|
O‘quvchilarning og‘zaki va yozma hisoblash malakalarini shakllantirish
|
| bet | 1/4 | | Sana | 24.01.2024 | | Hajmi | 130,96 Kb. | | #144302 |
Bog'liq 3-s
S 3 QO‘SHISH VA KO‘PAYTIRISH JADVALLARI VA ULARGA MOS AYIRISH VA BO’LISH HOLLARINI O‘RGATISH. OG'ZAKI HISOBLASH TEXNOLOGIYALARI. YOZMA HISOBLASH ALGORITMINI O‘RGATISH.
Reja:
O‘quvchilarning og‘zaki va yozma hisoblash malakalarini shakllantirish.
Hisoblash usulini bilishni mustahkamlash va hisoblash ko‘nikmasini ishlab chiqish (o‘rganish).
Qo‘shish va ko‘paytirish jadvallari va ularga mos ayirish va bo‘lish hollarini o‘rgatish.
Tayanch so‘zlar: og‘zaki va yozma hisoblash, Qo‘shish va ko‘paytirish jadvallari, ayirish va bo‘lish hollari, hisoblash ko‘nikmasi
O‘quvchilarning og‘zaki va yozma hisoblash malakalarini shakllantirish.
O‘gzaki hisoblashlar
1.Hisoblashlar yozuvlarsiz (ya`ni miyada bajaradilar) yoki yozuvlar bilan
tushintirib berilishi mumkin:
a) tushintirishlarni to‘la yozish bilan (ya`ni hisoblash usilini dastlabki mustahkamlash bosqichida )berish mumkin . 23+4=(20+3)+4=20+(3+4)=27,
9+3=9+(1+2)=(9+1)+2=12 va h k ;
b) berilganlarni va natijani yozish mumkin. Masalan, 23+4=27, 9+3=12
v) hisoblash natijalarini nomerlab yozish mumkin ( bunda tekshirish osonlashadi) . Masalan:
1) 27
2) 12 va h. k .
Amallar 10 va 100, xonali sonlar ustida hisoblashlarning og‘zaki usullaridan foydalanib bajariladi.
Yozma hisoblashlar:
1.Hisoblashlar yozma bajariladi. yozma hisoblashlarda yechimini yozish ustun qilib bajariladi.
Masalan:
27
+43
70
2. Hisoblashlar quyi xona birliklaridan boshlanadi (yozma bo‘lish bundan mustasno).
71
-31
40
3. Oraliq natijalar darhol yoziladi.
4.Hisoblashlar o‘rnatilgan qoidalar bo‘yicha, shu bilan birga bitta yagona usul bilan bajariladi.Masalan:
34
* 14
136
+ 34
476
100 ichida sonlar ustida amallar hisoblashlarning yozma usullaridan foydalanib bajariladi.
Masalan: 32 | 4
- 32 8
0
Ba`zi misollarni og‘zaki ham, yozma ham yechish mumkin. Bu hollarda o‘quvchilar yechimlarini taqqoslab , arifmetik amallarning mazmunini va sonlar ustida bajarilayotgan amallar mazmunini yaxshi tushinib oladilar. O‘qitish protsessida har xil metodlar , usullar va vositalardan foydalanib, ko‘p sonda mashq qildirish harakteridagi mashqlarni bajarish bilan arifmetik amallarning jadval hollarini o‘zlashtirishini avtomatizimda (yod olishga) yetkazish kerak. Arifmetik amallarning jadval hollarini yetarlicha puxta o‘zlashtirmaslik yozma hisoblash usullarini o‘zlashtirishda pand berib qo‘yishi mumkin, bu hisoblashlar ham III sinfda (o‘quvchilar zarur bo‘lib qolganda bajarilayotgan amallarni tushintirib bera oladigan bo‘lganlaridagina ) avtomatizimgacha yetkazilishi kerak (dasturning “o‘quvchilarning bilim va malakalariga talablar” bo‘limiga qarang ).
Qo‘shish va ayirishni o‘rganishga doir tayyorgarlik ishi nomerlanishni o‘rganishda birinchi darslaridanoq boshlanadi. Bunda yuqorida aytib o‘tilganidek, natural ketma-ketlikdagi sonlarning hosil bo‘lish hollari (a+1) bilan bir qatorda qo‘shish va ayirishning boshqa hollari ham qaraladi. Bu amallarning natijalarini topishda to‘plamlar ustida ko‘p marta amallar bajarib, shuningdek masalalar yechishda o‘quvchilar to‘plamlarni birlashtirish amallari qo‘shish amaliga, ularning qismini ajratish esa ayirish amaliga mos kelishini aniqlaydilar. Bundan tashqari o‘quvchilarning e’tiborini qo‘shganda oldingidan ko‘payishiga ayirganda esa kamayishiga e’tiborni qaratmog‘i zarur.
O‘quvchilar nomerlashni o‘rganishning oxiriga borib birinchi o‘nlikdagi istalgan songa birni qo‘shishi yoki ayirish bilan hosil qilish usulini mustahkam o‘rganib borishlari va bu usuldan foydalanib (birin-ketin) sanash bilan emas, birni qo‘shish va ayirish bilan bemalol bajarishlari lozim. Bolalar sekin-asta o‘z kuzatishlarini umumlashtiradilar va quyidagicha xulosaga keladilar:
Songa 1 ni qo‘shish-bu undan keyingi keluvchi sonni aytish demakdir. Sondan 1 ni ayirish undan oldingi keluvchi sonni aytish demakdir. Alohida ajratilgan darsga o‘rganilgan barcha a+1 hollar sistemalashtiriladi. O‘qituvchi rahbarligida bolalar “1 ni qo‘shish” va “1 ni ayirish” jadvallarini tuzadilar va ularni yod oladilar.
Bir tomondan, hisoblash usullarining o‘xshashligini, ikkinchi tomondan qo‘shish va ayirish amallarining qarama-qarshi Harakterini ta’kidlash uchun “2 ni qo‘shish” va “2 ni ayirish” xuddi shuningdek keyinroq “3 ni qo‘shish” va “3 ni qo‘shish” va “3 ni ayirish” hamda “4 ni qo‘shish” va “4 ni ayirish” hollari bir-biri bilan taqqoslanib bir vaqtda o‘rganiladi.
Hisoblash malakalari ustida ish quyidagi reja bo‘yicha olib boriladi:
qo‘shish va ayirish usullari bilan tanishish;
bu usullarni qo‘llashga va hisoblash malakalarini egallashga doir mashqlar.
jadvallar tuzish va ularni yod olish, hisoblash malakalarini egallash “2 ni qo‘shish va ayirish”ni o‘rganish. Bularni o‘tish usuli bilan tanishtirish metodikasini qarab chiqaylik.
Tayyorgarlik davrida ( mavzuni o‘rganishga 1-2 dars qolganda) bolalarning 6+1+1, 9-1-1 ko‘rinishidagi ikki amalli misollarni yechishga o‘rgatish tavsiya etiladi, bunda bolalarda 1 ni qo‘shish va ayirish malakalari mustahkamlanadi va quyidagicha kuzatishlar paydo bo‘ladi:
Agar 1 ni va 1 ni qo‘shsak (ayirsak), u holda bor yo‘g‘i 2 ni qo‘shgan (ayirgan) bo‘lamiz. Dastlab bunday masalalarni yechishni predmetlar ustida amallar bajarish orqali namoyon qilinadi. Masalan, “4 ta ko‘k kvadrat qo‘ying, 1 ta sariq kvadratni va 1 ta qizil kvadratni surib qo‘ying. Nechta kvadrat hosil bo‘ladiq 4+1+1, bunday misolni qanday yechishimizni tushuntiring (4 ga 1 ni qo‘shamiz, 5 hosil bo‘ladi,
5 ga 1 ni qo‘shamiz 6 hosil bo‘ladi”) 7-1-1
misol ham xuddi shunday yechiladi. Hisoblashlarning yangi usullarini o‘rganishga bag‘ishlanadigan darsda ham dastlab bir nechta tayyorgarlik mashqlari bajariladi, bolalar misollarni (8+1+1, 9-1-1 va h.k.) ularning har birini tushuntirib yechadilar. O‘qituvchi savol beradi. “agar 1 ni yana 1 ni qo‘shgan bo‘lsak, hammasi bo‘lib qancha qo‘shdik (agar) 1 ni va yana 1 ni ayirgan bo‘lsak, hammasi bo‘lib nechani ayirdik?)”
Navbatdagi uchinchi davrda “5,6,7,8,9 ni qo‘shish” hollari uchu qo‘shish usullari o‘rganiladi. Bu misollarda 10 ichida qo‘shishda ikkinchi qo‘shiluvchi birinchi qo‘shiluvchidan katta (1+9, 2+7, 3+5, 4+6…). Agar hisoblashlarda qo‘shiluvchilarning o‘rni almashtirilsa, u hollarda barchasi ilgari o‘rganilgan a+1, a+2, a+3, a+4 ko‘rinishdagi hollarga keladi.
|
| |
