O‘ZBEKISTONDA
FANLARARO
INNOVATSIYALAR
VA
13-
SON
ILMIY
TADQIQOTLAR
JURNALI
20.11.2022
113
QURILISHDA ENERGIYA EFFEKTI SAMARADORLIGINI OSHIRISH
O.Jan`abaev
G.Uderbaeva
Qoraqalpoq davlat universiteti
Annotatsiya:
Barpo etilayotgan binolarni energiya tejamkorligini oshirish va
oqilona foydalanish yo’llari va tafsilotlari yoritilgan va bu borada, jahonda va
O'zbekistonda amalga oshirilayotgan ishlar keltirilgan.
Kalit so'z1ar
:
Energiya samarador uy, energiya manbalari, bino, issiqlik
izolyatsiyasi, energiya sarfi, energetik audit.
Uy-joy
qurilishining
zamonaviy
tendensiyalaridan
biri
qurilishi
rejalashtirilayotgan uylarning qulayligi, ekologik va energiya samaradorligini hisobga
olgan holda loyihash va qurish ishlarini olib borishdir.
Bizga ma'lumki dunyo miqiyosida asosiy energiya manbalari bo'lib (neft, gaz va
ko'mir) zaxiralari hisoblanadi. Ekspertlar hisob-kitoblariga ko'ra, energiya manbalari
maksimal foydalanish davomiyligi 100 yilgacha davom etishi mumkun. Ko’plab
rivojlangan mamlakatlarda energiya iste'molining deyarli yarmi uy-joylarga to'g'ri
keladi. Shuning uchun resurslarni tejashning asosiy usullaridan
biri binolarning
energiya samaradorligini yaxshilash hisoblanadi.
Energiya tejamkor uyni loyihalashning asosiy printsipi bu binoning mustaxkam
qurilishi va shuning bilan birga muqobil energiya manbalaridan
foydalanish orqali
shamollatish va isitish tizimlaridan foydalanmasdan qulay ichki haroratni saqlay
olishidir.
Bunday uylarni tasniflash mezonlari energiya iste'moli hisoblanadi:
agar yiliga
binolarni isitish xarajatlari 90 kvh/m2 dan kam bo'lsa uy energiya tejamkor
hisoblanadi ; 45 kvh/m2 dan kam bo'1sa energiyani kam tejaydi; 15 kvh / m2 dan kam
bo'lsa energiya iste'moli nol hisoblanadi (isitish uchun hech narsa sarflanmaydi, lekin
issiq suvni tayyorlash uchun energiya talab etiladi).
Birinchi eksperimental energiya tejamkor bino Manchester (AQSh)
da jahon
energiya inqirozidan keyin 1974 yil paydo bo'1di.
Bunday energiya tejash va energiya tejaydigan binolar qurish uchun Daniya,
Germaniya va Finlandiya maqsadli davlat dasturlari ishlab chiqildi.
Finlyandiya
poytaxti, Helsinkidan 10 kilometr tashqarida energiya samarali
binolar qurilgan Vikki mahallasi bo'lib ( bu yerdagi mahalliy aholi 5500
nafar va yer
maydoni 1132 gektar). Bu mahallada quyosh energiyasidan foydalanish va issiq suvga
bo'lgan ehtiyojning 50 foizini tashkil etadi.
Quyosh kollektorlarining umumiy maydoni 1248 m2. Energiyani tejash
texnologiyasi va muqobil energiya iste'moli an'anaviy uylarga nisbatan 40% energiya
sarfini kamaytiradi.
