|
Elektron Raqamli Imzo (ERI) va Shaxsiy Imzo (SI)ning farqi
|
| bet | 3/4 | | Sana | 09.12.2023 | | Hajmi | 0,78 Mb. | | #114125 |
Bog'liq diyorbek kiber mar Texnik tizimlarda axborot texnologiyalari fanining predmeti va vazifalari. (1), Dastur 8-sinf-Biologiya, MALUMOTNOMA OBYEKTIBKA, НТО2. Elektron Raqamli Imzo (ERI) va Shaxsiy Imzo (SI)ning farqi
Eliktron Raqamli Imzo (ERI) va Shaxsiy Imzo (SI) ikkala texnologiya ham elektron hujjatlarni imzolash maqsadida ishlatiladi, lekin ularning boshqa-boshqa vazifalari, tuzilishi va amaliyotlari orasida farqlar mavjud.
1. Asosiy Maqsad:
- ERI: ERI, elektron hujjatlarni imzolash va tasdiqlash uchun ishlatiladi. Bu texnologiya xususan hukuki, moliyaviy, va boshqa sohalarda qo‘llaniladi.
- Shaxsiy Imzo (SI): Shaxsiy Imzo shaxsiy ma'lumotlarni tasdiqlashda ishlatiladi, masalan, shaxslar tomonidan tashkil etilgan hujjatlarni notarial tasdiqlash uchun.
2. Tuzilish:
- ERI: ERI-da ishlatiladigan tuzilish, asimmetrik (yoki ikki qismli) kriptografiya usuli asosida qurilgan. Bu texnologiyada maxfiy kalit va ochiq kalitlar ishlatiladi.
- Shaxsiy Imzo (SI): Shaxsiy Imzo esa odatda simmetrik (ikki tomonlama) kriptografiya usuli asosida tuzilgan. Odatda, faqat maxfiy kalit ishlatiladi.
3. Imzo Yaratish Usullari:
- ERI: ERI imzo yaratishda odatda maxfiy kalitni ishlatadi, va bu kalit faqat imzolashni amalga oshirishi mumkin bo‘lgan shaxs yoki tashkilot tomonidan bilinadi.
- Shaxsiy Imzo (SI): Shaxsiy Imzo esa barcha foydalanuvchilar tomonidan bilinadigan maxfiy kalitni o‘z ichiga oladi. Buning uchun qo‘llaniladigan maxfiy kalitlarning ko‘p to‘g‘ri o‘tqazilishi lozim.
4. Xavfsizlik darajasi:
- ERI: ERI texnologiyasi xavfsizlikni yuqori darajada ta'minlaydi, chunki maxfiy kalit yalpi va shaxslar yoki tashkilotlar tomonidan himoyalangan.
- Shaxsiy Imzo (SI): Shaxsiy Imzo ham xavfsizlikni ta'minlaydi, lekin maxfiy kalitni faqatgina bir qismining bilinishi kifoya emas.
5. Qo‘llanish Sohalar:
- ERI: ERI hukuki hujjatlarni imzolashda va tasdiqlashda qo‘llaniladi, shuningdek moliyaviy operatsiyalarda ham.
- Shaxsiy Imzo (SI): Shaxsiy Imzo esa shaxsiy hujjatlarni imzolashda qo‘llaniladi, masalan, elektron maktublar va boshqa shaxsiy ma'lumotlarni tasdiqlashda.
ERI va SI ikkala texnologiya ham o‘zlariga xosligi va tashqi kontekstda qo‘llanilishi sababli farqli vazifalarga ega. ERI, tizimli va xavfsiz imzolash uchun, shuningdek ma'lumotlarni yordamida tasdiqlashda, moliyaviy operatsiyalarda, va boshqa hukuki sohalarda ishlatiladi. Shaxsiy Imzo esa shaxsiy ma'lumotlarni imzolashda ishlatiladi, qo‘shimcha xavfsizlik ta'minlash maqsadida kerak.
ERI ning berilish tartibi. Unga egalik qilish va foydalanish
Elektron Raqamli Imzo (ERI) yaratish va unga egalik qilish jarayonlari bir necha bosqichlardan o‘tadi.
1. Maxfiy va Ochiq Kalitlarni Islatish:
- ERI foydalanuvchisi bo‘lib qatnashuvchi shaxs yoki tashkilot, texnologiyadan foydalanish uchun maxfiy va ochiq kalitlarini olishi kerak. Maxfiy kalit faqatgina foydalanuvchi tomonidan bilinadi va maxfiy kalitni yaxshi saqlash xususiyatiga ega bo‘lishi lozim.
2. Maxfiy Kalitni Xavfsiz Saqlash:
- Maxfiy kalitlar, xavfsizlikni ta'minlash uchun e'tiborli saqlanishi kerak. Bu, yuqori xavfsizlik standartlarini qo‘lga kiritish, maxfiy kalitni foydalanuvchidan boshqalariga oshkortish va boshqa muhim xavfsizlik chora-tadbirlarini o‘tkazishni o‘z ichiga oladi.
3. Maxfiy Kalitni Foydalanuvchi va Server orasida Almashtirish:
- Maxfiy kalit foydalanuvchi va server orasida amalga oshiriladi. Foydalanuvchi maxfiy kalitni ishlatib, hujjatlarni imzolash va tasdiqlash jarayonlarini boshlaydi, keyin esa imzo tasdiqlangan hujjat serverga yuboriladi.
4. Hujjatni Imzolash va Tasdiqlash:
- Foydalanuvchi maxfiy kalitni ishlatib, hujjatni elektron ravishda imzolaydi. Imzolangan hujjat keyin serverga yuboriladi va serverda maxfiy kalit yordamida tasdiqlanadi.
5. Xavfsizlik Protokollari:
- ERI yordamida foydalanuvchilarning ma'lumotlarini himoya qilish uchun xavfsizlik protokollari, masalan, TLS (Transport Layer Security) yoki SSL (Secure Sockets Layer) kabi, ishlatiladi.
6. Foydalanuvchining O‘zining Maxfiy Kalitlarini Boshqalarga Oshkortishi:
- Foydalanuvchi o‘z maxfiy kalitlarini boshqalarga taqdim qilmasligi, ularni himoya qilish uchun muhimdir. Bunday maxfiylikni ta'minlash uning shaxsiy xavfsizligi uchun juda muhim.
ERI texnologiyasi foydalanuvchilar uchun samarali va xavfsiz hujjatlarni imzolashni osonlashtirishda va tasdiqlashda ishlatiladi. Maxfiy kalitlar xavfsiz saqlanishi, xavfsizlik protokollari ishlatilishi va foydalanuvchilar orasida maxfiy kalitlar bilan ma'lumot almashinuvi keng foydalanuvchi tomondan xavfsizlikni ta'minlashda muhimdir.
4-rasm.ERI olish imkonyatini beruvchi sayt (my.gov.uz)
ERI Ning An'Anaviy Qo‘llanilishi - ERI, elektron hujjatlarni “masalan, elektron shartnoma, elektron hujjatlar, va boshqalar” imzolash va tasdiqlash uchun ishlatiladi. Bu texnologiya, qo‘llanuvchilar orasida maxfiy kalitlar yordamida elektron hujjatlarni imzolash va tasdiqlash imkoniyatini yaratadi.
Xavfsizlik:
- ERI, maxfiy kalitlarning xavfsiz saqlanishi va tarqatilishi orqali yuqori darajada xavfsizlikni ta'minlaydi. Elektron hujjatlarni imzolash va tasdiqlash jarayonlari xavfsizlik protokollari bilan himoyalangan.
Moliyaviy Operatsiyalar:
- ERI moliyaviy operatsiyalarda ham qo‘llaniladi. Bu texnologiya orqali elektron moliya operatsiyalarni o‘tkazish, onlayn to‘lovlar va boshqa moliyaviy amallarni amalga oshirish mumkin.
Bloklchain Teknologiyasi:
- Quyidagi asoslar asosida ERI bloklchain texnologiyasi bilan ham bog‘liq:
- Bloklar orasidagi ma'lumotlarning o‘zgarmasligini ta'minlash.
- Shaxsiy ma'lumotlar va operatsiyalar orasidagi shaffoflik va yomon fikrlardan himoyalash.
- Tahlil etilgan va tasdiqlangan ma'lumotlarni bloklar orasida saqlash.
Hukuki Qonunlar va Standartlar:
- ERI foydalanishda xususan qonuniy bo‘lishi kerak. Har bir mamlakatda ERI-dan foydalanish tartibi va qonuniy asoslari belgilanadi. Xususan, maxfiy kalitlar, imzolash protokollari, va foydalanish tartiblari hukuki himoya ostida bo‘lishi kerak.
- ERI foydalanuvchilari o‘zlariga maxfiy kalitlarni olish uchun etaktalarni ishlatishadi. Bu, shaxsiy xavfsizlikni ta'minlash uchun muhimdir.
Texnologik Rivojlanish:
- ERI sohasidagi texnologik rivojlanishlar, yangi xavfsizlik protokollari, qollanma usullari, va bloklchain integratsiyasi muhim bo‘lgan so‘nggi texnologik yangiliklarni ko‘rsatadi.
ERI huquqiy bo‘yicha ishlar, moliyaviy operatsiyalar, shaxsiy ma'lumotlar himoyalash, va boshqa sohalarda qo‘llaniladigan samarali va xavfsiz bir texnologiyadir. ERI-ni boshqa ilg‘or sohalar bilan bog‘liq o‘rganish va uning yangiliklari to‘g‘risidagi ma'lumotlarni kuzatish ham muhim.
|
| |
