar amal qiluvchi bozorlarda kuzatiladi. Narxlarning notekis oʻsishi bozor mexanizmini buzadi, lekin uni yoʻqotmaydi. Iqtisodiyot bozor oʻzgarishlariga oʻz aks taʼsirini koʻrsa-taveradi va turli bozorlar muvozanat yoʻnalishiga oʻzi moslashadi.
Yashirin I. sharoitida vaziyat boshqacha boʻlib, davlat narxlar oshishidan xavotirga tushib, bunga qarshi kurashga kiradi, daromad va narxlar ustidan, ularni muayyan darajada muzlatgan holda yalpi maʼmuriy nazorat oʻrna-gadi. Yashirin I. bozorning oʻz-oʻzini tartibga solish mexanizmini izdan chiqaradi. Muzlatilgan narxlar ishlab chiqarish xa-rajatlari yuqori boʻlgan sohalarga kapital yotqizishdan manfaatdorlikni yoʻqqa chiqaradi. Shu sababli bu sohadan kapitalning qrldiqlari ham chi-qib ketishga harakat qiladi va tovarlar taqchilligiga olib keladi. Bozor iqtisodiyotida taqchillik narxlarning koʻtarilishiga sabab boʻladi.
Ochiq I.ning quyidagi shakllari mavjud: talab I.si, harajatlar I.si, tuzilmaviy I. va boshqa I.ning bu turlari bozorning oʻzi tomonidan yaratiladi.
Bozor sharoitida ochiq, muvozanatlashgan I. yuz beradi, bunda narxlar pariteta (nisbati) oʻzgarmaydi, harajatlar ortishiga qarab narxning oʻsishi firmalarning foyda olib ishla-shini taʼminlaydi.
I. pul qadrini tushirib, uning iqtisodiy ahamiyatiga putur yetkazadi, shu bois davlat harajatlarini qisqartirish, soliqlarni oshirish, pul emissiyasini cheklash, monopol narxlarni tartiblash, narx erkinligini taʼminlash, ortiqcha pullarni bankka, qimmatli qogʻozlar bozoriga tortish va boshqalarlardan iborat I.ga qarshi siyosat yuritiladi. I. jahondagi barcha mamlakatlarga xos va xalqaro tus olgan. Mac, I. surʼatlari 1980 yilda AQShda 10,8, Yaponiyada 7,1, Germaniyada 5,8, Fransiyada 13,3, Buyuk Britaniyada 16,3% ni, 1990 yilda tegishlicha 5,0; 2,4; 2,5; 3; 4,7% ni tashkil qildi. I. shiddati narxlarning oʻsish indeksiga qarab aniqlanadi. Bu indeks Oʻzbekistonda 300 ga yaqin tovarlar (2000 yil) narxi oʻzgarishlarini hisobga oladi.[1]
Shu paytgacha giperinflatsiya rekord darajaga yetgan davlat bu Zimbabve boʻlib, bu hodisa Zimbabve hukumati yer islohotini 1998 yilda olib borgach sodir boʻlgan. Giperinflatsiya shu darajaga yetganki, 2007 yilga kelib birgina oq non narxi 200 000 000 000 zimbabve dollari boʻlgan. Keyin Zimbabve taslim boʻlib, mamlakat pul birligini AQSH dollariga oʻzgartirgan.
Iqtisodiyotda, inflatsiya muomalada mavjud boʻlgan tovar va xizmatlar narxining oʻsishi degan maʼnoni anglatadi. Inflatsiya atamasi, koʻproq pulga talabning ortishiga taʼluqlidir, shunga qaramay, inflatsiya haqiqiy harid qilish qiymatini kuchsizlantirib tanozzulga ham olib keladi. Umumiy narh darajasi ortganda, har bir valyuta tovar va hizmat koʻrsatishga ega boʻlishi kamayib boradi. Harh-navo inflyatsiysi inflatsiya sur’ati bilan oʻlchanadi, yani narh indeksining foizi oʻzgaradi, xuddi isteʼmol narhi indeksi kabi. Inflatsiya iqtisodni shubhasiz inqirozga olib keladi. Masalan, inflatsiya beqarorligi kelejakda investitsiya va jamgʻarmalarni esankiratib qoʻyishi mumkin.
Inflatsiya darajasi yildan yilga farq qiladi. 1950 yildan byuon, AQSh dollari inflatsiyasi darajasi −0.7 % (1954) dan 13.3 % (1979) ga oʻzgarib turadi. 1991 yildan buyon, bu koʻrsatkich yiliga 1.6 % va 3.3 % oʻrtasida boʻlgan. 1950 yildan buyon 18 ta davlat giperiflyatsiyaga uchradi. Bunda inflatsiya darajasi oyiga 50 % edi. Yaqin yillarda Yaponiya negativ inflayatsiyani boshidan kechirdi, yaʼni yiliga 1 % deflyatsiyani. Koʻpgina davlat Markaziy Banklari inflatsiya darajasini past ammo pozitive holda ushlab turishga harakat qilmoqda. Bazilari bu koʻrsatkichni 1-3 % da ushlab turishni rejalashtirgan. Kumush va oltinga asoslangan iqtisodiyot bazan inflatsiyaga uchrasada, bu iqtisodiyotdagi inflayatsiya darajasi kamdam kam yiliga 2 % dan oshadi va umumiy yani asrlar mobaynida bu koʻrsatkich 0(nol) ga yaqin boʻladi. Qogʻoz pullarga asoslangan iqtisodiyot esa anchagina koʻproq inflatsiyaga uchraydi. Piter Bernolz bu haqda shunday degan: „Eng yuqori inflatsiya XX asrda metall pullar hech qanaqa kuchga ega boʻlmagan davlatlarda yuz berdi.“ 1971 yilda AQSH hukumati dollarning oltinga bogʻliqligini tamomila uzdi, yani AQSH hukumati oʻz valkyutasini oltin bilan taminlamadi. Oʻsh paytda koʻplab davlatlarning budjet zahiralari AQSH dollarida edi. Dollarning inflatsiyaga uchrashini bilgan davlatlar AQSH dan pulini oltinga almashtirib berishni talab qiladi, lekin AQSH buni rad etadi. Pul rezervi dollarda boʻlgan davlatlar giperinflatsiyani oldini olishga harakat qilsa ham 1971 yillarda shu davlatlarda inflatsiya darajasi juda yuqori boʻldi. Lekin 1985 yillardan keyin koʻplab davlatlarda inflatsiya darajasi 1971 −1985 yillarga qaraganda anchagina pasaydi.
|
| |
