147
mehnat vositalarining eskirishi, maxsus kiyim-bosh
va boshqa arzon baho
ashyolarning eskirishi;
- sotib olinadigan, kelgusida ushbu korxonada montaj qilinadigan yoki
qo’shimcha ishlov beriladigan butlovchi buyumlar va yarim tayyor mahsulotlar;
- tashqi yuridik va jismoniy shaxslar, shuningdek korxonaning ichki tarkibiy
bo’linmalari tomonidan bajariladigan faoliyatning asosiy turiga tegishli bo’lmagan
ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo’lgan ishlar va xizmatlar;
- tabiiy xom ashyo (yer rekultivatsiyasiga ajratmalar,
ixtisoslashtirilgan
yuridik shaxslar tomonidan amalga oshiriladigan yerni rekultivatsiya qilish ishlariga
haq to’lash), ildizi bilan beriladigan daraxtga haq to’lash, sanoat korxonalari
tomonidan suv xo’jaligi tizimida belgilangan limitlar doirasida va undan ortiq
olinadigan suv uchun haq to’lash. Sanoatning xom ashyo tarmoqlari uchun yog’och
taxta materiallardan yoki foydali qazilmalardan (rudadan) foydalanishga
huquqlarning amortizatsiya qilinadigan qiymati yoki atrof muhitni tiklash
xarajatlari;
-
texnologik maqsadlarga, energiyaning barcha turlarini ishlab chiqarishga,
binolarni isitishga sarflanadigan yonilg’ining chetdan sotib olinadigan barcha
turlari, korxonaning transporti tomonidan bajariladigan ishlab chiqarishga xizmat
ko’rsatish bo’yicha transport ishlari;
-
korxonaning texnologik, transport va boshqa ishlab chiqarish va xo’jalik
ehtiyojlariga sarflanadigan barcha turdagi xarid qilinadigan energiya;
- ishlab chiqarish sohasida moddiy boyliklarning tabiiy yo’qolish normalari
doirasida va ulardan ortiqcha yo’qotilishi, yaroqsizlanishi va kam chiqishi;
- korxonaning transporti va xodimlari tomonidan moddiy resurslarni
yetkazish bilan bog’liq xarajatlar (yuklash va tushirish ishlari ham shu jumlaga
kiradi) ishlab chiqarish xarajatlarining tegishli elementlariga kirishi kerak
(mehnatga haq to’lash xarajatlari, asosiy fondlar amortizatsiyasi, moddiy xarajatlar
va boshqalar).
Korxonalarning ishlab chiqarish tusidagi
boshqa xarajatlari
ga quyidagilar
tegishli:
148
- ishlab chiqarish jarayoniga xizmat ko’rsatish xarajatlari (ishlab chiqarishni
xom ashyo, materiallar, yonilg’i, energiya, instrument,
moslamalar va boshqa
mehnat vositalari va buyumlari bilan ta’minlash xarajatlari; asosiy ishlab chiqarish
fondlarini ish holatida saqlash xarajatlari; yong’indan saqlash va qo’riqlashni hamda
korxonaning texnikaviy foydalanish qoidalari bilan nazarda tutilgan boshqa maxsus
talablarni ta’minlash, ular faoliyatini nazorat qilish xarajatlari; ishlab chiqarish
faoliyatiga tegishli bo’lgan asosiy vositalarni joriy ijaraga olish bilan bog’liq
xarajatlar; tekin ko’rsatiladigan kommunal xizmatlar, oziq-ovqat, ayrim tarmoqlar
xodimlariga oziq-ovqatlar qiymati, korxona xodimlariga beriladigan tekin uy-joy
haqini to’lash xarajatlari; amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq tekin beriladigan va
shaxsiy foydalanishda qoladigan buyumlar qiymati va boshqalar);
- ishlab chiqarish xodimlarini belgilangan ishlab chiqarish jarayoniga tegishli
bo’lgan xizmat safarlariga yuborish bo’yicha normalar doirasida va ulardan ortiqcha
xarajatlar;
- ishlab chiqarish ishchilarini va ishlab chiqarish aktivlarini majburiy sug’urta
qilish xarajatlari;
- yaroqsizlik tufayli kelib chiqadigan yo’qotishlar;
- ishlab chiqarishning ichki sabablariga ko’ra
bekor turishlar tufayli
yo’qotishlar;
- kafolatli xizmat muddati blgilangan buyumlarni kafolatli tuzatish va ularga
kafolatli xizmat ko’rsatish xarajatlari;
- mahsulot (xizmat)larning majburiy sertifikatsiya qilish xarajatlari;
- ishlab chiqarish jarohatlari tufayli mehnat qobiliyati yo’qolishi munosabati
bilan tegishli vakolatli organlarning qarorlari asosida va qarorlarsiz to’lanadigan
nafaqalar;
- umumiy foydalaniladigan yo’lovchilar transporti xizmat ko’rsatmaydigan
yo’nalishlarda xodimlarni ish joyiga olib borish va olib kelish bilan bog’liq xrajatlar.
