MUSIQA DARSLARIDA KOMPYUTYER DASTURLARIDAN
FOYDALANISH YO’LLARI.
Maxammatov A, Boboqulov Q,
JDPI Musiqiy ta’lim kafedrasi
katta o’qituvchilari
.
Annatatsiya: Talabalarga ta’lim – tarviya berish jarayonida Musiqa
madaniyati darslarini kom’pyuter yordamida o’tishning o’ziga xos yo’llari
yoritilgan.
Tayanchiboralar:musiqa, texnika,
kompyuter, tinchlikbogi, tizimlashtirish,
ta’lim – tarbiya, ilm – fan.
Musiqa va texnika integratsiyasi bu zamon
talabi musiqa darslarida
kompyutyerni qo`llanilishi, shu fanga bo`lgan qiziqishni orttiradi va musiqa
eshtitish qobiliyatini shakllantiradi.
Kompyutyer yordamida musiqani ijro etish bilimlarini shakllanitirish ba'zi bir
qiyinchiliklarni tug`diradi.
Bu muammoni yechimini topish uchun o`qituvchidan ijro etish uslubi, tembr,
ritm davomiyligi va boshqalarga e'tibor qaratishni talab etadi. Shu bilan birga
musiqa jismoniy va tovush xususiyatlari nazariyasini
rivojlantirish va uni
kompyutyer yordamida ijro etish uchun ham katta axamiyatga ega.
Ilm-fan taraqqiyoti bizga tabiat hodisalari va jamiyatni rivojlanish
qonuniyatlarini o`rganishga imkon beradi, buning natijasida inson tabiat bilan faol
munosabatga kirishib, o`z hayotiy sharoitini yaxshilaydi.
Musiqa va tyexnining bir - biri bilan bog`liqligi tyexnika va musiqa oldida
yangi vazifalarni qo`yadi.
Kompyutyerda o`quvchilarning hohlagan musiqalarini
tinglashlari ular
qobiliyatlarini, fikrlash doirasini rivojlantiradi.
O`qituvchi, imkon qadar, kompyutyer yordamida musiqiy asarlarni
tizimlashtirish lozim. Buning uchun turli notalar davomiyligini
aks ettiruvchi
algoritm ishlab chiqildi. U quyidagi bosqichlarni o`z ichiga oladi:
I. bosqich: raqam orqali musiqa notalarini davomiyligini aks ettirish.
II. bosqich: turli tizim va harflar orqali notalar nomini aks ettirish.
III. bosqich: raqamlar orqali musiqa tezligini aks ettirish.
IV.bosqich: harflar sistemasi orqali musiqada uchraydigan alteratsion
belgilarni aks etilishi.
V. bosqich: tez sur'atda ijro etiladigan 16 notalarni raqamlar orqali aks
ettirilishi.
VI. bosqich: musiqada uchraydigan oktavani raqamlar orqali aks etirish.
VII. bosqich: musiqiy asar qushig`i (ryepriza)
uchun algoritmlar ishlab
chiqish.
VIII. bosqich: kompyutyer sistemasini asoslash.
IX. bosqich: kompyutyer sistemasini joriy etish uchun ishchi dasturlarni
ishlab chiqish.
X. bosqich: kompyutyer sistemasi yordamida musiqa ijro etish.
XI. bosqich: kompyutyerda musiqa ijro etish darajasini tahlili.
Boshlangich sinf musiqa o’qituvchilarini tayyorgarligini takomillashtirish
maqsadida, ishlab chiqilgan kompyutyer sistemasi o’z
ichiga kuyidagi kuylarni
oladi:
- F.Nazarovni “Paxtaoy”,”Teplovoz” musiqalari;
- N.Nasimovni “Tinchlik bogi”,”Bizdan sizga kim kyerak” musiqalari;
-S.Abramovni “Paravoz”,”Ari” qo’shigi, “Onajon”, “Soatim” musiqalari.
- U.Tojibekovni “Oqshomda” musiqasi.
- G.Kodirovni “Baxor” qo’shigi,”Binafsha”,”May” musiqalari.
- O`zbek xalk kuyi “Yallama yorim”.
- O`zbek xalk kuyi “Do’lana”.
- O`zbek xalk kuyi “Qashqarcha”.
- Il.Akbarovni “Paxtakor kuyi”, “Baxtiorlar” kushigi musikalari.
- M.Muxammadjonovni “Ertalab” musiqasi.
- O`zbek xalq raqsi “Andijon polka” va boshkalar (2-rasimga qarang).
Yuqorida aytib o’tilgan musiqa va kuylar uchun tuzilgan ishchi dasturlar
kompyutyerni “Musiqa” nomli yaxlit dasturga birlashtirilgan.
Umumta'lim maktablarda musiqani kompyutyer yordamida o`rgatish,
o`quvchi shaxsi rivojlanishini shakllantiruvchi ajralmas qism sanaladi. O`z
navbatida, kompyutyerda musiqa va sinxron ijroni amalga oshirish ma'lum bir
qiyinchiliklarni o`z ichiga oladi. Bu o`z navbatida, tovush qatorida notalarni
joylashish tartibini,
ular orasidagi farqni, o`quvchilar ongiga yetkazish uchun
konkryet bilimlarni talab etadi. Ma'lumki, yetti tovush orasidagi masofa (intyerval)
oktava deyiladi.
Musiqa va ashulalarni kompyutyer yordamida ijro etilganda oktavalar
quyidagicha aniqlanadi.
