|
O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi
|
| Sana | 16.06.2024 | | Hajmi | 1,97 Mb. | | #264077 |
Bog'liq MMT.IQT
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM
FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI
ANDIJON FAKULTETI
1-Kurs “Moliya va Moliyaviy texnologiyalar”
61/23 Guruh talabasi Ohtamov Muhammadazizning
“Iqtisodiyot Nazariyasi” fanidan tayyorlagan
TAQDIMOTI
Tekshiruvchi: Maxmudov Odiljon
Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar: Tarkib va Andozalar
Jamiyatlar murakkab ijtimoiy-iqtisodiy tizimlardan iborat bo'lib, ular o'zaro o'zaro bog'liq bo'lgan unsurlar, jarayonlar va tashkilotlardan tashkil topadi. Bu tizimlar doimo rivojlanib va o'zgarib boradi, ularning tarkibi va andozalari xilma-xil bo'lishi mumkin. Ushbu prezentatsiya ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarning tarkibi va asosiy modellarini ko'rib chiqadi.
Ijtimoiy-iqtisodiy tizimning asosiy elementlari
Iqtisodiy unsurlar
Ushbu elementlar ishlab chiqarish, xizmat ko'rsatish, taqsimlash va iste'molni o'z ichiga oladi. Bu resurslarni foydali mahsulot va xizmatlarga aylantirish jarayonidir.
Ijtimoiy unsurlar
Jamiyatdagi turli ijtimoiy guruhlarga e'tibor qaratadi. Bu guruhlarga mikroijtimoiy guruhlar (oila, do'stlar) va makroijtimoiy guruhlar (sinf, millat, jins) kiradi.
Siyosiy-huquqiy unsurlar
Ushbu unsurlar davlat boshqaruvi, qonunlar, siyosiy partiyalar va boshqa siyosiy institutlarni o'z ichiga oladi. Ular ijtimoiy-iqtisodiy tizimning rasmiy tuzilmasini belgilaydi.
Ijtimoiy-iqtisodiy tizimning asosiy modellari
1
Bozor iqtisodiyoti
Ushbu modelda asosiy qaror va jarayonlar erkin bozor kuchlari tomonidan boshqariladi. Resurslar talab va taklif orqali taqsimlanadi.
2
Markaziy rejalashtirish
Davlat tomonidan amalga oshiriladigan ushbu model resurslarni va iqtisodiy faoliyatni markaziy belgilangan rejalar asosida boshqaradi.
3
Aralash iqtisodiyot
Bu modelda bozor kuchlari va davlat aralashuvi o'zaro muvozanatda bo'ladi. Resurslar taqsimoti va iqtisodiy qarorlar qisman davlat tomonidan, qisman bozor kuchlari tomonidan amalga oshiriladi.
Bozor iqtisodiyoti modeli
1
Xususiy mulk
Bozor iqtisodiyoti modeli xususiy mulk huquqini tan oladi va uning himoya qilinishini kafolatlaydi.
2
Erkin raqobat
Ushbu model ishlab chiqaruvchilar o'rtasida erkin raqobatni rag'batlantiradi, bu narxlar va sifatni nazorat qilish uchun asos bo'ladi.
3
Bozor narxlari
Bozor narxlari resurslarni taqsimlash uchun asosiy vosita bo'lib xizmat qiladi. Ular talab va taklifni muvozanatga keltiradi.
Markaziy rejalashtirish modeli
Davlat mulkchiligi
Ushbu modelda asosiy ishlab chiqarish vositalari davlat tomonidan nazorat qilinadi va egallanadi.
Markaziy rejalar
Resurslar va iqtisodiy faoliyat markaziy rejalar asosida belgilanadi va boshqariladi. Yillik va besh yillik rejalar tipik misollardandir.
Davlatning boshqarishi
Davlat iqtisodiy faoliyatni boshqarish, belgilash va nazorat qilish uchun keng vakolatlarga ega bo'ladi.
Cheklangan tanlash
Ushbu modelda iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilar tovarlar va xizmatlarga cheklangan imkoniyatga ega bo'ladilar.
Aralash iqtisodiyot modeli
Davlat va bozor birligi
Aralash iqtisodiyot modelida davlat bozor kuchlarini belgilash, tartibga solish va to'ldirish orqali ishtirok etadi.
Sektorlar integratsiyasi
Ushbu modelda xususiy va davlat sektori o'zaro birgalikda faoliyat yuritadi. Xususiy sektordagi erkin raqobat bilan davlatning tartibga solish roli muvozanatlashtiriladi.
Ijtimoiy xizmatlar
Aralash iqtisodiyot modeli davlat tomonidan ko'rsatiladigan ta'lim, sog'liqni saqlash, ijtimoiy sug'urta kabi ijtimoiy xizmatlarni o'z ichiga oladi.
Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarning maqsadlari
Iqtisodiy o'sish
Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar odatda aholining hayot sifatini yaxshilash uchun iqtisodiy o'sishni rag'batlantiradi.
Barqarorlik
Tizimlar ishsizlik, inflyatsiya va iqtisodiy inqirozlarni oldini olishga harakat qiladi.
Adolat
Tizimlar daromadlar va boyliklarning adolatli taqsimlanishini ta'minlashga harakat qiladi.
Barqarorlik
Tizimlar tabiiy resurslardan foydalanishni oqilona boshqarish va ekologik muammolarni hal qilishga intiladi.
Xulosa
Tizimlar tarkibi
Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy-huquqiy unsurlardan iborat bo'ladi.
Asosiy modellar
Ushbu tizimlar uchta asosiy model bozor iqtisodiyoti, markaziy rejalashtirish va aralash iqtisodiyot ko'rinishida namoyon bo'ladi.
Maqsadlar
Iqtisodiy o'sish, barqarorlik, ijtimoiy adolat va ekologik barqarorlik kabi maqsadlar tizim dizaynining asosiy yo'nalishlari hisoblanadi.
|
| |
