|
Gidroenergetikaning asosiy resurslariga daryo,ko’l,muzliklar,okeanlar kiradi
|
| bet | 2/3 | | Sana | 16.01.2024 | | Hajmi | 441,58 Kb. | | #138817 |
Bog'liq ZAMONAVIY EE ZUXRIDDIN Astronomiya. Kalendar, topshiriqlar, 1-Kurs Psixologiya seminar, jihozlash, Var-4, MD ACADEMY 1,2, jaloliddin mustaqil ish, Microsof Access― relyatsion ma’lumotlar majmuasi. Jadvallar. Ma’lumotlar majmuasi. So’rovlar. So’rovlar natijasi. Hisobot yaratish., Korxonalarning elektr ta, СУЮҚ ОВҚАТЛА1Р, Cтатистика ОН 2022-2023 укув йили 2-булим 35-вариант 2 та сав 1 мас (1), BEKZOD SADULLAYEV. II-kurs Yakuniy nazorat ishi., 3.1, Audit kurs ishi Diyor, Audit kurs ishi Diyor (2)Gidroenergetikaning asosiy resurslariga daryo,ko’l,muzliklar,okeanlar kiradi.
Daryo- tabiiy suv manbasi boʻlib, odatda okean, koʻl, dengiz va boshqa daryoga quyiluvchi toza suvdir. Daryolarni quruqlik gidrologiyasining darelar gidrologiyasi boʻlimi oʻrganadi. Har bir daryoning manbai va dengiz, koʻlga quyiladigan yoki boshqa daryo bilan qoʻshilib ketadigan joyi — mansabi boʻladi. Manba suvayirgʻichga yaqin joylashgan boʻladi.
Okean (qadimgi yunoncha Ὠkeánsos, qadimgi yunon xudosi Okean nomidan) — jahon okeanining bir qismini tashkil etuvchi, materiklar orasida joylashgan, suv aylanish tizimi va boshqa oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻlgan eng katta suv havzasi. Okean atmosfera va er qobig'i bilan uzluksiz o'zaro ta'sirda.
Gidroelektr stansiya (GES) -suv oqimining energiyasini gidravlik turbinalar yordamida elektr energiyasiga aylantirib beradigan gidrotexnika inshootlari va energetika jihozlari majmui.
Gidrotexnika inshootlari toʻgʻon yonidagi, derivatsion va aralash turlarga boʻlinadi. Toʻgʻon yonidagi GESlarda toʻgʻon yordamida suv sathi koʻtarilib, kerakli bosim hosil qilinadi. GES binosi 3 xil joylashtiriladi: 1) toʻgʻon yonida; 2) toʻgʻondan chetrokda; 3) toʻgʻondan pastda, daryo oʻzanida. Toʻgʻon yonida va daryo oʻzanida quriladigan GES larda suv bosimini toʻgʻon hosil qiladi. Bunday GES lar suvi koʻp boʻlgan, tekis oqadigan togʻ daryolariga, soyliklarning toraygan joyiga quriladi. Bularga Qayroqqum, Tuyamoʻyin va Chordara GESlarini koʻrsatish mumkin.
Maxsus gidrotexnika inshootlari bilan GES turbinalariga keltirilgan suv turbinaning ish gʻildiragini, unga oʻrnatilgan oʻqni va oʻq bilan biriktirilgan generatorni aylantirishi natijasida elektr energiya hosil boʻladi. Elektr energiya maxsus qurilmalar vositasida isteʼmolchilarga yetkazib beriladi.
Hozir barcha GES larning ishi avtomatlashtirilgan. Bir necha avtomatlashtirilgan GES lar uzoqdan turib (qoʻshni GES dan yoki energosistemaning boshqarish pultidan) boshqariladi. GESning belgilangan quvvatiga koʻra kam (5 MVt gacha), oʻrta (5—25 MVt) va katta (25 MVt dan yuqori) quvvatli xillarga boʻlinadi.
GESning ishlash prinsipi GES turlari
1. Run-of-River GES (RoR)
2. Suv omborli gidroelektr stansiyasi
3. Nasosli GES (PSH)
4. Dengizdagi gidroenergetika
GESning afzalliklari
GESning kamchiliklari
GESlar odatda daryolar, okeanlar yoki boshqa suv havzalari bo'ylab to'g'on va yirik suv havzalarini osongina qurish mumkin bo'lgan tepaliklarda quriladi. Har xil turdagi gidroelektrostantsiyalar talablarga muvofiq qurilgan, ammo har bir gidroelektrostantsiya quyida tavsiflangan ba'zi asosiy komponentlardan iborat.
GESning ishlash prinsipini tushunish uchun avvalo potentsial energiya va kinetik energiyani tushunamiz.
Potensial energiya:
Bu tananing boshqa jismlarga nisbatan joylashuvi tufayli ega bo'lgan energiya. Jismlar o'z muvozanatidan siqib chiqarilganda, ular ma'lum energiyaga ega bo'lib, ob'ektlarda potentsial energiya shaklida saqlanadi. Masalan, prujinani cho'zilgan yoki siqilganda u potensial energiyaga ega bo'ladi va to'pni boshqa odamga tashlaganingizda, to'p havoda bo'lganda, erga tushganda ega bo'lgan energiyadan ko'ra ko'proq potentsial energiyaga ega bo'ladi.
GESning ishlash prinsipi shundan iboratki, u turbinalar yordamida suvning potentsial energiyasini (suvning kanaldan ko'tarilishi hisobiga) va kinetik energiyasini (tez oqadigan suv tufayli) mexanik energiyaga aylantiradi. To‘g‘on orqasidagi suv omborida yoki to‘g‘on bo‘yida to‘plangan suv penstok orqali tushadi va u turbinaning qanotlariga yuqori bosim bilan uriladi va turbinaning tirgovichi aylana boshlaydi. Yuguruvchi generatorga ulangan markaziy shaftaga biriktirilgan bo'lib, u oxir-oqibat elektr energiyasini ishlab chiqaradi, ya'ni turbinaning mexanik energiyasi elektr generatorlari orqali elektr energiyasiga aylanadi. Olingan elektr energiyasi transformatorlar tomonidan kuchlanishni tartibga solganidan keyin elektr uzatish liniyalari orqali maishiy yoki sanoat maqsadlarida foydalanish uchun beriladi. GESlar orqali olinadigan elektr energiyasi suv oqimi tezligiga va balandlikning pasayishiga mutanosibdir.
GESning ishlash prinsipi
|
| |
