O‘ZBEKISTONDA
FANLARARO
INNOVATSIYALAR
VA
17-
SON
ILMIY
TADQIQOTLAR
JURNALI
20.03.2023
MEDIAMATN – MEDIALINGVISTIKANING YETAKCHI OBYEKTI.
Nargizaxon To’xtasinova Abdurashid qizi
(ADPI magitranti)
Annotatsiya: Ushbu maqolada jamiyatning axborotlashuvi natijasida media
olamida hamda unga bog‘liq ravishda tilshunosligimizda keng o‘rganilishni taqazo
etayotgan yangi tadqiqotlarning vujudga kelayotgani, xususan, matnga nisbatan
chegarani kengroq oluvchi mediamatnlar haqida ma’lum ilmiy qarashlar yoritiladi.
Lisoniy va vizual komponentlarning o‘zaro aloqaga kirishishi natijasida vujudga keluvchi
mediamatnlarning dunyo tilshunosligida o‘rganilishi, turlari, o‘ziga xos xususiyatlari,
shuningdek, matbuot, radio, televideniye va Internet tarmoqlarida qo‘llaniluvchi
mediamatnlarning bir-biridan farqli jihatlariga ham to‘xtalib o‘tiladi.
Kalit so‘zlar: Mediamatn, mediavoqelik, mediamahsulot, mediaviylik, ommaviylik,
ko‘p kodlilik, mass-media.
OAV, virtual olamda media tushunchasi va unga bog‘liq hodisalarni ifodalovchi
mediamatnlar tobora faollashib bormoqda. Mediamatn
mediavoqelik natijasi
hisoblanib, medianing turli ko‘rinishlari, ya’ni gazeta va jurnallardagi maqola, tezislar,
televideniye orqali uzatilayotgan ko‘rsatuv va dasturlar, klip, film, kino, Internet
tarmoqlaridagi videoroliklar, gif, animatsiya, messenjerlarning barcha turida ma’lumot
tashiyotgan rasmli va grafik belgilar orqali bayon etilgan axborotdir.
Bugungi kunda
mediamatn deganda media ishlab chiqarishning aniq natijasi, mediamahsulot nazarda
tutiladi, bu axborotdan iborat va medianing istalgan turi va janrida (gazetadagi
maqola, teleko‘rsatuv, videoklip, reklama xabari, film va boshq.)
bayon etilgan xabar
bo‘lib, ommaviy auditoriyaga yo‘naltiriladi.
22
Mediamatn lison va mediashaklning
o‘zaro birligidan hosil bo‘ladi. U lisoniy va mediabelgilarning dialektik birligidan iborat
bo‘lib, medianutqning uch darajasi: so‘zlardan iborat matn, videoqator va grafik tasvir
darajasi, ovoz jo‘rligi darajasi bilan taqdim etiladi.
23
Yigirmanchi asrning 90-yillarida ingliz tilidagi ilmiy adabiyotlarda paydo bo‘lgan
“media matn” atamasi xalqaro akademik doiralarda ham,
milliy ommaviy axborot
vositalarida ham tez tarqaldi. Mediamatn tushunchasining ilmiy ongda jadal
mustahkamlanishi tadqiqotchilarning ommaviy axborot vositalari nutqi muammolari,
tilning ommaviy kommunikatsiya sohasidagi faoliyatining xususiyatlarini o‘rganishga
qiziqishning ortishi bilan bog‘liq edi. Bu masalaga Teun Van Deyk, Martin Montgomeri,
Alan Bell, Norman Feyerklaf, Robert Fauler kabi mashhur olimlar katta e’tibor
qaratdilar, ular ommaviy axborot vositalari matnlarini turli maktablar va yo‘nalishlar
nuqtai nazaridan ko‘rib chiqdilar:
sotsiolingvistika, funktsional stilistika, nutq
22
Мельник Г.С. Медиатекст как объект лингвистических исследований.pdf
23
Добросклонская Т.Г. Вопросы изучения медиа текстов. Опыт исследования современной английской
медиаречи. – М.:
МАКС Пресс, 2000.
