MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG’ONA FILIALI
TELEKOMMUNKATSIYA INJIRINGI VA KASB TA’LIMI FAKULTETI
630-21 GURUH TALABASI
QAMBARALIYEV ABDULLAJONNING
“OPTIK ALOQA TIZIMLARI”
FANIDAN
MUSTAQIL ISHI
FARG’ONA-2024
O‘zbekiston respublikasida optik aloqa tizimlari va tarmoqlarining xolati va rivojlanish istiqbollari.
REJA:
I.BOB
1.Kirish.
II.BOB
2. Optik aloqa tizimlari va tarmoqlarining jamiyatlarning aloqa sohasidagi roli va ahamiyati.
3.O‘zbekiston Respublikasida optik aloqa tizimlari va tarmoqlarining yuqori darajada rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan sharoitlar va muammolar.
4.Optik aloqa tizimlari va tarmoqlarining rivojlanishining asosiy yo‘nalishlari (masalan, optik tarmoq xavfsizligi, tezlik va ma'lumotlar siqimini oshirish, yetishilarni kafolatlash).
5.O‘zbekiston Respublikasida optik aloqa tizimlarining joriy holati (yani, mavjud tizimlar va ularning tashkiloti, optik aloqa bo'yicha katta tarmoq operatorlari, optik tizimlarni ta'minlovchi firmalar va yuridik shaxslar).
III.BOB
6.Xulosa.
Kirish.
Optik aloqa tizimlari O‘zbekistonda internet, telefon va televizion xizmatlarini taqdim etish uchun kengaytirilmoqda. Ular shaharlar, qishloqlar va transport yollari boyicha integratsiya qilinadi. Optik aloqa tizimlari joriy holati va rivojlanish istiqbollari O‘zbekiston Respublikasining kommunikatsiya va axborot texnologiyalarini rivojlantirish strategiyasiga asoslangan. Aniq, Optik aloqa tizimlari O‘zbekistonda internet, telefon va televizion xizmatlarini taqdim etish uchun kengaytirilmoqda. Ular shaharlar, qishloqlar va transport yollari boyicha integratsiya qilinadi. Optik aloqa tizimlari joriy holati va rivojlanish istiqbollari O‘zbekiston Respublikasining kommunikatsiya va axborot texnologiyalarini rivojlantirish strategiyasiga asoslangan. Respublikamizda jamiyatni axborotlashtirish, telekommunikatsiya tarmoqlarini rivojlantirish borasida ko‘pgina ishlar amalga oshirildi va bu ishlar hozir ham davom etmoqda. Bu maqsadda o‘tgan yillarda TOO (Trans-Osiyo-Ovropa) magistralining jahon standartlariga mos keluvchi, raqamli transport tarmog‘i Milliy segmentini qurish boshlandi va uzunligi 830 km dan ortiq magistral tolali optik aloqa liniyasi foydalanishga topshirildi. Tolali optik aloqadan Milliy segmentda Germaniyaning Simens firmasining tolali optik kabellaridan foydalanildi. Hozirda aloqa va telekommunikatsiya tizimlari uchun turli vazifali va tuzilishli optik tolali kabellar ishlab chiqarilmoqda. Keng polosali uzoq aloqa tizimlari, jumladan magistral aloqa uchun optik toladan faqatgina asosiy to‘lqin tarqaladigan bir modali kabellarning yangi turlari ishlab chiqarilmoqda. Magistral aloqa liniyalarida axborot uzatishda optik tolaning so‘nish va dispersiya ko‘rsatkichlariga ham yuqori talablar qo‘yiladi. Bundan tashqari, optik nurlanish qutblanishi saqlanishini ta’minlovchi optik tolalar ham ishlab chiqarilmoqda. Magistral aloqada qo‘llaniladigan bunday kabellarni ishlab chiqish murakkab va qimmat. Bunday kabellar qo‘llanilgandalazer uzatgichlardan foydalaniladi.
Optik aloqa tizimlari va tarmoqlari, jamiyatlarning aloqa sohasida kritik ahamiyatga ega. Bu tizimlar, optik signalning (yani, yorqinlik fotonlarining) foydalanilishi yoki o'tkazilishi yordamida ma'lumotni jo'natish va qabul qilish imkoniyatini ta'minlaydi. Ular, quyidagi muhim xususiyatlarga ega:
Yorqinlik va tezlik: Optik aloqa tizimlari yorqinlik fotonlaridan foydalanadi, shuning uchun ularga yorqin va tezkorlik ta'minlanadi. Bu, ma'lumotni tezkor o'tkazish va qabul qilish imkoniyatini beradi.
Balans va ishonch: Optik aloqa tizimlari, balans va ishonchga ega bo'lib, muhim ma'lumotlarni to'g'ri o'tkazish va qabul qilish imkoniyatini oshiradi.
Tezlik va kengayish: Optik tizimlar, yorqinlik fotonlaridan foydalanadiganligi uchun, tezlik va kengayishni ta'minlaydi. Bu, katta hajmdagi ma'lumotlarni tezkor tarzda o'tkazishga imkon beradi.
Xavfsizlik: Optik aloqa tizimlari, foydalanuvchilarga xavfsiz va maxfiy aloqani ta'minlash imkoniyatini beradi. Elektronik aloqa tizimlaridan farqli ravishda, optik aloqa tizimlarida hujjatlar elektronlarni o'tkazilmasdan yorqinlik fotonlaridan foydalanib o'tkaziladi.
Yuqori hajmli ma'lumotlar o'tkazishi: Optik aloqa tizimlari katta hajmdagi ma'lumotlarni o'tkazish uchun idealdir. Ularning yorqinlik fotonlari orqali o'tkaziladiganliklari, katta ma'lumot hajmlarini o'tkazishga imkon beradi.
Tezlik va boshqaruv: Optik aloqa tizimlari, elektronik aloqa tizimlariga nisbatan tezlik va boshqaruvni oshiradi. Ularning tezkorligi va ishonchli bo'lishi, katta hajmdagi ma'lumotlarni tezkor o'tkazish va qabul qilish imkonini oshiradi.
Shunday qilib, optik aloqa tizimlari va tarmoqlari, jamiyatlarning aloqa sohasidagi roli va ahamiyatini oshiradi va katta ma'lumotlar hajmini tezkor va ishonchli tarzda o'tkazishga imkon beradi. Tezligi 100 Mbit/s gacha bo‘lgan va aloqa masofasi chegaralangan tizimlarda nisbatan arzon va oxirgi qurilmalar bilan oson moslashadigan ko‘p modali optik kabellardan foydalangan ma’qul. Bunda to‘lqin manbai sifatida ko‘p modalarni nurlantiruvchi oddiy turdagi yarim o‘tkazgichli yorug‘lik diodlarini ishlatish mumkin. Yangi turdagi optik tolalarning, keng polosali kvant optik kuchaytirgichlarning yaratilishi to‘liq optik tizim va optik traktlarni qurish imkoniyatini yaratmoqda. Bunday axborot uzatish texnologiyalardan 100 va 1000 Gbit/s o‘tkazish oraliqli tizimlarni yaratishda foydalaniladi. Ushbu optik aloqa bir qancha afzalliklarga ega bo‘lishiga qaramay, kamchiliklari ham mavjud. Bunda optik aloqa qurilmalarining qimmatligi va ba’zi optik aloqa texnologiyalarining mukammal darajaga yetmaganligi bilan tushuntiriladi.
Infrastrukturning rivojlanishi: Optik aloqa tarmoqlarining rivojlanishi uchun yuqori darajada rivojlanayotgan kommunikatsiya infrastrukturiga ega bo‘lish zarur. Bu infrastruktur shu jumladan, yuqori tezlikli optik kommunikatsiya liniyalari, kommunikatsiya uchun zarur bo‘lgan energiya tarmoqlari, o‘zbekiston hududida optik aloqa tarmoqlarining rivojlanishi uchun eng muhim shartlardan biridir.
Texnologik rivojlanish: Optik aloqa tizimlari va tarmoqlarining yuqori darajada rivojlanishi uchun so‘nggi texnologiyalardan foydalanish zarur. Bu texnologiyalar, optik signalni uzluksiz o‘tkazish, signalni kuchaytirish va amplifikatsiya qilish, tarmoqlar orasida ma'lumotlarni himoya qilish va ma'lumotlarni yetkazish uchun zarur bo‘lgan vositalarni o‘z ichiga oladi.
Kadrlar tayyorlash: Optik aloqa sohasida yuqori malakaga ega mutaxassislar tayyorlash uchun tajribali o‘qituvchilar va texnikaliklarga ega o‘quv muassasalarining rivojlanishi zarur. Optik aloqa sohasida mutaxassislar tayyorlashda ilmiy tadqiqotlar va texnikaviy tajribalar juda muhim ahamiyatga ega.
Huquqiy bazaning rivojlanishi: Optik aloqa tarmoqlarining rivojlanishi uchun, huquqiy bazaning yuqori darajada rivojlanishi va kommunikatsiya sohasida bo‘lgan huquqiy mexanizmlarning effektiv ishlab chiqilishi zarur. Bu, telekommunikatsiya sohasida investitsiyalarni jalb etish, rivojlanayotgan tarmoqlarning isloh qilinishi va rivojlanishini ta'minlashga qaratilgan qonunchilik va davlat siyosatlarini o‘z ichiga oladi.
Investitsiyalar va moliyaviy resurslar: Optik aloqa tarmoqlarining rivojlanishi uchun katta mablag‘larda investitsiyalar va moliyaviy resurslar zarur. Bu investitsiyalar infrastruktur, texnologiyalar, kadrlar tayyorlash, huquqiy bazaning rivojlanishi va boshqa yo‘nalishlarga yo‘naltirilishi mumkin.
Tarif rejalarining barqarorligi: Optik aloqa tarmoqlarining rivojlanishi uchun, tarif rejalarining barqarorligi va shaffoflikni ta’minlash zarur. Bu rejalar operatorlarga va foydalanuvchilarga masofaviy aloqalarni samarali boshqarish imkoniyatini beradi.
Optik aloqa tizimlari va tarmoqlarining yuqori darajada rivojlanishi uchun yuqori texnologiyalardan foydalanish, malakali mutaxassislar tayyorlash, moliyaviy resurslarni samarali boshqarish, va huquqiy bazaning rivojlanishi zarurdir. Bu holat optik aloqa tarmoqlarining sifatini yaxshilash, kommunikatsiya tezligini oshirish, va axborot almashishni samarali boshqarishga imkon beradi. Optik aloqa tizimlari va tarmoqlari, yuqori tezlik va katta miqdordagi ma'lumotni uzatish uchun optik signalni ishlatadi. Bu tarmoqlar, kabel orqali yoki muhitni o'tkazib yuborish orqali ishlaydi. Optik aloqa tizimlari, internet xizmatlari, telefon aloqalari, televideniya va boshqa xizmatlarni taqdim etishda keng qo'llaniladi.
Optik aloqa tizimlarining asosiy tarkibi optik kabel bo'lib, bu kabel plastik yoki stekloplastikdan tuzilgan noyob materiallardan ishlab chiqariladi. Kabelning ichida, odatda, bir nechta optik fiberlar bo'lishi mumkin. Har bir fiber, kichik aylanadigan nur o'tkazuvchilardan iborat. Bu nur o'tkazuvchilar, ma'lumotni yoritish uchun ishlatiladi. Ushbu optik fiberlar plastik yoki stekloplastik qoplamasi bilan o'rnatilgan metal o'tkazuvchilardan tuzilgan optik kabelning ichida joylashadi. Optik aloqa tarmoqlari katta miqdordagi ma'lumotni kuchli va xavfsiz bir xilajda uzatishga imkon beradi. Ularning boshqa aloqa tarmoqlariga nisbatan bir necha afzalliklari bor, masalan, elektr to'qimalarning joynab-joylashtirish, noisning kam bo'lishi va undan nazar, xavfsizlik. Optik aloqa tizimlari juda keng qo'llaniladi va ularga investitsiyalar kiritilmoqda, shuningdek, xalqaro aloqa tarmoqlari va kompyuter tarmoqlari uchun katta ro'yxatda ishlatiladi.
Optik aloqa tizimlari va tarmoqlarining rivojlanishining asosiy yo‘nalishlari quyidagilardir:
Xavfsizlik: Optik aloqa tizimlari uchun xavfsizlik kritik muhimdir. Maxfiylik, ma'lumotlar uchun shifrlash, foydalanuvchilarning identifikatsiyasi va autentifikatsiyasi, shuningdek, optik tarmoqlarni hujjatlar bo‘yicha himoya qilish kabi chora-tadbirlar xavfsizlikni ta'minlash uchun muhimdir.
Tezlik va ma'lumotlar siqimini oshirish: Optik aloqa tarmoqlari yuqori tezlik va katta miqdordagi ma'lumotni uzatish uchun idealdir. Tarmoq texnologiyalari va protokollari, masalan, DWDM (Dense Wavelength Division Multiplexing) va OTN (Optical Transport Network), ma'lumotlar siqimini oshirish va tezlikni oshirish imkonini ta'minlash uchun ishlatiladi.
Yetishilarni kafolatlash: Optik aloqa tizimlari yuqori sifat va ishonchlilik darajasiga ega bo'lishi kerak. Bu, tarmoq tuzilishining to'g'ri va ishonchli bo'lishi, qonuniy tartibotlarni saqlash va tarmoq vaqtincha buzilishi bo'yicha tikuvchilar o'rnatishni o'z ichiga oladi. Yetishilarni kafolatlash, shuningdek, tarmoq qurilishi, ma'lumotlar siqimi, ishlash va boshqa muammolar bilan ham bog'liq bo'lishi mumkin. Optik aloqa tizimlarining rivojlanishi, yuqori tezlik va katta miqdordagi ma'lumotni uzatishni ta'minlash, ma'lumotlar siqimini oshirish va maxfiylikni saqlash uchun zarur bo'lgan tuzilmalar va protokollarni rivojlantirishga asoslangan.
Optik aloqa tizimlari va tarmoqlari, yuqori tezlik va katta miqdordagi ma'lumotni uzatish uchun optik signalni ishlatadi. Bu tarmoqlar, kabel orqali yoki muhitni o'tkazib yuborish orqali ishlaydi. Optik aloqa tizimlari, internet xizmatlari, telefon aloqalari, televideniya va boshqa xizmatlarni taqdim etishda keng qo'llaniladi.
Optik aloqa tizimlarining asosiy tarkibi optik kabel bo'lib, bu kabel plastik yoki stekloplastikdan tuzilgan noyob materiallardan ishlab chiqariladi. Kabelning ichida, odatda, bir nechta optik fiberlar bo'lishi mumkin. Har bir fiber, kichik aylanadigan nur o'tkazuvchilardan iborat. Bu nur o'tkazuvchilar, ma'lumotni yoritish uchun ishlatiladi. Ushbu optik fiberlar plastik yoki stekloplastik qoplamasi bilan o'rnatilgan metal o'tkazuvchilardan tuzilgan optik kabelning ichida joylashadi. Optik aloqa tarmoqlari katta miqdordagi ma'lumotni kuchli va xavfsiz bir xilajda uzatishga imkon beradi. Ularning boshqa aloqa tarmoqlariga nisbatan bir necha afzalliklari bor, masalan, elektr to'qimalarning joynab-joylashtirish, noisning kam bo'lishi va undan nazar, xavfsizlik. Optik aloqa tizimlari juda keng qo'llaniladi va ularga investitsiyalar kiritilmoqda, shuningdek, xalqaro aloqa tarmoqlari va kompyuter tarmoqlari uchun katta ro'yxatda ishlatiladi.
Optik aloqa tizimlari va tarmoqlari, katta miqdordagi ma'lumotni tezlik bilan uzatish, ma'lumotlar siqimini oshirish va maxfiylikni saqlash uchun idealdir. Bu tarmoqlar yuqori tezlikdagi internet, televideniya, telefon xizmatlari va boshqa ko'plab xizmatlarni taqdim etishga imkon beradi.
O‘zbekiston Respublikasida optik aloqa tizimlari sohasida faoliyat ko‘rsatuvchi katta tarmoq operatorlari va ularga xizmat ko‘rsatadigan firmalar quyidagilardir:
"Uzbektelecom" AJ: O‘zbekiston telekommunikatsiya sohasidagi davlat operatori. Optik aloqa tarmoqlarini qurib, xizmat ko‘rsatish va optik aloqa infrastrukturasi o‘rniga kirish tezligi, internet xizmatlari, telefon xizmatlari, televideniya va boshqa xizmatlarni taqdim etadi.
|
