RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV OʻQITISHNING PSIXOLOGIK-
PEDAGOGIK JIHATLARI
RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
2023-yil 2-iyun
479
QIDIRUV TIZIMLARI ALGORITMLARINING TAHLILI
1
Narziyev Nosir Baxshilloyevich,
2
Xolmatov Asilbek,
3
Almatov Samandar
1
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, katta o’qtuvchi
2,3
Toshkent axborot texnologiyalari
universiteti talabalari
https://doi.org/10.5281/zenodo.7993938
Annotatsiya.
Qidiruvning tizimlarining ahamiyati va ushbu tizimlarda qidiruvni amalga
oshirish uchun qo’llaniladigan algoritmlar haqida batafsil ma'lumot keltirilgan.
Kalit so’zlar:
qidiruv tizimlari, PageRank, TF-IDF, web-sahifa, semantik qidiruv.
Qidiruv tizimlari algoritmi – qidiruv tizimi foydalanuvchining qidiruv so‘roviga javoban
qaysi veb-sahifalarni qaytarishi kerakligini aniqlash uchun foydalanadigan qoidalar, ko‘rsatmalar
yoki murakkab hisoblar to‘plamidir.
Misol uchun, Google qidiruv tizimining algoritmi qidiruv
natijalarida qanday veb-sahifalar paydo bo'lishi kerakligini aniqlash uchun veb-sahifadagi
kontentning dolzarbligi va unga qancha boshqa veb-saytlar bog'lanishi
kabi yuzlab omillarni
hisobga oladi. Shu tarzda, u foydalanuvchilarga eng mos va maqbul natijalarni topishga yordam
beradi. Qidiruv tizimlari algoritmlari murakkab va doimiy ravishda rivojlanib boradi, lekin
umumiy g'oya oddiy : qidiruv so'zini google kabi qidiruv
tizimlariga kiritganingizda, u o'zi
biladigan barcha veb-sahifalarni ko'rib chiqadi va keyin ularni saralaydi va natijalarning
qidiruvingizga mos kelishi ehtimoli yuqori bo'ladi. Qidiruv tizimi dastlab qidiruvingizdagi
so'zlarga qaraydi va asosiy tushunchalarni aniqlaydi. Qidiruvingizga eng yaqin bo'lgan veb-
saytlar yoki ma’lumotlar qidiruv natijalarining yuqori qismida joylashadi. Qidiruv tizimi har bir
veb-sahifaning dolzarbligini aniqlash uchun bir nechta omillarni ko'rib chiqadi.
U sahifadagi
so'zlarning chastotasi, sahifaning mashhurligi (qancha odam va qanchalik tez-tez tashrif
buyurishi) va ishlatiladigan kalit so'zlarning turlarini hisobga oladi.
Shuningdek, sahifa qanchalik
tez-tez yangilanishi va boshqa veb-saytlar unga qanchalik tez-tez bog'lanishini ko'rib chiqadi.
Qidiruv tizimi veb-saytning umumiy konteksti va kontent sifatiga ham qaraydi. U aniq ma'lumot
va sifatli tasvirlar kabi ma’lumotlarni qidiradi. Qidiruv tizimlari algoritmlari sizga eng yaxshi
qidiruv natijalarini berish uchun yuqorida keltirilgan omillardan foydalangan holda milliardlab
veb-sahifalarni tez va aniq saralashi mumkin.
Qidiruv tizimining algoritmlari hamma uchun ochiq emas. Qidiruv tizimlari algoritmlari
Google, Bing va Yahoo kabi qidiruv tizimlari tomonidan qo'llaniladigan maxfiy retseptlardir!
Ushbu algoritmlar doimiy ravishda o'zgartiriladi
va foydalanuvchiga eng dolzarb, foydali
ma'lumotlar taqdim etilishini ta'minlash uchun sozlanadi. Qidiruv tizimlari algoritmlari ommaviy
ravishda mavjud emasligining sababi shundaki, bu veb-sayt egalariga
adolatsiz ustunlik beradi,
ular keyinchalik qidiruv tizimi reytinglarini o'zgartirishi mumkin. Bu esa foydalanuvchilarga
noto'g'ri ma'lumotlar taqdim etilishiga olib kelishi mumkin va shuningdek, nomaqbul kontentga
ega veb-saytlar kerak bo'lganidan yuqoriroq reytingga ko'tarilib olishi mumkin. Bundan tashqari,
ommaviy foydalanish mumkin bo'lgan algoritmlardan xakerlar foydalanishi osonroq bo'ladi, bu
esa xavfsizlik muammolariga olib kelishi mumkin. Shuningdek, bu veb-saytlar reytingini sun’iy
ravishda oshirishning oldini olish orqali ularning yaxlitligini saqlashga yordam beradi.
