2-topshiriq. Ravishlar ishtirokida gaplar tuzing.
Hozir, ertalab, tinmasdan, bexosdan, do’stona, ilojsiz
3-topshiriq. O’zbek tiliga tarjima qiling.
1. Айбек спокойно воспринял эту новость. 2. Озода очень хотела поступить в университет. 3. Беседа продолжилась до самого утра. 4. Послезавтра мы все едем в горы. 5. Иногда мы собираемся со своими бывшими одноклассниками.
O‘ZBEK UDUMLARI
YORDAMCHI SO’ZLAR. SO’ZLARNING ALOHIDA GURUHLARI
O’ZBEK UDUMLARI
Har bir xalqning o’ziga yarasha urf-odatlari, marosimlari bo’ladi. Agar biz dunyo xalqlarining hayotiga nazar tashlasak, bir-biriga o’xshamagan, turli-tuman marosimlarni ko’ramiz.
Marosimlar jamiyat, xalq va shaxs hayot faoliyatidagi muhim o’zgarishlar, ijtimoiy ahamiyatga molik voqealar bilan bog’liq bo’lib, ular ibrat orqali tarbiyalash vazifasini bajaradi.
Marosimlarda milliy ruhdagi bo’lgani kabi diniy urf-odatlar va rasm-rusumlar ham o‘z ifodasini topadi.
Bularga:
To’y marosimlari – beshik to’y, sunnat to’yi, muchal to’yi, nikoh to’yi va hovli to’yi;
Sayillar – lola sayli, qovun sayli va mehrjon (xosil) bayrami;
Yig’inlar (tomosha, tug’ilgan kunni nishonlash) yigit bazmi, qiz bazmi (majlisi), kelin salom. Uloq, poyga, kurash, turli bellashuv – musobaqalar;
Ziyoratga borish, safarga chiqish;
Hayitlar – Ramazon hayiti va Qurbon hayiti (umra va Xajga borish, kutib olish tantanalari);
Hashar, obodonlashtirish tadbirlari;
Aza, ma’raka marosimlari kiradi.
Bunday davralar va yig’inlarning tarbiyaviy ahamiyati juda yuksak bo’lgani sababli asrlar osha o’z ahamiyatini saqlab kelmoqda.
Etnografiya (etno-ethno-elat va grafiya- yozaman) xalqlar, etnik birliklarning turlari hisoblanadi.
Ularning kelib chiqishi (etnogenez) turmushi, tarixiy – madaniy munosabatlarni o’rganadigan ijtimoiy fandir.
Xalq urf-odatlari haqida gap ketganda rusiyzabon insonlar, ayniqsa, talaba yoshlarning tasavvurida “kelin salom” namoyon bo’ladi. Chunki uzoq yillar davomida yaqin qo’shnichilik munosabatlarida yashagan xalqlarimiz to’y va to’ydan keyingi rasm-rusumlarning bevosita ishtirokchisiga aylanganlar.
O’zbek to’ylari tahlil qilinganda, beshik, sunnat va nikoh to’yi bilan bog’lanib ketgan marosimlar shunchalik ko’pki, sanab tugatib bo’lmaydi.
Shu sababli ham biz ularning ba’zilariga to’xtalamiz:
Eshik (hovli) tozaladi qarindosh- urug’lar to’y bo’lib o’tadigan hovli - joyni tozalab, to’y o’tadigan joy- sahn tayyorlaydilar.
Qozon qurdi- to’ydan bir kun oldin osh pishiriladigan qozon- o’choq tayyorlab qo’yiladi.
Tandir qurdi-bu ibora to’y boshlanishidan darak berib, ko’pchilik ishtirokida to’yga somsa va non pishirish uchun tandir quriladi.
Sabzi to’g’rar-to’yda katta dosh qozonlarda pishiriladigan palov oshning asosiy masalliqlaridan biri bo’lgan sabzini asosan erkaklar to’grab qo’yadilar. To’yga atab so’yilgan qo’yning kalla- pochasi pishirilib, o’tganlarning ruhiga duoi- fotiha qilinadi.
Uy ko’rdi-fotiha qilingandan so’ng, kelinning oilasidagilar kelib kuyovning uy- joyi va yashash sharoiti bilan tanishib ketadilar.
Mol yoyar- kelinning yangalari kelib kelin- kuyovga atalgan uy (yoki xesha) ni parda, mebel va boshqa jihozlar bilan yasatib ketadilar.
Sochqi sochish-yangi tug’ilgan go’dak, askarlikdan qaytgan o’gil hamda kelin- kuyovlar ustidan hayoti shirin bo’lishi uchun shirinlik, to’kin bo’lishi uchun tanga sochiladi, uni niyat qilib terib olinadi.
Poyondoz to’shash-kelin- kuyovlar hamda Xaj ziyoratidan qaytganlar oyoqlari ostiga gazmol solinadi.
|
