|
O‘zbekiston Respublikasi Raqamli texnalogiyalar vazirligi Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
|
| bet | 1/2 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 1,16 Mb. | | #235241 |
Bog'liq 1710787251 (1)
O‘zbekiston Respublikasi Raqamli texnalogiyalar vazirligi
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
Kompyuterni tashkillashtirish fanidan tayyorlagan
Mustaqil ishi
Kiberxavfsizlik fakultetining
CAO015 – guruh talabasi
Bajardi: Rashidov Adhamjon
Tekshirdi: Atadjanova Nozima
Mavzu: Operativ xotirani kesh xotiraga moslash usullari
Toshkent – 2024
Reja:
Operativ xotira ya’ni RAM nima?
Kesh xotira tuzilishi.
Kesh va uning turlari.
Operativ xotirani kesh xotiraga moslash usullari.
Foydalanilgan adabiyotlar.
Operativ xotirani kesh xotirasiga moslash usullari
Hozirgi kunda asosan katta hajmdagi dasturlar, o’yinlar bilan kompyuterni band qilganda, kompyuterga tushayotgan yuklama asosan operativ hotira (RAM — Random Access Memory) deb ataluvchi xotira turiga tushadi. Tezkor xotira - bu protsessor bajarishi kerak bo'lgan ko'rsatmalar va ma'lumotlarni vaqtincha saqlaydigan kompyuter xotirasi tizimining o'zgarmas qismi. Tezkor xotira (RAM) - bu tezkor xotiraga tayinlangan funktsiyalarni amalga oshiruvchi qurilma Bu xotiraning o’lchami dastur va o’yinlarning ishlash tezligiga katta ta’sir ko’rsatadi.Bu xotira turi vaqtinchalik axborotni o’zida saqlaydi. Dastur yuklanganda dastlab operativ xotiraga yuklanadi va u yerdan ishga tushadi. Bundan kelib chiqadiki operativ xotiraning hajmi qancha katta bo’lsa, bir paytning o’zida bir necha dasturlarni yuklab, ish olib borishimiz mumkin bo’ladi.
Operativ xotira 2 ta asosiy xarakteristikaga ega va bu xotirani sotib olishda shu xarakteristikalarga qaraladi. Operativ xotira hajmi va shu xotira ishlaydigan chastota miqdori. Operativ xotira hajmi megabaytlarda o’lchanadi(lekin ko’pchilik gegobaytlarga ham o’tib ketishdi) 128, 256, 512, 1024, 2048…
Dastlab yuklangan dasturlar shu hajmda saqlanadi. Agar hajm to’lib qolsa, birinchi yuklangan ma’lumotlar o’chirib boriladi. Operativ xotira chastotasi ishlash tezligini aniqlab beradi. Chastota bu vaqt birligidagi jarayndir.
Masalan 600 megagerst(MGЦ) chastotali operativ xotira 100MB ma’lumotni 10 sekunda yuklasa, 1000MGЦ li operativ xotira bu jarayonni 5 sekundda amalga oshiradi. Muhim ma’lumotlardan biri shuki, plata shinasini ham operativ xotrani ulashda e’tiborga olish, uning chastotasini ham bilib qo’yish zarur. Bu ma’lumotni siz kompyuter platasi xujjatidan topishingiz mumkin. Misol uchun, agar biz 800 MGЦ da ishlaydigan DDR2 operativ xotirasini 533MGЦ shinada ishlaydigan plataga ulasangiz, operativ xotirangiz ham 533 MGЦ da ishlaydi. Biz 800 MGЦ da ishlash shunaqa sekin bo’lar ekan deb hulosa chiqarib qolaveramiz. Operativ xotira ko’rinishi va plataga(materinskiy plata, motherboard) ulanishi bo’yicha bir necha turlarga bo’linadi. Hozirgi zamon operativ xotiralar DDR1, DDR2, DDR3 turlarga bo’linadi. Soni kottasi yangirog’i hisoblanadi.
Hozirgi kunda Protsessorlar har doim xotiraga nisbatan tez ishlaydi. Protsessorlar ham, xotira ham parallel ravishda takomillashtirilib keladi. shaxsiy kompyuterning har bir foydalanuvchisi turli xil saqlash vositalarini, masalan, flesh-disklarni, disklarni va boshqalarni ishlatadi..Konveyerli va superskalyar arxitekturali, unumdorligi juda katta bo‘lgan protsessorlar ishlab chiqarilmoqda. Xotira qurilmalarini ishlab chiqaruvchilar esa birinchi galda, tezkorlikni emas, uning hajmini oshirishga harakat qilmoqdalar. Shuning uchun ham protsessorlar va xotiralarning ishlash tezliklari orasidagi farq yana ham kattalashmoqda. Tezliklarning bunday farqlari tufayli, protsessor xotiraga unga kerakli so‘zni o‘qib olish uchun murojaat qilganida, bir nechta mashina sikllarini (taktlarini) bekor o‘tkazib yuborishiga to‘g‘ri keladi. Xotira protsessorga nisbatan qanchalik sekin ishlasa, shunchalik ko‘proq sikllar davomida protsessor uni kutib turishi kerak bo‘lmoqda. Bu muammoni hal qilishning bir nechta yo‘llari mavjud. Shulardan biri, uncha katta bo‘lmagan hajmga ega, ammo nisbatan ancha tez ishlaydigan, protsessor bilan asosiy xotira orasida joylashgan xotiradan foydalanish ekanligi fanga ma’lumdir. Bunday xotira kesh-xotira deb ataladi («cacher» - fransuz tilida «yashirish» degan so‘zni anglatadi). Kesh-xotirada dastur tomonidan kop ishlatiladigan so‘zlar yoki asosiy xotiraning ma’lum bir qismi saqlanadi. Kesh- xotirada dastur tomonidan ko‘p ishlatiladigan so‘zlar yoki asosiy xotiraning ma’lum bir qismi saqlanadi. Asosiy xotiraning bu qismi, o‘sha paytda ishlayotgan dastur tomonidan ko‘proq foydalanilishi mumkin bo‘lgan qismi saqlanadi.Bu lokal qism deyiladi.
Kesh bu foydalanuvchi tez-tez kiradigan fayllar va ma'lumotlarning nusxalari saqlanadigan yuqori tezkor va samarali yordamchi xotira.Kesh uning asosiy vazifasi tezroq va samarali ishlash qobiliyatidir, har safar unda saqlanadigan ma'lumotlardan foydalanish zarur bo'lganda. Ya'ni, foydalanuvchi har doim doimiy ravishda foydalaniladigan ma'lumotlarga kirishi kerak bo'lganida, u keshda saqlanadi, shuning uchun undan foydalanish zarur bo'lganda, u yana keshda saqlanadi va qidiruv juda tezroq bo'ladi. Huddi shunday, agar aytilgan ma'lumotlar har qanday modifikatsiyaga uchragan bo'lsa, ular kesh tomonidan kompyuterda ham, kesh xotirasi bo'lgan boshqa mobil qurilmalarda ham saqlanadi.
Oddiy kompyuter foydalanuvchisi deyarli aniq xotirani, protsessorni va faqat o'qiladigan xotirani tushunadi. Ammo hozir, shuning uchun bizning vaqtimizda mashhur kesh so'zi ko'pchilik uchun jumboqli. Kesh so'zi kompyuter terminologiyasida 1967 yilda paydo bo'lgan
Ushbu xususiyat tufayli, ba'zi ma'lumotlar yoki fayllar yanada uyushgan, soddalashtirilgan va sodda tarzda joylashtirilishi mumkin, qurilmaning asosiy xotirasida ko'proq qidirishni amalga oshirishga hojat qoldirmasdan, vaqtni, Internet ma'lumotlarini va boshqalarni ko'proq sarflashni keltirib chiqaradi.
Keshdagi ma'lumotlar yoki fayllarning ahamiyati tartibi qaysi biri eng ko'p talab qilinishiga bog'liq bo'ladi. Ammo kamroq ishlatiladigan ma'lumotlar va fayllar asosiy xotiradan emas, balki keshdan tozalanadi. Shuning uchun keshni asosiy xotira hajmini yaxshiroq ishlashi va natijasini ta'minlaydigan vosita. Shu sababli, u kompyuterlarda, RAM xotirasi va Markaziy protsessor (CPU) o'rtasida fayllar va ma'lumotlarning joylashishini tezlashtirish va optimallashtirish maqsadida joylashgan. Kesh-xotira vaqt va makondagi havolalar lokalligi tamoili bo’yicha qurilgan. Kesh-kontroller (nazoratchi) TX dan ma’lumotlar va dasturiy kodlarning nusxalarini, o’lchami bitta o’qish sikliga teng bo’lgan blokni kesh-xotiraga yuklaydi. Protsessor kesh-xotiradan so’zlar bo’yicha o’qiydi. Kesh-controller protsessorning tezkor xotiraga so’rovlarini to’xtatadi va kesh-xotirada ma’lumotlarning haqiqiy nusxasi mavjudligini tekshiradi. Oddiy kompyuter foydalanuvchisi deyarli aniq xotirani, protsessorni va faqat o'qiladigan xotirani tushunadi. Ammo hozir, shuning uchun bizning vaqtimizda mashhur kesh so'zi ko'pchilik uchun jumboqli. Kesh so'zi kompyuter terminologiyasida 1967 yilda paydo bo'lgan
Keshning har xil turlari mavjud, ular bir xil maqsadga ega, ammo texnologik rivojlanishiga qarab farqlanadi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
O‘zbekiston Respublikasi Raqamli texnalogiyalar vazirligi Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
|
