Mustaqil ish o’qituvchining talabalariga avvaldan berib qo’yiladigan fanning mavzulari asosida tashkil etiladi. Mustaqil ish fan bo’yicha asosiy mavzularni o’zlashtirish uchun zarur bo’lgan va ularni mazmunan to’ldiradigan mavzular talabalarga mustaqil mutaola sifatida beriladi. Shuni ta’qidlash lozimki, bunday mavzular boshqa fanlar doirasida ham qisman o’zlashtirilshan bo’lib ularni o’zlashtirish talalabar uchun aytaylik qiyinchilik to’gdirmaydi va uning bilim darajasini to’ldirishga yordam beradi. Nazariy olingan bilimlar amaliy mashg’ulotlarda puxtalanib, auditoriya mashqlari va uy vazifalari sifatida amalga oshiriladi.Uy vazifa daftarlari muttasil ravishda tekshirilib boriladi.
darslik va o’quv qo’llanmalar, elektron manbalar bo’yicha fan boblari va mavzularini o’rganish;
tarqatma materiallardan foydalangan holda fanning ma’ruzalar qismini o’zlashtirish;
maxsus adabiyotlardan foydalangan holda, fan bo’limlari yoki mavzulari ustida ishlash;
fanning talabaning o’quv-ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog’liq bo’lgan bo’limlarini va mavzularini chuqur o’rganish;
Nisbiylik printsipi. To`rt o`lchovli vektor va tenzorlar. Zarraning parchalanishi.
Zaryad va elektromagnit maydon. Bir jinsli va o`zgarmas elektr va magnit maydonlarda zaryadning harakat qonunlari.
Elektromagnit maydon tenglamalari. Energiya - impul’s tenzori.
O`zgarmas elektromagnit maydon. Kulon qonuni. Puasson tenglamasi. elektrostatik maydon energiyasi. Tekis va sekin harakatlaniyotgan zaryadning maydoni. o`zgarmas magnit maydon, magnit momenti. Larmor teoremasi.
Bo`shliqda elektromagnit maydon. Yoruqlik aberratsiyasi.
Muhitda elektromagnit maydon. Bog’lanish tenglamalari. Maksvell tenglamalarining fizik ma`nolari.
Elektrostatika. Elektrostatik maydon potentsiali, kuchlanganligi va energiyasi.
O`zgarmas elektr toki. CHiziqli o`tkazgichlar. Om qonuni. Bio-Savar-Laplas qonuni. o`ta o`tkazuvchanlik.
Kvazistatsionar elektromagnit maydonlar. Harakatdagi o`tkazgich va muhitda induktsiya qonuni. Massiv o`tkazgichlar uchun o`z induktsiya koeffitsienti.
YUqori chastotali maydonlar. Ikkinchi garmonikaning generatsiyasi.
Nurlanish nazariyasi. Vavilov-CHerenkov nurlanishi.
Talabalar mustaqil ta`limining mazmuni va hajmi.
№
|
Ishchi o`quv dasturining mustaqil ta`limga oid bo`lim va mavzulari
|
Mustaqil ta`limga oid topshiriq va tavsiyalar
|
Bajar. mudd.
|
Hajmi (soatda)
|
5-semestr
|
1
|
Nisbiylik printsipi. To`rt o`lchovli tezlik va tezlanish. Zarralarning parchalanishi
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlashni o`rganish.
|
3-4-xafta
|
7
|
2
|
Zaryad va elektromagnit maydon. Bir jinsli va o`zgarmas elektr va magnit maydonlarida zaryadning harakat qonunlari
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlash va o`zlashtirishni o`rganish.
|
5-6-xafta
|
7
|
3
|
Elektromagnit maydon tenglamalari. energiya- impul’s tenzori
|
O`quv adabiyotlarini mustaqil o`zlashtirishni o`rganish.
|
7-8-xafta
|
7
|
4
|
O`zgarmas elektromagnit maydon. Kulon qonuni. Puasson tenglamasi. elektrostatik maydon va uni energiyasi.
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlash va o`zlashtirishni o`rganish.
|
9-10-xafta
|
7
|
5
|
Tekis va sekin harakatlanadigan zaryadning maydoni.
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlash va o`zlashtirishni o`rganish.
|
11-12-xafta
|
7
|
6
|
O`zgarmas magnit maydon, magnit momenti. Larmor teoremasi.
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlash va o`zlashtirishni o`rganish.
|
13-14-xafta
|
7
|
7
|
Fazoning invariantligi.
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlashni o`rganish.
|
15-16-xafta
|
6
|
5-semestr
|
8
|
Yorug’lik aberratsiyasi.
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlashni o`rganish.
|
1-3 xafta
|
6
|
9
|
Muxitda elektromagnit maydon. Bog’lanish tenglamalari. Maksvell tenglamalarining fizik ma`nolari.
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlash va o`zlashtirishni o`rganish.
|
4-6-xafta
|
6
|
10
|
Elektrostatik maydon potentsiali, kuchlanganligi va energiyasi.
|
O`quv adabiyotlarini mustaqil o`zlashtirishni o`rganish.
|
7-9-xafta
|
6
|
11
|
CHiziqli o`tkazgichlar. Om konuni. Bio-Savar-Laplas qonuni.
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlashni o`rganish.
|
10-12-xafta
|
6
|
12
|
Harakatdagi o`tkazgich va muxitda induktsiya qonuni.
|
O`quv adabiyotlari bilan ishlashni o`rganish.
|
13-15- xafta
|
6
|
13
|
Massiv o`tkazgichlar uchun o`z induktsiya koeffitsienti.
|
O`quv adabiyotlari bilan ishlashni o`rganish.
|
16- xafta
|
6
|
14
|
Yuqori chastotali maydonlar. Nochiziqli elektrodinamikaga kirish.
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlashni o`rganish.
|
17-xafta
|
6
|
15
|
Vavilov-CHerenkov nurlanishi.
|
O`quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlashni o`rganish.
|
18-xafta
|
6
|
Jami 96 soat
|
Izoh: Har bir talaba kafedra o’qituvchisining tavsiyasiga binoan 1 ta mavzu bo’yicha mustaqil ravishda risola tayiyorlayidi va gurux yoki klasteri talabalari huzurida uni o’qib, tushuntirib beradi va bu mustaqil ishni baholash ballari hisobidan tegishlicha baholanadi.
NAZORAT SAVOLNOMALARI
1. Nisbiy nazariyasining yaratilishiga sababchi bo’lgan omillar.
2. Zarralar va zaryadlar.
3. Vektor va tenzor hisobning asosiy formulalari.
4. Nisbiylik printsipi.
5. Nisbiylik nazariyasida interval.
6. Xususiy vaqt.
7. Lorets almashtirishlari.
8. Tezlikni almashtirish.
9. To’rt o’lchamli vektor va tenzor.
10. Nisbiylik nazariyasida eng qisqa ta`sir printsipi.
11. Nisbiylik nazariyasida zarra energiya va impulsi.
12. Relyativistik zarralarning parchalanishi.
13. Relyativistik zarralarning to`qnashishi.
14. Zaryad va elektromagnit maydon.
15. Nisbiylik nazariyasida elementar zarralar.
16. To`rt o`lchovli potentsial.
17. Maydondagi zaryadning harakat tenglamasi.
18. Potentsial kalibrovka invariatligi.
19. Elektromagnit maydonlar tenzori.
20. Elektromagnit maydon kuchlanganliklari uchun Lorents almashtirishlari.
21. Elektromagnit maydon invariantlari.
22. Maksvell-Lorents tenglamalarining birinchi jufti.
23. Elektromagnit maydon uchun ta`sir integrali.
24. To`rt o`lchovli tok.
25. Uzluksizlik tenglamasi.
26. Maksvell-Lorents tenglamalarining ikkinchi jufti.
27. Elektromagnit maydon energiyasining saqlanish qonuni.
28. Kulon qonuni.
29. Mul’tipol momentlar.
30. Statsionar toklarning magnit maydoni.
31. Magnit moment.
32. Larmor teoremasi.
33. To`lqin tenglama, yassi va monoxromatik to`lqinlar.
34. Doppler effekti.
35. To`lqinning qutblanishi.
36. Kechikuvchi potentsiallar.
37. Lienar-Vixert potentsiallari.
38. Nurlanish nazariyasi.
39. Dipol nurlanishi.
40. Nurlanish reaktsiyasi.
41. Nurlanish chiziqining tabiiy kengligi.
42. Kvadrupol va magnitodipol nurlanishi.
43. Elektromagnit to’lqinlarning zaryadlardan sochilishi.
44. Relyativistik zaryadlarning nurlanishi.
45. Yorug’lik dispertsiyasi.
46. Muhitda elektromagnit maydon.
47. Mikroskopik va makroskopik elektrodinamika tenglamalarining bog’lanishi. 48. Dielektrikning qutblanishi.
49. Tok zichligining o’rtacha qiymati Maksvell tenglamalari sistemasi.
50. Chegaraviy shartlar.
Foydalaniladigan asosiy darsliklar va o’quv qo’llanmalar ro’yxati
Asosiy adabiyotlar
1. AbdumalikovA.A., Elektrodinamika, “Cho'lpon’", Т., 2011,- 344 b.
2. Ландау, Л. Д., Лифшиц, Е. М. Теория поля. - Издание 8-е, стереотипное. - М.: Физматлит, 2006. - 534 с. - («Теоретическая физика», том II).
3. Ландау, Л. Д., Лифшиц, Е.М. Электродинамика сплошных сред. - Издание 4-е, стереотипное. - М.: Физматлит, 2003. - 656 с. - («Теоретическая физика», tom VIII).
4. Топтыгин И.Н. Современная электродинамика. - Москва-Ижевск, 2002. -736 с. Электронная библиотека МФТИ.
5. Киселев В.В. Классическая электродинамика. Семинары по курсу «Теория поля»: конспекты и упражнения. - Протвино, 2004,- 190 с. Электронная библиотека МФТИ.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. Мирзиёев Ш.М. “Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халкимиз билан бирга курам из”. ТОШКЕНТ-«УЗБЕКИСТОН»-2017,488 бет
2. Мирзиёев Ш.М. “Конун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш-юрт тараккиёти ва халк фаровонлигииинг гарови”. Узбекистан Республикаси Конститугцияси кабул килинганининг 24 йиллигига багишланган тантанали маросимдаги маъруза .2016 йил 7 декабрь.
3. Векштейн Е.Г., Сборник задач по электродинамике. М., 1966.
4. Абдумаликов А.А. Электродинамика. Маърузалар матни.-Т.: «Университет», 2000. -50 б.
5. Ю.Гречко Л.Г., Сугаков В.И., Томасевнч О.Ф., Федченко А.М., Сборник задач по теоретической физике. М., В.шк., 1984.
6. П.Маллин Р.Х., Классическая электродинамика, 1,2 том. Т., 1974.
7. Левич В,Г., Курс теоретической физики 1 том М,,1969.
8. www. Ziyonet.uz
9. www. Newlibrary.ru
10. www. Eqworld.ru
11. http://vvww.nhvs.msu.ru
“Elektrodinamika”fanidan talabalar bilimini
reyiting tizimi asosida baholash mezoni.
“Atom yadrosi va elementar zarralar fizikasi” fani bo’yicha reyting jadvallari, nazorat turi, shakli, soni hamda har bir nazoratga ajratilgan maksimal ball, shuningdek joriy va oraliq nazoratlarining saralash ballari haqidagi ma’lumotlar fan bo’yicha birinchi mashg’ulotda talabalarga e’lon qilinadi. Fan bo’yicha talabalarning bilim saviyasi va o’zlashtirish darajasining Davlat ta’lim standartlariga muvofiqligini ta’minlash uchun quyidagi nazorat turlari o’tkaziladi:
joriyi nazorat (JN) – talabaning fan mavzulari bo’yicha bilim va amaliy ko’nikma darajasini aniqlash va baholash usuli. Joriy nazorat fanning xususiyatidan kelib chiqqan holda amaliy mashg’ulotlarda og’zaki so’rov, test o’tkazish, suhbat, nazorat ishi, kollekvium, uy vazifalarini tekshirish va shu kabi boshqa shakllarda o’tkazilishi mumkin;
oraliq nazorat (ON) – semestr davomida o’quv dasturining tegishli (fanlarning bir necha mavzularini o’z ichiga olgan) bo’limi tugallangandan keyin talabaning nazariy bilim va amaliy ko’nikma darajasini aniqlash va baholash usuli.
Oraliq nazorat bir semestrda ikki marta o’tkaziladi va shakli (yozma, og’zaki, test va hokazo) o’quv faniga ajratilgan umumiy soatlar hajmidan kelib chiqqan holda belgilanadi;
yakuniy nazorat (YaN) – semestr yakunida muayyan fan bo’yicha nazariy bilim va amaliy ko’nikmalarni talabalar tomonidan o’zlashtirish darajasini baholash usuli. Yakuniy nazorat asosan tayanch tushuncha va iboralarga asoslangan “Yozma ish” shaklida o’tkaziladi.
ON o’tkazish jarayoni kafedra mudiri tomonidan tuzilgan komissiya ishtirokida muntazam ravishda o’rganib boriladi va uni o’tkazish tartiblari buzilgan hollarda, ON natijalari bekor qilinishi mumkin. Bundayi hollarda ON qayita o’tkaziladi.
Oliy ta’lim muassasasi rahbarining buyrug’i bilan ichki nazorat va monitoring bo’limi rahbarligida tuzilgan komissiya ishtirokida YaN ni o’tkazish jarayoni muntazam ravishda o’rganib boriladi va uni o’tkazish tartiblari buzilgan hollarda, YaN natijalari bekor qilinishi mumkin. Bunday hollarda YaN qayta o’tkaziladi.
Talabaning bilim saviyasi, ko’nikma va malakalarini nazorat qilishning reyiting tizimi asosida talabaning fan bo’yicha o’zlashtirish darajasi ballar orqali ifodalanadi.
« Molekulyar fizika «fani bo’yicha talabalarning semestr davomidagi o’zlashtirish ko’rsatkichi 100 ballik tizimda baholanadi.
Ushbu 100 ball baholash turlari bo’yicha quyidagicha taqsimlanadi: Ya.N.-30 ball, J.N.-40 ball va O.N.-30 ball qilib taqsimlanadi.
Ball
|
Baho
|
Talabalarning bilim darajasi
|
86-100
|
A’lo
|
Xulosa va qaror qabul qilish. Ijodiy fikrlayi olish. Mustaqil mushohada yurita olish. Olgan bilimlarini amalda qo’llay olish. Mohiyatini tushuntirish. Bilish, ayitib berish. Tasavvurga ega bo’lish.
|
71-85
|
Yaxshi
|
Mustaqil mushohada qilish. Olgan bilimlarini amalda qo’llayi olish. Mohiyatini tushuntirish. Bilish, ayitib berish. Tasavvurga ega bo’lish.
|
55-70
|
Qoniqarli
|
Mohiyatini tushuntirish. Bilish, ayitib berish Tasavvurga ega bo’lish.
|
0-54
|
Qoniqarsiz
|
Aniq tasavvurga ega bo’lmaslik. Bilmaslik.
|
Fan bo’yicha saralash bali 55 ballni tashkil etadi. Talabaning saralash balidan past bo’lgan o’zlashtirishi reyiting daftarchasida qayid etilmaydi.
Talabalarning o’quv fani bo’yicha mustaqil ishi joriy, oraliq va yakuniy nazoratlar jarayonida tegishli topshiriqlarni bajarishi va unga ajratilgan ballardan kelib chiqqan holda baholanadi.
Talabaning fan bo’yicha reytingi quyidagicha aniqlanadi:  ,
bu yerda: V - semestrda fanga ajratilgan umumiy o’quv yuklamasi (soatlarda); O` -fan bo’yicha o’zlashtirish darajasi (ballarda).
Fan bo’yicha joriy va oraliq nazoratlarga ajratilgan umumiy ballning 55 foizi saralash ball hisoblanib, ushbu foizdan kam ball to’plagan talaba yakuniy nazoratga kiritilmayidi.
Joriyi JN va oraliq ON turlari bo’yicha 55 bal va undan yuqori balni to’plagan talaba fanni o’zlashtirgan deb hisoblanadi va ushbu fan bo’yicha yakuniy nazoratga kirmasligiga yo’l qo’yiladi.
Talabaning semestr davomida fan bo’yicha to’plagan umumiy bali har bir nazorat turidan belgilangan qoidalarga muvofiq to’plagan ballari yig’indisiga teng.
ON va YaN turlari kalendar tematik rejaga muvofiq dekanat tomonidan tuzilgan reyting nazorat jadvallari asosida o’tkaziladi. YaN semestrning oxirgi 2 haftasi mobaynida o’tkaziladi.
JN va ON nazoratlarda saralash balidan kam ball to’plagan va uzrli sabablarga ko’ra nazoratlarda qatnasha olmagan talabaga qayta topshirish uchun, navbatdagi shu nazorat turigacha, so’ngi joriy va oraliq nazoratlar uchun esa yakuniy nazoratgacha bo’lgan muddat beriladi.
Talabaning semestrda JN va ON turlari bo’yicha to’plagan ballari ushbu nazorat turlari umumiy balining 55 foizidan kam bo’lsa yoki semestr yakuniy joriy, oraliq va yakuniy nazorat turlari bo’yicha to’plagan ballari yig’indisi 55 baldan kam bo’lsa, u akademik qarzdor deb hisoblanadi.
Talaba nazorat natijalaridan norozi bo’lsa, fan bo’yicha nazorat turi natijalari e’lon qilingan vaqtdan boshlab bir kun mobayinida fakultet dekaniga ariza bilan murojaat etishi mumkin. Bunday holda fakultet dekanining taqdimnomasiga ko’ra rektor buyrug’i bilan 3 (uch) a’zodan kam bo’lmagan tarkibda apellyatsiya komissiyasi tashkil etiladi.
Apellyatsiya komissiyasi talabalarning arizalarini ko’rib chiqib, shu kunning o’zida xulosasini bildiradi.
Baholashning o’rnatilgan talablar asosida belgilangan muddatlarda o’tkazilishi hamda rasmiyilashtirilishi fakultet dekani, kafedra muduri, o’quv-uslubiy va monitoring bo’limi tomonidan nazorat qilinadi.
Yakuniy nazorat "Yozma ish" shaklida belgilangan bo‘lsa, u holda yakuniy nazorat 30 ballik "Yozma ish" variantlari asosida o‘tkaziladi. Talaba joriy va oraliq nazoratlarni har birida o’tish balidan kam bo’lmagan ball to’plaganda uni yakuniy nazoratga qo’yiladi. Atom yadrosi va elementar zarralar fizikasi fani bo’yicha YaN yozma ish shaklida o’tkazilishi mumkin. Ular 2 ta nazariy savol va 1 ta masaladan tashkil topadi va har bir nazariy savol va masalaga 10 balldan beriladi. Jami 30 ball.
Talabaning reyting ishlanmasi
№
|
Nazorat turlari
|
Soni
|
Ball
|
Jami ball
|
I
|
Joriy nazorat
1.1.Amaliy mashg’ulotlari
|
6
|
5
|
30
|
40
|
1.2. TMI – yozma referat tayyorlash
|
1
|
10
|
10
|
II
|
Oraliq nazorat
2.1. Yozma ish (2 ta savol 1 ta masala)
|
2
|
15
|
30
|
III
|
Yakuniy nazorat
3.1. Yozma ish (2 ta savol 1 ta masala, har biri 10 baldan)
|
1
|
30
|
30
|
Jami
|
|
|
|
100
|
Reyting mezoni
1. Joriy nazorat. Talabalarni amaliy mashg’ulotlarga to’la qatnashib, fanning turli bo’limlari bo’yicha masalalarni auditoriyada yozma ish yozishlari talab qilinadi. Har bir masala ishlanish darajasiga qarab 3 balli tizimda beriladi.
1.1. Masalan:
- to’liq yechilgan, bo’lim bo’yicha olgan nazariy bilimlarni masala echishda to’g’ri qo’llangan bo’lsa – 5 ball.
- yechish yo’li to’g’ri tanlangan, ammo uni yechishda ayrim kamchiliklarga yo’l qo’yilgan bo’lsa – 3-4 ball.
- yechish uchun kerakli formulalar ayrimlari to’g’ri tanlangan bo’lsa– 1-2 ball bilan beriladi.
1.2.Talabalarning laboratoriya ishi sifatida bo’limlar bo’yicha berilgan mavzularni har birini topshirilishi bo’yicha maksimal 0-2 balgacha baholanadilar
1.3. Talabalarning mustaqil ishi sifatida har bir tanlangan mavzu bo’yicha tayyorlagan referatlari 5 balli tizimda beriladi. Referatda mavzu mohiyati:
- to’liq ochilgan, to’g’ri hulosa chiqarilgan va ijodiy fikrlari bo’lsa – 4-5 ball.
- ochilgan, faqat xulosasi bor – 3-4 ball
- yoritilgan, ammo ayrim kamchiliklari bor bo’lsa – 2-3 ball
- yoritishlishida ayrim kamchiliklarga yo’l qo’yilgan va chala yoritilgan bo’lsa – 1-2 ball
2. Oraliq nazorat fanning bo’limlari bo’yicha yozma ish ko’rinishida 2 marta (15x2) o’tkaziladi. Har bir yozma ishda 2 tadan nazariy savol va 1 ta masala bo’lib, ularni har biriga 5 ball beriladi.
3. Yakuniy nazorat alohida mavzularga asoslangan ikkita nazariy savol va bitta masaladan tashkil topgan yozma ish holida o’tkaziladi. Har bir savol va masalaga 10 ballgacha beriladi.
Mavzudagi tayanch tushuncha va iboralar mohiyati:
- to’liq ochilgan va xulosalangan – 9-10 ball.
- ochilgan – 7-8 ball
- yoritilgan, ammo ayrim kamchiliklari bor bo’lsa – 5-6 ball
- yoritishlishida ham kamchiliklarga yo’l qo’yilgan bo’lsa -3-4 ball
- chala yoritilgan bo’lsa – 0-2 ball bilan beriladi.
Masalani echilishi:
- to’liq, bo’lim bo’yicha olgan nazariy bilimlarni masala echishda to’g’ri qo’llangan bo’lsa – 9-10 ball.
- to’liq– 7-8 ball.
- to’g’ri, ammo uni echishda ayrim kamchiliklari bor bo’lsa – 5-6 ball.
- uchun kerakli formulalar barchasi to’g’ri tanlangan, ammo uni noto’g’ri yechilgan bo’lsa - 3-4 ball.
- uchun kerakli formulalar ayrimlari to’g’ri tanlangan bo’lsa – 0-2 ball bilan beriladi.
| 