35
xalqaro standartlar (masalan, ISO modeli va aloqa protokollari to‘plami, X.25 paketli
tarmoqlar, tarmoq steklari, ISDN, modemlar va boshqalarni o‘z ichiga olgan ko‘plab Xalqaro
Telekommunikatsiya Ittifoqi (ITU) standartlari).
Doimiy ravishda rivojlanib boradigan ba’zi standartlar bir toifadan ikkinchisiga o‘tishi mumkin.
Xususan, keng qabul qilingan tovar mahsuloti standartlari amalda xalqaro standartlarga aylanmoqda,
chunki ular turli mamlakatlar ishlab chiqaruvchilarini o‘z mahsulotlarini ushbu mashhur mahsulotlarga
mos kelishini ta’minlash uchun tovar standartlariga rioya qilishga majbur qilishadi. Masalan, IBM
shaxsiy kompyuterining ajoyib muvaffaqiyati tufayli IBM PC uchun mulkiy arxitektura standarti
amalda xalqaro standartga aylandi.
Bundan
tashqari, ularning keng tarqalishi tufayli ba’zi mulkiy standartlar de-fakt milliy va
xalqaro standartlar uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, dastlab Digital Yequipment, Intel va
Xerox tomonidan ishlab chiqarilgan Ethernet standarti bir muncha vaqt o‘tgach va biroz o‘zgartirilgan
shaklda milliy IEEE 802.3 standarti sifatida qabul qilindi va keyin ISO uni ISO 8802.3 xalqaro
standarti sifatida tasdiqladi.
Quyida kompyuter tarmoqlari sohasida standartlarni ishlab chiqishda yeng faol va
muvaffaqiyatli ishtirok yetgan tashkilotlarning xulosasi keltirilgan:
Standartlashtirish bo‘yich xalqaro tashkilot (International Organization for
Standardization -ISO).
Ushbu tashkilot hozirda kompyuter tarmoqlari sohasida standartlashtirishning
konseptual asosi bo‘lgan OSI ochiq tizimlarining o‘zaro ishlash modelini ishlab chiqdi. OSI modeliga
muvofiq ushbu tashkilot standarti OSI aloqa protokoli stekini ishlab chiqdi.
Xalqaro yelektraloqa ittifoqi (International Telecommunication Union, ITU)
Birlashgan
Millatlar Tashkilotining mahsus organi hisoblanadi.
Kompyuter tarmoqlarini standartlashtirishda yeng muhim rolini
Commitete for
International Telephony and Telegraphy (CCITT) yoki telefon Xalqaro maslahat qo‘mitasi va
telegrafiya (CCITT)
tashkilotning amaldagi qo‘mitasi o‘ynaydi. 1993 yil qayta tashkil yetish natijasida
ITU
, CCITT biroz o‘z faoliyati yo‘nalishini o‘zgartirdi va uning nomini o‘zgartirdi - yendi deb
nomlangan ITU-T. ITU-T faoliyatining asosini telefoniya, telematik xizmatlar (elektron pochta,
faksimile, telematn, teleks va boshqalar), ma’lumotlarni uzatish, audio
va video signallar sohasida
xalqaro standartlarni ishlab chiqish tashkil etadi. Bir necha yillar davomida ITU - T ko‘plab standart
tavsiyalar berdi. ITU - T o‘z ishini uchinchi shaxslarning tajribasini o‘rganish bilan bir qatorda
o‘zining izlanishlari natijalari asosida ham quradi. Har to‘rt yilda bir marta ITU - T nashrlari
"Kitoblar" deb nomlangan shaklda nashr yetiladi, bu aslida nashrlarga birlashtirilgan oddiy
kitoblarning butun to‘plamidir va ular o‘z navbatida jildlarga birlashtiriladi. Ayni paytda Moviy kitob
ishlayapti. Har bir jildda va nashrlarda mantiqiy ko‘rsatmalar mavjud. Masalan, qanday qilib Moviy
kitob III raqamli tarmoq (ISDN -ning integral xizmatlari) va butun VIII jild bo‘yicha ko‘rsatmalarni
taqdim etadi (telefon tarmog‘idagi ma’lumotlarni uzatish bo‘yicha V tavsiyalar qatorini o‘z
ichiga
olgan.1-sonli VIII dan tashqari). tavsiyalar X seriyasi: paketli kommutatsiya qilinadigan tarmoqlar
uchun X.25, elektron pochta tizimlari uchun X.400, global nomlash uchun X.500 va boshqalar olinadi.
Radioelektronika va yelektrotexnika muxandislik instituti (Institute of Electrical and
Electronic Engineers, IEEE) tarmoq standartlarini belgilaydigan Qo‘shma Shtatlarining milliy
tashkilotidir. 1981 yilda ushbu institutning 802 ishchi guruhi mahalliy tarmoqlarda qo‘llanilishi kerak
bo‘lgan asosiy talablarni ishlab chiqdi. 802 guruhi ko‘plab standartlarni aniqladi,
ulardan yeng
mashhurlari 802.1, 802.2, 802.3 va 802.5 standartlari bo‘lib, ular mahalliy tarmoqlar sohasida
ishlatiladigan umumiy tushunchalarni, shuningdek Ethernet va quyi ikkinchi sath uchun standartlarni
tavsiflaydi. Token Ring tarmoqlari.
Yevropa kompyuter ishlab chiqaruvchilari assotsiatsiyasi (ECMA)
ITU - T va ISO
bilan faol hamkorlik qiladigan notijorat tashkilotdir. U kompyuter va aloqa texnologiyalari bilan
bog‘liq standartlarni va texnik yo‘riqnomalarni ishlab chiqadi.
Elektron Industries Association (EIA)
elektron faoliyatlar
uchun standartlar ishlab
chiqishning muhim faoliyati bilan shug‘ullanadigan Amerika Qo‘shma Shtatlaridagi yagona milliy
savdo birligidir. Uning eng mashhur standarti RS-232.
36
AQSh Mudofaa vazirligi (Department of Defense - DoD)
kompyuter tizimlari uchun
standartlar yaratishning ko‘plab bo‘limlari mavjud. Yeng mashhur DoD ishlanmalaridan biri bu
TCP/IP transport protokoli stekidir.
Amerika Milliy Standartlar Institutining (American National Standards Institute, ANSI)
X3T9.5 qo‘mitasi
, shuningdek IBM (SNA tarmoq arxitekturasi)
yirik kompyuterlarning lokal
tarmoqlarini standartlashtirish bilan shug‘ullanadi.
