O’zbekiston badiiy akademiyasi kamoliddin behzod nomidagi milliy rassomlik va dizayn instituti

O’zbekiston baDIIY AKADEMIYASI KAMOLIDDIN BEHZOD NOMIDAGI MILLIY RASSOMLIK VA DIZAYN INSTITUTI

San’atshunoslik fakulteti tasviriy va amaliy san’at yo’nalishi

3-bosqich 061-18 gurh talabasi nasrullayeva nafosat

Kashtachilik

• Kashtachilikning eng qadimiy namunalaridan aksariyati 19-asr boshiga mansub. Bu davrda kashtachilikning Buxoro Nurota Shaxrisabz Samarqand Toshkent Farg’ona kabi yetakchi markazlar shakllangan. An’aanaviy kashtachilikning asosiy buyumlari quidagilardan iborat – so’zana joypush, oy palak zardevor, yostiqpo’sh lola bolish bog’joma, oyna xalta tuz xalta va boshqalar. Kashtachilik buyumlarining bezagi asosan o’simliksimonnaqshlardan iborat bo’lib, unda ham geometrik ham zoomarf va buyumlar tasvirlari mavjud. Kashtachilik o’zbek xotin-qizlari xalq ijodining eng ommaviy turlaridan biri bo’lgan. O’troq aholi uchun kashtachilik an’anaviy uy bezaklarining uzviy qismi bo’lgan. Ular ancha katta hajmdagi ro’zg’or buyumlarini kashtalar bilan bezashgan. Bu kashtalarning ifodasida hashamdor shakllarga moyillik ko’zga tashlanadi. Bular devorga: osiladigan so’zana zardevor dorpech choyshab ro’ijo, joynamoz dasturxon gavorapo’sh ya’ni beshikpo’sh (beshikko’rpa) do’ppi, kiyim-kechaklarning alohida qismlari. Respublikaning ko’chmanchi va yarimko’chmanchi xalqlarida kashtachilik ularning kiyim-kechaklari va qator mayda ro’zg’or buyumlarida o’zining yorqin ifodasini topgan.

Erkaklarning bayramda kiyiladigan choponlari, belbog’lari, xotin-qizlaning yopinchiqlari, pichoq qinlari, choyxalta, oyxalta, ketmon, qozon, tutqichlari, shunday kashtalar bilan ziynatlangan. XIX asr boshlari XX asr boshlarida o’zbek kashtachiligida naqsh-gullar mavzusini tanlash ularning kompazitsion guli rang tuzilishi usullari bo’yicha farqlovchi o’ziga xos maktablar yuzaga keldi. XIX asrda badiiy kashtachilining Nurota, Buxoro, Samarqand Shaxrisabz Toshkent va Farg’ona singari yirik markazlari paydo bo’ldi. Bu markazlarning har biri mahalliy badiiy xususiyatlari bilan farq qilar edi. XIX asrga kelib Nurotada kashtachilikning o’ziga xos hili vujudga keldi. Nurota kashtalari o’ziga xos xususiyatga ega bo’lib ular guldastalar bilan ziynatlanadi. Ammo guldastalarmatoning oq tagzaminini zich qoplamaydi. Nurota kashtachiligi O’zbekiston Badiiy kashtachiligida gul mavzularining boyligi va xilma-xilligi bo’yicha yetakchi o’rinni egallaydi. Ko’pincha islimiy naqshlar qushlarning suvratlari bilan jonlantirilgan. Ranglarida binafsharang sovuq bo’yoqlar ko’proq uchraydi.

• Erkaklarning bayramda kiyiladigan choponlari, belbog’lari, xotin-qizlaning yopinchiqlari, pichoq qinlari, choyxalta, oyxalta, ketmon, qozon, tutqichlari, shunday kashtalar bilan ziynatlangan. XIX asr boshlari XX asr boshlarida o’zbek kashtachiligida naqsh-gullar mavzusini tanlash ularning kompazitsion guli rang tuzilishi usullari bo’yicha farqlovchi o’ziga xos maktablar yuzaga keldi. XIX asrda badiiy kashtachilining Nurota, Buxoro, Samarqand Shaxrisabz Toshkent va Farg’ona singari yirik markazlari paydo bo’ldi. Bu markazlarning har biri mahalliy badiiy xususiyatlari bilan farq qilar edi. XIX asrga kelib Nurotada kashtachilikning o’ziga xos hili vujudga keldi. Nurota kashtalari o’ziga xos xususiyatga ega bo’lib ular guldastalar bilan ziynatlanadi. Ammo guldastalarmatoning oq tagzaminini zich qoplamaydi. Nurota kashtachiligi O’zbekiston Badiiy kashtachiligida gul mavzularining boyligi va xilma-xilligi bo’yicha yetakchi o’rinni egallaydi. Ko’pincha islimiy naqshlar qushlarning suvratlari bilan jonlantirilgan. Ranglarida binafsharang sovuq bo’yoqlar ko’proq uchraydi.