Oqava suvlarni kimyoviy tozalash usuli
1. Kimyoviy ishlov berish
Kimyoviy usul suvdagi organik moddalar va noorganik aralashmalarni olib tashlash uchun kimyoviy reaktsiyaning ta'siridan foydalanadi. Asosan kimyoviy koagulyatsiya usullari, kimyoviy oksidlanish usullari, elektrokimyoviy oksidlanish usullari va boshqalar mavjud.
Kimyoviy koagulyatsiya usuli asosan suvdagi mikro-suspenziya va kolloid moddalar uchun ishlatiladi. Kimyoviy moddalar qo'shilishi natijasida hosil bo'lgan koagulyatsiya va flokulyatsiya kolloidning nobud bo'lishiga olib keladi va cho'kma hosil qiladi. Pıhtılaşma usuli nafaqat oqava suvda zarracha hajmi 1 dan 10 mm gacha bo'lgan nozik to'xtatilgan zarrachalarni yo'q qiladi, balki xromatiklik, mikroorganizmlar va organik moddalarni ham yo'q qiladi. Usulga pH qiymatining o'zgarishi, suv harorati, suvning sifati, suv miqdori va boshqalar ta'sir qiladi va ba'zi eriydigan organik va noorganik moddalarni olish tezligi past bo'ladi.
Kimyoviy oksidlanish usuli odatda kimyoviy kanalizatsiya tarkibidagi organik ifloslantiruvchi moddalarni oksidlovchi bilan olib tashlash va tozalash usulidir. Oqindi suvlarning kimyoviy oksidlanishi va kamayishi oqava suv tarkibidagi organik va noorganik toksik moddalarni toksik bo'lmagan yoki kam zaharli moddalarga aylantirishi va shu bilan oqova suvlarni tozalash maqsadiga erishishi mumkin. Havoning oksidlanishi, xlor oksidlanishi va ozonlanish keng tarqalgan bo'lib qo'llaniladi. Havoning oksidlanishi, asosan, zaif oksidlanish qobiliyati tufayli oqava suvlarni ko'proq reduktiv moddalar bilan tozalash uchun ishlatiladi. Xlor keng tarqalgan ishlatiladigan oksidlovchi. U asosan fenol va siyanidni o'z ichiga olgan organik oqava suvlarni tozalashda, oqindi suvlarni ozon bilan tozalashda va oksidlanish qobiliyatida qo'llaniladi. Kuchli, ikkilamchi ifloslanish yo'q. Ozon oksidlanish usuli, xlor oksidlanish usuli, uning suvni tozalash effekti yaxshi, ammo energiya sarfi katta, narxi katta va u katta hajmli va nisbatan past konsentratsiyali kimyoviy oqava suvlarni tozalash uchun yaroqsiz.
Elektrokimyoviy oksidlanish usuli elektrolit xujayrasida, oqindi suvdagi organik ifloslantiruvchi moddalar elektrodda redoks reaktsiyasi natijasida chiqariladi va chiqindi suvdagi ifloslantiruvchi moddalar elektrolit hujayrasi anodida yo'qoladi, xlor ionlari esa ifloslantiruvchi moddalarni bilvosita oksidlash va yo'q qilish uchun xlor gazini va kislorodni hosil qilish uchun xlorni anodda to'kish ham mumkin. Aslida, anodning oksidlanishini kuchaytirish va elektrolit hujayraning ichki qarshiligini kamaytirish uchun elektroklorlash deb ataladigan oqava suvlar elektroliz hujayrasiga ba'zi natriy xlorid qo'shiladi. NaCl qo'shilgandan keyin anodda xlor va gipoxlorit hosil bo'lishi mumkin. Shuningdek, u suvdagi noorganik va organik moddalarga kuchli oksidlanish ta'siriga ega. So'nggi yillarda elektrooksidlanish va elektroedruktsiya sohasida ba'zi yangi elektrod materiallari kashf qilindi va ba'zi yutuqlarga erishildi, ammo yuqori energiya iste'moli, yuqori narx va yon reaktsiyalar hali ham mavjud.
2. Jismoniy ishlov berish
Kimyoviy oqava suvlarda keng tarqalgan fizik usullar filtratsiya, tortish yog'inlari va havo flotatsiyasini o'z ichiga oladi.
Filtrlash usuli suvdagi aralashmalarni granülli granüler qatlam orqali ushlab turish, asosan suvda to'xtatilgan moddalarni kamaytirishdan iborat. Kimyoviy kanalizatsiyani filtrlash ishlarida umumiy ramka filtri va mikropor filtr ishlatiladi, mikroporoz naycha polietilendan tayyorlanadi. Diafragma o'lchamini sozlash mumkin, va almashtirish qulay;
Gravitatsion cho'kindi usuli - qattiq suyuqlik ajralishiga erishish uchun tortishish maydonchasi ta'sirida suvda to'xtatilgan zarrachalarning cho'kma xususiyatidan foydalanish va tabiiy cho'kindi hosil qilish jarayoni;
Havoni suzish usuli adsorbsiyalangan mikrob pufakchalarini hosil qilish va to'xtatilgan zarrachalarni tashish orqali suv yuzasini chiqarish usulidir. Ushbu uchta fizik usul sodda va boshqarishda qulaydir, ammo juda katta cheklovlarga ega bo'lgan eruvchan oqava suv tarkibiy qismlarini olib tashlash uchun qo'llanilmaydi.
3. Fotosokatalitik oksidlanish texnologiyasi
Fotosokatalitik oksidlanish texnologiyasi O2 va H2O2 kabi oksidlovchilarni fotoeksitsit oksidlanishi bilan optik nurlanish bilan birlashtiradi. Amaldagi yorug'lik asosan ultrabinafsha nurlar, jumladan UV-H2O2, UV-O2 va boshqa jarayonlar bo'lib, ular kimyoviy oqava suvda xloroform, uglerod tetraxloridi va poliklorli bifenil kabi refrakter moddalarni davolash uchun ishlatilishi mumkin. Bundan tashqari, ultrabinafsha nurli Fenton tizimida ultrabinafsha nurlar va temir ionlari o'rtasida sinergistik ta'sir ko'rsatiladi, shuning uchun gidroksil radikallarni hosil qilish uchun vodorod peroksidining parchalanish tezligi juda tezlashadi va organik moddalar oksidlanish yo'li bilan chiqariladi. .
Fotokimyoviy reaktsiya deb ataladigan narsa kimyoviy reaktsiya bo'lib, uni faqat yorug'lik ta'siri ostida amalga oshirish mumkin. Ushbu reaktsiyada molekulyar assimilyatsiya qilingan yorug'lik energiyasi yuqori energiya holatiga qo'zg'atiladi, so'ngra elektron qo'zg'atilgan holat molekulalari kimyoviy reaktsiyaga kirishadilar. Fotokimyoviy reaktsiyaning faollashuv energiyasi fotoning energiyasidan kelib chiqadi. Quyosh energiyasidan foydalanish, fotoelektrik konversiya va fotokimyoviy konversiya doimo fotokimyoviy tadqiqotlarning faol sohalari bo'lib kelgan. 80-yillarning boshlarida atrof-muhitni muhofaza qilishda fotokimyoning qo'llanilishi o'rganila boshlandi. Ular orasida fotokimyoviy degradatsiyani davolashning ifloslanishi, shu jumladan katalizator va katalizatorsiz fotokatalitik degradatsiyasi ayniqsa muhim edi. Birinchisi, ultrabinafsha nurlari ostida ifloslantiruvchi moddalarni oksidlash va parchalash uchun oksidlovchi sifatida ozon va vodorod peroksididan foydalanadi. Ikkinchisini, shuningdek, fotokatalitik degradatsiya deb atashadi, ularni bir hil va heterojen ikki turdagi bir hil fotokatalitik degradatsiyaga bo'lish mumkin. O'rta vosita sifatida Fe2 + yoki Fe3 + va H 2 O 2 dan foydalanib, ifloslantiruvchi moddalar fotosurat-Fenton (fotosurat-Fenton) reaktsiyasi bilan parchalanadi. Bunday reaktsiyalar to'g'ridan-to'g'ri ko'rinadigan yorug'likdan foydalanishi mumkin; ko'p fazali fotokatalitik buzilish ifloslanishda. Tizim - yarimo'tkazgichga, suv molekulalariga va shunga o'xshash adsorbsiyalangan eritilgan kislorod juftlari elektron teshiklari bilan o'zaro ta'sir o'tkazib, OH kabi oksidlovchi radikallarni hosil qiladi, ular ifloslantiruvchi moddalar bilan gidroksil guruhlariga almashtiriladi. Atrof muhitni ifloslanishini nazorat qilishda katalizatorsiz fotokatalitik buzilish bilan solishtirganda, CO2, H2O va NO3-, PO43-, SO42-, xlorid va boshqa fotokimyoviy buzilishlarga olib keladigan barcha yoki deyarli barcha ifloslantiruvchi moddalarni elektron o'tkazishi va boshqa minerallashuvi Amaliy tadqiqotlar olib borilmoqda. yanada faol.
4. Ultrasonik texnologiya
Ultrasonik texnologiya - bu ultrasonik to'lqinlar va to'yingan gazlarning chastotasini boshqarish orqali organik moddalarni ajratish va ajratish.
Quvvat ultratovushining kavitatsiya effekti suvdagi zararli organik moddalarning emirilishi uchun noyob fizik va kimyoviy muhitni ta'minlaydi, bu esa ultratovushli kanalizatsiya tozalash maqsadlarini amalga oshirishga olib keladi. Ultrasonik kavitatsiya pufagining qulashi natijasida hosil bo'lgan yuqori energiya kimyoviy aloqani buzish uchun etarli. Suvli eritmada kavitatsiya pufagi gidroksil guruhi va organik moddalar bilan oksidlanish reaksiyasidan o'tgan vodorod guruhini hosil qilish uchun qulaydi. Kavitatsiyaning noyob fizik-kimyoviy muhiti yangi kimyoviy reaktsiya yo'lini ochadi, bu kimyoviy reaktsiya tezligini oshiradi va organik moddalarni zararsizlantirish qobiliyatiga ega. Uzluksiz ultratovush tekshiruvidan so'ng zararli organik moddalar noorganik ionlarga, suvga, karbonat angidridga yoki kislota kabi toksik bo'lmagan yoki kam zaharli moddalarga aylanishi mumkin.
5. Magnit ajratish usuli
Magnit ajratish usuli - bu kimyoviy kanalizatsiya tarkibiga magnit turlari va koagulyantlarni qo'shish va magnit turlarining remenansidan foydalanish. Koagulyantning ta'sirida bir vaqtning o'zida zarralar bir-biriga to'planib, o'sib boradi va to'xtatilgan moddaning ajralishi tezlashadi. Keyin organik ifloslantiruvchi moddalarni olib tashlash uchun magnit separatordan foydalaning, laboratoriyadan chet el yuqori gradient magnit ajratish texnologiyasi qo'llanilgan.
Oqava suvlarni tozalashda magnit ajratish texnologiyasini qo'llashning uchta usuli mavjud: to'g'ridan-to'g'ri magnit ajratish, bilvosita magnit ajratish va mikrobial-magnit ajratish. Oqava suvlarni tozalash uchun magnit texnologiyasidan foydalanish asosan ifloslantiruvchi moddalarning birlashuvchanligini va ifloslantiruvchi moddalarning qo'shimchali birligini ishlatadi. Bu ferromagnetizm yoki paramagnetizm bilan ifloslantiruvchi vositani anglatadi, bu magnit kuch bilan sirt diametri kattalashgan zarralarga to'planib, keyin olib tashlanadi. Qo'shish deganda magnit ajralish orqali olib tashlashni osonlashtirish uchun tashqi magnitli urug'lar yordamida zaif paramagnitik yoki magnit bo'lmagan ifloslantiruvchi moddalarning magnit xususiyatlarini yo'q qilish tushuniladi; yoki tashqi mikroorganizmlar yordamida oqava suvda paramagnetik ionlarning adsorbsiyasi va Paramagnit ifloslantiruvchi moddalarni magnit ajratish orqali ion holatini olib tashlash.
Yuqori gradyanli magnit ajratish jarayoni magnit ajratish texnikasidan biridir. Chiqindilarni ifloslantiruvchi moddalarni ajratish yoki oqava suvdan foydali moddalarni ajratib olish usuli magnit maydonda magnitlangan substratning induktsiyalangan magnit maydonini va yuqori gradyanli magnit maydon hosil qilgan magnit kuchni ishlatib. Magnit separatorlarni ikki turga bo'lish mumkin: doimiy magnit separator va elektromagnit separator. Har bir tur oraliq va doimiy turlarga ega. Yuqori gradyanli magnit ajratish texnologiyasi oqava suvda magnitli moddalarni tozalash uchun ishlatiladi va oddiy jarayon, ixcham uskunalar, yuqori samaradorlik, yuqori tezlik va arzon narxlardagi afzalliklarga ega.
Nurlanish manbayi sifatida gazli yoki qattiq tanali lazer bo’lishi mumkun. Turg'un va ko’chma dasgohlar ishlatiladi.
- xromatografik usul- aralashmalar kompanentlarni ikki xarakatchan va xarakatsiz fazolarga silistiv ajratishga asoslangan. Usullarning afzalligi kam miqdordagi va maxsus raksiyalarga kirmaydigan moddalarni aniqlaydi.
Kamchiligi 100% ifloslantiruvchi zararli moddalarni yutish qobilyatiga ega bo’lgan yangi sarbentlarni ishlashidir. Bu usulda uglevadaraodlar, organic kislatalar, pestisidlar va boshqalar aniqlanadi. Turg'un asboblar ishlatiladi.
- atomli- absorbsiya usuli elementlar atomlarning rezonansli
nurlanishlarini selektiv yutish xususiyatidan faydalaniladi. Masalan bu usulda havodagi og'ir metallar tarkibi aniqlanadi. Turg'un asboblar
ishlatiladi.
- moes- spektrometrik usul- moddalar tarkibidagi qisimlarning spektir massalarining aniqlashga asoslangan; Turg'un asboblarishlatiladi.
Radiasion ifloslanishlarni quydagi usullarda aniqlanadi:
- ionizasiya usuli- tashqi radiasiya manbai g'isobiga kameradagi gazlarni ionlanishini o’lchashka asoslangan;
- kimyoviy usul- ionli turlanish ta`sirida moddalardagi radiiosion-kimyoviy o’zgarishlarnisonini o’lchashga asoslangan.
- fotagrafik usul moddalarda paydo bbo’ladigan sonli nurlanmshni ro’yxatga oluvchi sezgir fotomatiral qatlami;
- ssiktilyasiya usuli- yuqori inergiyali nurlanish ta`sirida ko’rnuvchi nurlarni ro’yxatga olishga asoslanadi.Bu usullarda turhun va ko’chma asboblar ishlatiladi.
- Issiqlik (xarakatli) iflos, quyuq usullarda aniqlanish mumkun infira qizil termometirlar -8-14 mkm spektirlada nurlanish oqimini inteksivligini kattaligini o’lchashga asoslangan , (1000 S dan yuqori), (ko’chma asboblar).
- simobli va spirtli (suyuqlik) termositlarmoddalarning harakat
ta`sirida o’zining hajminio’zgartirishga asoslangan.
-termometir- metal bug'larining har xil harakat chijiq kengayishiga asoslangan. Ko’chmaasboblar ishlatiladi.
Shovqinli ifloslanishlarni o’lchash uchun spektral va integral o’lchash usullari aniqlanadi. Bu usul tovush bosimini (16... 2000 Gs) tovush chegaralaridagi yoki aloxida o’zgarishini o’lchashga asoslangan.
Titrashli (tebranish) ifloslanishlar quyidagi usullarda aniqlanadi:
- p'ezoelektrik usul - ya`ni mexanik tebranishlarni elektr
signallarga o’zgartirishlarga asoslashga.
- Tebranish akustik - mexanik past chastotali tebranishlarni
elektromagnit signallarga o’zgartirishga asoslangan.
Yorug'lik ifloslanishlari quyidagi usullar bilan aniqlanadi: - fotometrik usul - yorug'lik ta`sirida xar xil yarim o’tkazgichlar o’tkazish kobiliyatini.
4.7. Elektiramagnit ifloslanishlari aniqlash uchun ishlatiladi.Bu usul ejlektiramagnit energiya oqimini har xil chastatalar chegarasida sanoat chastatalari (50...60Gs)dan o’ta yuqori chastatalargacha o’lchamga asoslashgan.
4.8. Biologik ifloslanishlar-biomindikasiya usulida aniqlanadi.
Bu usul "trik" asboblar ya`ni "biomidikatorlar" - bakteriyalar, suv sh,tlari va boshqalarning ATM ifloslanishi darajasiga qarab xolatlarni va rivojlanishini kuzatishga asoslangan.
Indikasiya va tahlil usullarini tashlashda ahamiyati ularning sezgirligi va ishlab chiqarilishini hamda namunani olishi va o’lchamga tayorlash texnik va texnologiyaning e’tiborga olish kerak.
Adabiyotlar:
1.N.N.Krupenio.Ekalogigikiy monitoring. Ucheb.posobi.Izd."Mashrut", M.2005Y
2.Uzb.R.da atrof tabiy muxit muxofazasi va tabiy resurslardan foydalanishning xrlati tugrisida milliy ma`ruza.T.2006y.
|
