149
аналоглари билан таққослайдилар. Одатда, ҳаққоний таққослаш дастурларнинг
турли вазифалари ва уларни фойдаланиш ғоялари билан мураккаблашади.
Масалан,
Maple системаси, асосан аналитик (символлик) ҳисобларни
бажаришга мўлжалланган ва бунинг учун, ўзининг синфида кучли
ихтисослаштирилган процедуралари ва функция(3000 дан ошиқ)лар тўпламига
эга. Дастурни бундай комплектлаш ўртача мураккаблик даражасидаги математик
ҳисоблашни бажариш заруратига эга бўлган фойдаланувчига кўплик қилади.
Mapleимкониятлари касбий математик - фойдаланувчиларга мўлжалланган;
Mapleмуҳитида масалалар ечиш нафақат қандайдир функция устида амаллар
бажаришни билиш, балки унга киритилган ечиш методларини билишни талаб
этади:
Mapleдагикўпгина ўрнатилган функцияларда ечиш методини берадиган
аргумент пайдо бўлади.
MathCadни ишлаб чиқувчилар асосий эътиборни фойдаланувчининг
талабларига кўра
системани кенгайтиришга қаратганлар.
Бунинг учун, алоҳида
олиниши мумкин бўлган ва ўрнатишда системага қўйиладиган қўшимча
функцияларга эга бўлган қўшимча
кутубхоналар
ва
кенгайтириш,
шунингдек,
бевосита
шахсий
ҳисоблардан
фойдаланиш
мумкин
бўлган
ҳаракатдаги
алгоритм
ва
ҳужжатларга оид мисолларга эга бўлган
махсус масалаларни ечиш методлари
баён қилинган электрон китоблар пакетлари белгиланган. Бундан ташқари, зарур
ҳолларда шахсий функцияларни яратиш ва уларни система ядросига
DLL
механизми((
Dynamic Link Library – динамик уланувчи кутубхоналар) – функция ва
процедураларни бошқа дастурчилар, балки бошқа дастурлаш тилида ёзган
дастурга жорий этишнинг универсал механизми. Жорий этиш лойиҳани
компиляцияси вақтида эмас, балки тайёр дастурни тезкр хотирага юклаш
мобайнида амалга ошади) орқали бириктириш имконияти мавжуд.
MathCad дастури Mapleдан фарқли ўлароқ, бошиданоқ математик
масалаларни сонли ечиш учун яратилган, у назарий математикани эмас, балки
бевосита масаланинг математик жиҳатига чуқурлашмасдан
натижа олиш зарур
бўлган амалий масалаларни ечишга мўлжалланган. Умуман, у символлик
ҳисоблар зарур бўлган ва
Maple (14 версиядан бошлаб —
MuPAD) нинг
интеграллашган ядроси мўлжалланганларга зарурдир. Айниқса, таълимга
мўлжалланган ҳужжатлар яратиш ҳақида гап бораётганда, жараён ва
ҳодисаларнинг физик кўринишидан келиб чиққан ҳолда математик моделни
яратишни намойиш этиш зарур бўлган ҳолларда, у жуда фойдалидир.
MathCadнинг символлик ядроси, асл
Maple (
MuPAD)дан фарқли ўлароқ,
сунъий
даражада чегараланган (300 га яқин функцияларга кириш мумкин), лекин бу
кўпчилик ҳолларда муҳандисликга оид масалаларни ечиш учун тўлиқ етарлидир.
Бундан ташқари,
MathCadни тажрибали фойдаланувчилари, 13
версиясигача (ўзи ҳам) содда усулда
Mapleядросининг қарийиб барча функционал
тўплами(“ҳужжатлаштирилмаган имкониятлар” деб аталувчи)га таъсир этиш
мумкин, бу эса
MathCad ҳисоблаш қувватини
Mapleга яқинлаштиради.
Интерфейс. MathCad ни аналогогик дастурлардан асосий фарқи – бу
ифодаларни киритиш тартибини матнлилиги эмас, балки графиклигидадир.
150
Буйруқлар, фунциялар, формулаларни териш учун клавиатурани ҳам,
ускуналарнинг махсус панелларидаги кўплаб тугмаларидан ҳам фойдаланиш
мумкин. Ҳар иккала ҳолда ҳам – формулалар одатдаги китобга аналогогик
кўринишга эга бўладилар, б.а. формулаларни териш учун махсус тайёргарликни
зарурати йўқ. Киритилган формулалар билан ҳисоблар фойдаланувчи хоҳишига
кўра: ёки бир вақтни ўзида териб бир онда, ёки буйруқ бўйича амалга
оширилади. Одатдаги формулалар чапдан ўнгга қараб ва юқоридан пастга томон
(матнни ўқишга ўхшаш) ҳисобланади. Ихтиёрий ўзгарувчи, формула,
параметрлар натижани кўриб турган ҳолда ўзгартириш мумкин. Бу интерфаол
ҳисоблаш ҳужжатларини ҳақиқий эканлигини ташкил этиш имкониятини беради.
Бошқа дастурларда (
Maple,
MuPAD,
Mathematica) ҳисоблашлар, матн
кўринишида киритилган буйруқларни формулага трансформация қиладиган
дастурли интерпретатор
28)
тартибида жорий этилади.
Maple ўзининг интерфейси
билан анъанавий дастурлаш тили муҳитида дастурлаш кўникмасига эга бўлган
фойдаланувчилар учун мўлжалланган.
MathCadни фойдаланиш учун у ёки бу
кўринишда дастурлаш билан умуман танишмас бўлиши мумкин.
MathCad дастурлашсиз дастурлаш воситаси сифатида ўйлаб топилган,
лекин, агар бундай талаб бўлса,
MathCad ўзлаштириш
учун етарлича содда
мураккаб алгоритмларни дастурлаш имкониятли ускуналарига эга.
Ўлчовли катталикларни ҳисоблашларда
MathCadдан фойдаланиш
имконятини алоҳида айтиш мумкин. Бунда бирликлар системасини: СИ, СГС,
МКС ва бошқ. танланиши мумкин. Равшанки, ҳисоблашларнинг натижалари ҳам
мос ўлчовни олади. Бундай имкониятнинг фойдасини баҳолаш анча мушкул,
чунки ҳисобларда, айниқса физик ва муҳандислик ҳисобларда хатоларни кузатиш
етарлича соддалашади.
MathCad визуаллаш механизми
Mapleдагидан анчагина пастроқ.
Mapleда
ихтиёрий даража мураккабликдаги график ёки сирт ясаш учун функциянинг тури
маълум бўлса етарли.
Mapleга нисбатан
MathCad графикаси яна қуйидаги
