151
Bu yerda:
A
– agressivlik ko‘rsatkichi shartli
t
l
/
, (
33
,
0
A
);
1
m
– BPK miqdori
3
/
m
kg
.
Bioenergetik qurulmalarning ishlatilishi oqibatida yaqin joylashgan suv
havzalarini ifloslanishdan saqlab qolish samarasi:
М
C
В
В
(2.15)
Bu yerda:
V
– shartli ko‘paytiruvchi so‘m/t (
100
V
);
V
– suv havzalarining ifloslanishi xavfi ko‘rsatuvchisi (
5
,
0
V
)
Biogaz olishdan chiqqan samara, qozonxonada yoqilgan mazutni biogaz bilan
almashtirishdagi baho bilan,
m
m
b
T
b
Т
S
T
V
C
/
(2.16)
Bu yerda:
T
V
– biogazning umumiy chiqishi,
yil
m
/
3
;
b
T
– biogazning issiqlik chiqarish xususiyati, 5360
3
/
m
kkal
;
m
T
– mazutning issiqlik chiqarish xususiyati, 8200
t
kkal
/
ga teng;
m
S
– 1 tonna
mazutni bahosi, so‘m.
Biogaz ishlab chiqarish qurilmasining yaratish uchun mahalliy chiqindilardan
foydalanib ish olib boriladi. Lekin qurulmadan chiqayotgan mahsulotlar chiqindisiz
hisoblanadi. Biogaz qurilmasini barpo etish, fermer xo‘jaligi
rahbarlari uchun ham,
xonadon sohiblari uchun ham birdek iqtisodiy jihatdan foydali hisoblanadi. Biogaz
qurilmasidan faqat biogazning o‘zi emas, balki biogaz generator yordamida issiqlik
energiya va yuqori sifatli bioo‘g‘it ham olinadi. Bundan ko‘rinib turibdiki,
gazga
bo‘lgan ehtiyojdan tashqari, issiqlik energiyaga bo‘lgan ehtiyoj ham qondirilmoqda.
Kichik hajmdagi biogaz qurilmasi mavjud xo‘jalik isitish tizimini to‘liq o‘zi
ta’minlashga qodir hamda tabiiy gazga ketayotgan sarfni butunlay qoplaydi.
152
Bundan tashqari, biogaz qurulmasidan qoldiq sifatida chiqayotgan bioo‘g‘it yerga
solinsa, hosildorlikni (25 – 30) %ga oshiradi. Mineral o‘g‘it sarfini (15 – 20)% ga
qisqartiradi. Bu fermer xo‘jaliklari uchun mo‘l hosil olish va mineral o‘g‘itdan
tejamkorlik bilan foydalanish uchuniqtisod bo‘ladi.
Biogaz qurulmasining hajmi qanchalik katta bo‘lsa, undan olinadigan biogaz,
elektr energiya va bioo‘g‘it shunchalik ko‘p bo‘ladi. Shuni hisobga olib, biogaz
qurilmasi uchun sarflangan mablag‘ shuncha tez qoplanib, foyda bera boshlaydi. Agar
fermer xo‘jaligi rahbari katta hajmdagi
biogaz qurulmasini barpo etsa, olinayotgan
biogazning o‘z ehtiyojidan ortgan qismini fermer xo‘jaligiga yaqin joylashgan aholiga
sotishi yoki issiqxonalar barpo etib, qish kunlari ham bozorga mahsulot olib chiqib,
qo‘shimcha katta daromad keltirishi mumkin.
Biogaz ishlab - chiqarishni asosiy va foydalanish xarajatlari biogaz qurulmalarini
asosiy loyiha va foydalanish ko‘rsatkichlarini yig‘indisi bilan uzviy bog‘liq.
Go‘ngga ishlov berish va biogaz qurilmalarining tuzilish ko‘rsatkichlarini
aniqlash bo‘yicha
masalalarning yechilishi, quyida keltirilgan usul asosida amalga
oshiriladi: deyarli barcha zamonaviy biogaz qurilmalar isitiladigan reaktorlarni
ishlatishga asoslangan, ya’ni metanogenez jarayonining amalga oshishi uchun doimiy
ravishda energiya (issiqlik, elektr yoki boshqa bir turdagi,
shular qatori qayta
tiklanmaydigan) saflanadi.
Biogazdan olingan energiya summasi, uni ishlab chiqarish saflangan energiya
summasidan ancha ko‘p bo‘lgandagina texnologiya samarali hisoblanadi, ya’ni biogaz
olish shartlari quyida keltirilgan formula asosida amalga oshirilmog‘i lozim:
3
,
