|
O’zbekiston respublikasi oliy va innovatsion ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti
|
| bet | 1/3 | | Sana | 16.01.2024 | | Hajmi | 441.58 Kb. | | #138817 |
Bog'liq ZAMONAVIY EE ZUXRIDDIN Astronomiya. Kalendar, topshiriqlar, 1-Kurs Psixologiya seminar, jihozlash, Var-4, MD ACADEMY 1,2, jaloliddin mustaqil ish, Microsof Access― relyatsion ma’lumotlar majmuasi. Jadvallar. Ma’lumotlar majmuasi. So’rovlar. So’rovlar natijasi. Hisobot yaratish., Korxonalarning elektr ta, СУЮҚ ОВҚАТЛА1Р, Cтатистика ОН 2022-2023 укув йили 2-булим 35-вариант 2 та сав 1 мас (1), BEKZOD SADULLAYEV. II-kurs Yakuniy nazorat ishi., 3.1, Audit kurs ishi Diyor, Audit kurs ishi Diyor (2) O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA INNOVATSION TA’LIM VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI “TEXNIKA” FAKULTETI “ZAMONAVIY ELEKTR ENERGETIKASI” FANIDAN “GIDROENERGETIKA RESURSLARI” MAVZUSIDAGI TAQDIMOTI GURUH:221-ETEMET BAJARDI:FARMONOV ZUXRIDDIN QABUL QILDI:QODIROV ALIBEK REJA: 1.O’zbekistonda gidroenergetika 2.Gidroenergetikaning muhim resurslari 3.GESlarning energetikadagi o’rni
Gidroenergetika - energiyaning bir tarmog'i, suv oqimi energiyasini elektr energiyasiga aylantirishga xizmat qiluvchi yirik tabiiy va sun'iy quyi tizimlar to'plami.
Muzliklar, daryolar, ko‘llar, suv omborlari, transchegaraviy daryolar va yerosti suvlari O‘zbekistonning gidroenergetika salohiyati manbaidir.
Tahlil natijalari shuni ko‘rsatadiki, O‘zbekistondagi daryo oqimlarining nazariy gidroenergetika salohiyati yiliga 88,5 mlrd kVt/soatni, texnik gidroenergetika salohiyati esa 27,4 mlrd kVt/soatni tashkil etadi. Hozir ushbu salohiyatning qariyb 24 foizidan foydalanilmoqda.
Gidroenergetika sohasida yiliga o‘rtacha 6 mlrd kVt/soat elektr energiyasi ishlab chiqariladi. Uning aholi jon boshiga ulushi 168 kVt/soatni tashkil etadi.
Toshkent viloyatining Bo‘stonliq tumanidagi Piskom daryosi mamlakat bo‘yicha o‘rganilgan suv oqimlarining eng katta salohiyatiga — 1 324 MVt quvvatga ega. Bu O‘zbekistondagi mavjud gidroenergetika resurslarining 45,3 foizi demakdir.
2022-yilda jami elektr energiyasining 9 foizi (6,5/74,3 mlrd kVt/soat) va amaldagi quvvatlarning qariyb 12,9 foizi (2 072/16 030 MVt) gidroelektr stansiyalari tomonidan ishlab chiqarilgan.
Gidroenergetika resurslari tabiiy, ekologik toza va qayta tiklanuvchi energiya manbai bo‘lgani sababli ulardan foydalanishni har tomonlama kengaytirish respublikamizning zamonaviy taraqqiyot strategiyasiga mosdir. Bu sanoat va kommunal korxonalari, qishloq xo‘jaligi va hududlarda axolining elektr energiyasiga bo‘lgan oshib borayotgan ehtiyojini kafolatli qoplashni, mamlakatimizdagi organik yoqilg‘i zaxiralaridan oqilona foydalanish va ularni tejashni, shuningdek, atrof-muhitga zararli chiqindilar chiqarilishi kamaytirilishini ta'minlaydi.
Bugungi kunda O‘zbekiston gidroenergetika sohasi 36 ta gidroelektrostansiyalarni o‘z ichiga oladi, ulardan 25 tasi qirq-sakson yil muqaddam ishga tushirilgan va o‘zining texnik resurslarini deyarli o‘tab bo‘lgan, asbob-uskunalar va inshootlar modernizatsiya va rekonstruksiyaga muhtojdir.
Aytish joizki, gidroelektrostansiyalarning umumiy sonidan yiliga o‘rtacha 5,2 milliard kilovatt/soat elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvatiga ega 28 tasi “O‘zbekenergo” aksiyadorlik jamiyati tizimiga kiradi, yiliga o‘rtacha 1,3 milliard kilovatt/soat elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvatiga ega 8 ta gidroelektrostansiya esa Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi tasarrufidagi «O‘zsuvenergo» birlashmasi tasarrufidadir. Bu kabi bo‘linish pirovardida gidroenergetika sohasini texnik boshqarishning zaruriy yaxlitligini ta'minlamaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni bilan mamlakatimizning suv-energetika resurslarini boshqarishning yagona tizimini shakllantirish, gidroenergetikani rivojlantirishga izchil ravishda xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish va shu asosda korxonalar va aholining elektr energiyaga bo‘lgan ehtiyoji to‘liq qondirilishini ta'minlash maqsadida ilgari “O‘zbekenergo” aksiyadorlik jamiyati tarkibiga kirgan, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligining “O‘zsuvenergo” birlashmasiga qarashli bo‘lgan barcha gidroelektrostansiyalarni birlashtiruvchi “O‘zbekgidroenergo” aksiyadorlik jamiyatini tashkil etish ko‘zda tutilgan.
gidroelektrostansiyalarda elektr energiya ishlab chiqarish sohasida yagona texnik siyosatni amalga oshirish, gidrotexnik inshootlardan xavfsiz va samarali foydalanishni ta'minlash, shuningdek, gidroenergetika obektlarini markazlashtirilgan texnologik boshqarish;
gidroenergetika salohiyatini kompleks o‘zlashtirish asosida gidroenergetika sohasini rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish hamda respublikamizning energetika balansi tarkibida gidroenergetikaning ulushini ko‘paytirishni ta'minlash;
yirik, o‘rta, kichik va mikro gidroelektrostansiyalarni loyihalashtirish va qurish sohasida zamonaviy va har tomonlama chuqur asoslangan ilmiy-texnik yechimlar asosida yangi gidroelektrostansiyalar qurish va ishlab turganlarini modernizatsiyalash bo‘yicha investitsiya loyihalarini amalga oshirish;
yangi gidroelektrostansiyalar qurish va ishlab turganlarini modernizatsiya qilish bo‘yicha loyihalarni amalga oshirishga xorijiy investitsiyalar va ilg‘or texnologiyalarni jalb etish bo‘yicha xalqaro kompaniyalar va moliya institutlari bilan hamkorlikni rivojlantirish;
respublikamizning suv salohiyatiga tejamkorlik bilan munosabatda bo‘lishni ta'minlash, gidrotexnika inshootlarini qurish va ulardan foydalanishda mavjud flora va faunani saqlash, shuningdek, mamlakatimizning iqlim, tabiiy va boshqa xususiyatlarini hisobga olgan holda suv resurslarini samarali boshqarish;
gidroenergetika sohasida oliy va o‘rta maxsus ma'lumotga ega bo‘lgan kadrlarni tizimli asosda tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish.
GESlar suvning potensial va kinetik energiyasidan elektr energiyasi ishlab chiqaradi. Bu elektr energiyasini ishlab chiqarishning eng tejamkor usullaridan biri bo'lib, shuning uchun u elektr energiyasini ishlab chiqarishning boshqa usullariga nisbatan eng afzal va keng qo'llaniladi. Neft, ko'mir va neft kabi yoqilg'ining tabiiy manbalari tugaydigan bo'lganligi sababli, gidroelektrostantsiyalar elektr energiyasiga bo'lgan yuqori talablarni qondirish uchun juda foydali.
GESlar odatda daryolar, okeanlar yoki boshqa suv havzalari bo'ylab to'g'on va yirik suv havzalarini osongina qurish mumkin bo'lgan tepaliklarda quriladi. Har xil turdagi gidroelektrostantsiyalar talablarga muvofiq qurilgan, ammo har bir gidroelektrostantsiya quyida tavsiflangan ba'zi asosiy komponentlardan iborat.
Suv ombori GESning eng muhim qismidir. U suvni to'playdi va elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun gidroturbinaga etkazib beradi. Suv ombori tog'li hududlarda tabiiy ko'llar bo'lishi mumkin yoki u suv havzalari bo'ylab to'g'on o'rnatish orqali sun'iy ravishda amalga oshirilishi mumkin. GESlarning suv omborlari suv toshqinlarini nazorat qilish, sug'orish, sanoat va suv xo'jaligi uchun ham ishlatiladi.
To'g'on GESning eng qimmat elementidir. Bu tabiiy ravishda oqadigan suv oqimini cheklash va suv omborlaridagi suv sathini ko'tarish uchun suv havzalari bo'ylab qurilgan to'siqdir. Ular odatda beton, tosh, tuproq yoki toshdan yasalgan. Ularni qurish uchun ishlatiladigan material turi hududning geografiyasiga, transportning mavjudligiga va ushbu hududda zilzila yoki suv toshqini kabi har qanday tabiiy ofatlarning yuzaga kelish ehtimoliga bog'liq. Masalan, tor kanyonga ega bo'lgan hududda toshbo'ronli to'g'on mos keladi, keng vodiy uchun esa tuproqli to'g'on afzalroqdir.
To'kilgan suv oqimlari
Kuchli yog'ingarchilik yoki suv toshqini sodir bo'lganda, suv omboridagi suv sathi o'zining saqlash hajmidan oshib ketishi mumkin, bu GESning to'g'ri ishlashiga ta'sir qilishi mumkin. Bunday holatning oldini olish uchun to‘g‘on o‘rnida suv to‘kish yo‘li deb ataladigan gidrotexnik inshoot quriladi. To'kilgan suv omboridan qo'shimcha suvni xavfsiz tarzda quyi oqimga yo'naltiradi. To'g'on to'g'onning bir qismi sifatida yoki undan tashqarida qurilgan. Ular odatda betondan tayyorlanadi va ular suv omboridan suvni to'xtatish yoki tushirish uchun metall boshqaruv eshiklaridan iborat
Suv qabul qilish joylari
Suv olish rezervuarda yoki tog'ayda to'plangan suvni to'playdigan va uni penstoklar orqali turbinalar tomon yo'naltiradigan tuzilmalarni o'z ichiga oladi. Suv olish qurilmalari turbinaga yetib boruvchi suv miqdorini nazorat qiluvchi, shuningdek, magistrallar, chiqindi mahsulotlar yoki shoxchalar kabi har qanday qoldiqlarning kanalga kirishini yo‘naltirish orqali blokirovka qiluvchi bir nechta eshiklar, ekranlar, filtrlar, bomlar, shlyuzlar va axlat qutilaridan iborat. uni aylanma trubaga. Chiqindilarning ichkariga kirishiga yo'l qo'ymaslik uchun ekranlar va axlat qutilari o'rnatilgan bo'lib, ular turli xil muhim gidravlik qismlarga, masalan, turbina pichoqlari, nozullar va turbina yugurish moslamalariga zarar etkazishi mumkin.
|
| |
